Milli mála - 2023, Page 72

MILLI MÁLA
72 Milli mála 15/2/2023
Setningarnar í dæmi (17) sýna greinilega að sagnir persónubeygjast í
íslensku skordýramáli. Sagnmyndirnar bamsa („þurfum“) og mörgambsa
(„spyrjum“) eru báðar 1. p. ft. sagnir og þær hafa svipaða uppbygg-
ingu. Þær deila endingunni -sa sem er líklega beygingarendingin fyrir
1. p. ft. Eðlilegasta ályktunin út frá þessum tveimur dæmum er að
stofn sagnarinnar bamsa („þurfa“) sé bam- og að stofn sagnarinnar mör-
gambsa („spyrja“) sé mörgamb- en málið gæti auðvitað verið flóknara.
Sögnin mörgambsa gæti t.d. falið í sér aðskeyti sem táknar hvatningar-
hátt en það eru einfaldlega ekki næg gögn til að skera úr um það. Í
dæmi (17a) sjáum við persónufornafnið ög („við“) í fyrsta sinn en það
kemur aftur fyrir seinna í setningunni Ög daddi úf dúddí fúrt („Við
ættum að byggja virki“), sbr. (19). Dæmin í (17) gefa okkur líka
fyrstu vísbendingarnar um fall andlaga í íslensku skordýramáli.
Í dæmi (17a) er beygingarmyndin himsala („stigi“) beint andlag
sagnarinnar en í dæmi (17b) er það beygingarmyndin Igga. Á næstu
síðum fáum við meiri upplýsingar um þessi nafnorð í gegnum endur-
tekningu. Skordýrin berja á dyrnar á trjádrumbi og kalla: „Iggi!“. Til
dyra kemur miðaldra tólffótungur sem virðist á öllu vera karl og
skordýrin segja við hann: „Iggi, ög bamsa himsala.“ („Iggi, okkur
vantar stiga“). Tólffótungurinn Iggi gengur út um dyrnar með
langan stiga og maríuhænan hrópar glöð: „Himsala!“ Þessi dæmi gefa
til kynna að nafnorð fall- og kynbeygist í íslensku skordýramáli, rétt
eins og í íslensku. Það má draga þá ályktun að Iggi sé karlmannsnafn
sem fær beygingarendinguna -a í aukafalli, sem er sambærilegt veikri
karlkynsbeygingu í íslensku. Ef við gefum okkur að önnur nafnorð í
íslensku skordýramáli beygist eins og nafnorð í íslensku, þá er hægt
að draga þá ályktun að himsala sé hvorugkynsorð sem beygist eins og
auga í íslensku. Síðar í textanum kynnumst við eiginkonu Igga sem
ber nafnið Ögga (sbr. Hó, Ögga!). Það eru engar vísbendingar í gögn-
unum um kvenkynsbeygingu en ef greiningin er rétt, þá gæti nafnið
Ögga fengið beygingarendinguna -u í aukafalli (Öggu) . Þessar álykt-
anir eru auðvitað dregnar af mjög rýrum gögnum en ef greiningin er
rétt, þá gætum við búið til setningar á borð við dæmin í (18).
(18) a. Ög bamsa Igga.
við þurfum Igga
„Við þurfum Igga.“
ES ÞAK G ÐASPRAÐA?
10.33112/millimala.15.2.3