Milli mála - 2023, Side 86

MILLI MÁLA
86 Milli mála 15/2/2023
SVAR VIÐ BRÉFI FRÍÐU
Ekkert varð úr áformum frændfólksins um að Arnfríður færi til
Ameríku og bréf hennar hafa ekki varðveist svo vitað sé. Hún geymdi
hins vegar vandlega bréfin sem bárust frá ættingjum í Norður-
Ameríku í áranna rás.12 Áhugavert er að skoða þessi bréf og ekki síst
hvernig þau endurspegla bæði samband hennar við nærumhverfið og
flókna stöðu hennar innan stórfjölskyldu sem bjó á víð og dreif um
heiminn. Hún var stödd við jaðar kröftugs iðustraums fólksflutninga
og þó svo að hún hafi kosið að halda sig á bökkum æskuslóðanna
virðist hún hafa verið mjög nálægt því að fara vestur um tíma.
Í stað þess að rannsaka bréfin til Fríðu sem heimild um hvers
vegna ættingjar hennar kusu að fara af landi brott, má velta fyrir sér
hvers vegna hún sjálf fór hvergi þrátt fyrir hvatninguna og aðstoðina
sem henni bauðst. Í umræðu um sögulega fólksflutninga milli landa
og heimsálfa hafa konur oft verið afgreiddar sem „fylgifiskar“ karla,
þ.e. að þær hafi flutt búferlum fyrst og fremst vegna ákvarðana feðra
og eiginmanna. Kyn er þó sífellt mikilvægari breyta í rannsóknum
um fólksflutninga, enda ljóst að tækifæri einstaklinga til þess að
setjast að í nýju landi litast mjög af ólíkum samfélagslegum við-
horfum til kynja og kynjahlutverka, bæði í heimalandi og í móttöku-
landi.13 Í þessari grein eru sendibréf Petrínu föðursystur Arnfríðar
þannig nýtt sem tól til þess að kanna það hvernig tvær náskyldar
konur finna sér stað í tilverunni.
Frænkurnar Petrína og Arnfríður
Petrína Guðmundsdóttir, kölluð Petra, fæddist á jóladag árið 1855 á
Kálfaströnd í Mývatnssveit. Hún var yngsta barn Guðmundar
Tómassonar (1811–1888) og konu hans Kristínar Jónsdóttur (1813–
1893) en Kristín var 42 ára þegar hún fæddist. Næstyngstur í barna-
hópnum var Sigurgeir (1853–1911) en þau Petrína ólust upp saman
og virðast hafa verið náin alla tíð. Hjónin fóstruðu einnig Guðfinnu
Sigurðardóttur, systurdóttur Guðmundar, (1842–1922) frá unga aldri.
12 Innilegar þakkir til Arnfríðar Sigurðardóttur í Seattle fyrir að veita aðgang að þessum bréfum sem
eru í eigu hennar. Þakkir einnig til Ólafs Arnar Sveinssonar fyrir að mynda bréfin í ferð til Seattle
á vegum verkefnisins Í fótspor Árna Magnússonar í Vesturheimi.
13 Sjá t.d. Christou og Kofman, Gender and Migration, IMISCOE Research Series; Boyd og Grieco,
„Women and Migration: Incorporating Gender into International Migration Theory“.
10.33112/millimala.15.2.4