Mímir - 01.07.1987, Blaðsíða 40

breytingu á Iestrarvenjum, en einmitt á því
sviði virðist einræðni ráða ríkjum: Vissir
„textar“ Ritningarinnar, venjulega teknir upp
af guðfræðilegri (sögulegri eða andlegri) ein-
ræðni, gætu verið fallnir til sveigjanlegrar
merkingar (þegar allt kemur til ails, til efnis-
hyggjulegs lesturs), og marxísk túlkun verka,
sem hingað til hefur einkennst af einbeittri ein-
hyggju, gæti orðið efnishyggjulegri með því að
gera sig margræðari (ef marxískar „stofnanir“
leyfa slíkt, að sjálfsögðu).
5. Verkið er flækt í feðrunarferli. Gengið er út
frá því að heimurinn (kynþátturinn, síðan sag-
an) ákvarði verkið, verkin raðskipist sín á
milli, og að verkið sé höfundarstimplað. Höf-
undurinn er talinn faðir og eigandi verks síns;
bókmenntafræðin kennir okkur í samræmi við
það að virða handrit og yfirlýstar ætlanir höf-
undarins, og þjóðfélagið staðfestir tengsl höf-
undarins við verk sitt með lagaboði (hér er átt
við „höfundarrétt“, sem er reyndar nýr af nál-
inni og ekki settur í frönsk Iög fyrr en á tímum
byltingarinnar). Textinn aftur á móti er lesinn
án áritunar Föðurins. Myndhverfmgin, sem
Iýsir Textanum er hér aftur aðskilin frá þeirri
sem á við verkið; hin síðarnefnda vísar til
ímyndar af lífrœnni heild sem vex vegna þrótt-
mikillar þenslu, með „þróun“ (áberandi tvírætt
orð: líffræðilegt og mælskufræðilegt). Mynd-
hverfing Textans er eins konar kerfi eða net\
þenjist Textinn er það fyrir áhrif samverkandi
aðgerða (þetta er ímynd sem Iíkist mjög hug-
mynd nútímalíffræði um lífveruna); þar af leið-
andi ber ekki að votta Textanum mikilsverða
virðingu: hægt er að brjóta hann (það var meira
að segja gert á miðöldum við tvo texta sem þó
voru áhrifamiklir: Ritninguna og Aristóteles);
hægt er að lesa Textann án ábyrgðar föður
hans; endurreisn textatengsla afnemur faðern-
isleitina á þversagnarkenndan hátt. Það er ekki
svo að Höfundurinn geti ekki „snúið aftur“ í
Textanum, í sínum texta, en hann gerir það
eingöngu, ef svo mætti segja, sem gestur; ef
hann er sagnaskáld, greypir hann sjálfan sig þar
sem eina persónu, sem þráð í vefnaðinn, áritun
hans er ekki lengur friðhelg, föðurleg, stóri
sannleikur, heldur leikkennd: segja má að hann
verði pappírshöfundur; líf hans er ekki lengur
uppspretta sögu hans, heldur saga samstíga lífi
hans; það verða umskipti á þann veg að verkið
fer að hafa áhrif á líf (í stað þess gagnstæða);
verk Prousts og Genets gera okkur kleift að lesa
líf þeirra sem texta: orðið œvi-saga öðlast sterkt
orðsifjafræðilegt gildi; og þar með verður heið-
arleiki orðræðunnar, hinn raunverulegi
„kross“ bókmenntalegs siðgæðismats, gervi-
vandamál: Það Ég sem ritar textann er aldrei
neitt annað er pappírs-Ég.
6. Verkið er venjulega neyslufyrirbæri; ég hygg
ekki á neitt lýðskrum með því að skírskota til
þess sem nefnt er neyslumenning, en við verð-
um að kannast við það að í dag eru það „gæði“
verksins (en mat á þeim hlýtur þegar allt kem-
ur til alls að byggjast á ,,smekk“) en ekki hin
raunverulega lestrarathöfn sem getur skilið á
milli bóka. Ekki verður greindur neinn form-
gerðarlegur munur á „fáguðum“ lestri og til-
viljunarkenndum lestri í neðanjarðarlest. Text-
inn (þó ekki sé nema vegna algengs „ólæsi-
leika“) hellir verkinu (ef það leyfir það) úr
neysluflösku þess og endurheimtir það í formi
leiks, starfs, framleiðslu, æfingar. Þetta merkir
að Textinn heimtar að reynt sé að þurrka út
(eða að minnsta kosti minnka) fjarlægðina milli
þess að skrifa og þess að lesa, ekki með því að
efla ívarp lesandans inn í verkið, heldur með
því að tengja þetta tvennt saman í einu og
sömu mikilvægu merkingarathöfnina. Fjar-
lægðin sem skilur lestur frá skrift er söguleg. Á
tímum hinnar mestu lagskiptingar þjóðfélags-
ins (fyrir gegnsýringu lýðræðislegrar menning-
ar) voru skrift og lestur jafnmikil stéttarforrétt-
indi: Mælskufræðin, hinn mikli bókmennta-
lykill þess tíma, kenndi skrift (þó að framleiðsl-
an væri að vísu venjulega orðræður, ekki text-
ar). Það er táknrænt að tilkoma lýðræðisins
sneri röðinni við: framhaldsskólinn leggur
metnað sinn í að kenna lestur en ekki skrift.
Reyndin er sú að lestur sem neysla, er ekki
leikur að textanum. Hér verður að skiija hug-
40