Mímir - 01.06.2005, Blaðsíða 18

texta en eldri textar hafa áhrif á túlkun þeirra yngri.
Hér er því horft að mestu leyti fram hjá höfundinum
og áherslan er lögð á textann sjálfan.
Megas byrjar að yrkja u.þ.b. 15-20 árum eftir
að formbyltingin svokallaða verður í íslenskri
Ijóðagerð. Þó yrkir hann ekki í frjálsu formi heldur
nýtir sér yfirleitt hefðbundnar bragreglur. Hann
hefur sjálfur útskýrt það þannig að í gömlu íslensku
kvæðahefðinni hafi maður mjög sniðuga effekta,
stuðla, höfuðstafi og rím sem allt leggi sitt af
mörkum við flutning, auk þess sem það auðveldi
manni að munatextann. Hann segist þannig vera
ægilega íhaldssamur, bæði í formi og innihaldi og
að þess vegna hafi íslenska hefðin haft mest áhrif á
það sem hann hefur verið að gera (Einar Kárason,
1984). Síðar bætti hann við þetta að hann gæti
ekki hugsað sér að setja saman texta sem ekki er
geirnegldur með einhverju stuðlasýstemi (Jónas
Jónasson, 1990).
Megas neglir nánast undantekningalaust texta
sína saman með stuðlum og höfuðstöfum. Braglínur
eru þó mjög mislangar í textunum, lengd þeirra
stjórnast fremur af taktinum en hefðinni og minnir
hann í því stundum á Bob Dylan.5 Yfirleitt notast
hann þó við rím og bindur Ijóðlínur saman með því.
Megas lærir eins og svo margir aðrir af Bob
Dylan að hægt er að yrkja Ijóð við dægurtónlist,
taktinn má nota til að hreyfa við huga fólks rétt
eins og líkama þess. Dylan réðst oft harkalega á
eiginhagsmunaseggi úr efstu stigum þjóðfélagsins,
siðlausa valdsmenn og góssmangara, t.a.m.
I „Masters of War“ og „Only a Pawn in Their
Game“. Fyrir vikið varð hann (eins og margir
aðrir) átrúnaðargoð hipþakynslóðarinnar. Á
íslandi stundaði Megas viðlíka gagnrýni. Þeir
félagar Megas og Bob eiga þó ýmislegt fleira
sameiginlegt. Til dæmis notfærir Dylan sér oft, rétt
eins og Megas, vísanir í klassískar bókmenntir og
goðafræði til að koma boðskap sínum á framfæri.
f viðtali árið 1984 spurði Einar Kárason Megas út f
það sem hann kallar „litterer intressur" í textunum:
Blm.: Þetta sem þú ferð þá að semja [1965-
66], er það ekki miklu frekar skáldskapur en
dægurvísur. Komu ekki inní þessa texta litterer
5. Textar sem falla að þessum útlistunum eru fjölmargir, sem
dæmi má nefna „Björt Ijós borgarljós", „Mættu“ og „Gömlu
gasstöðina við Hlemm". „Gasstöðina" má taka sem dæmi.
Stuðlar og höfuðstafir eru hefðbundnir. Bragllnur eru ýmiss
konar; fjórir þríliðir og tvíliður, þrir þríliðir og tvíliður, tveir
þríliðir og tveir tvíliðir, tveir þríliðir og tvíliður o.s.frv. Því eina
sem má treysta í þeim efnum er að rfmliður er alltaf tviliður
í lok hverrar braglínu og braglínur eru átta í hverju erindi.
Fyrstu þrjár línur hvers erindis ríma og fimmta til sjöunda,
auk þess sem áttunda línan rímar við þá fjórðu. Það er því allt
í nokkuð föstum skorðum og í takt við hefðina nema lengd
og form braglínanna sem eru mjög frjálsleg.
intressur sem lítið tíðkuðust í poppinu þá?
M: Ja, litterer intressurnar gægjast kannski
víða inn, en kannski aðallega hjá Dylan. Það
er að segja: mýtu veröld tuttugustu aldarinnar.
Mýtólógían, þar sem allt er mögulegt. í gamla
daga mátti ekki blanda mýtunum saman,
grískar goðsagnir máttu ekki hrærast saman
við rómverskar, og allra síst við þjóðlegar
sauðskinnsmýtur. Á 20. öldinni koma upp
aðferðir að demba öllu saman, forn-grísk minni
komu inní nútímaveruleikann; Ódysseifur var
kominn með kókflösku. Jú, það er satt, verandi
í smásögunum þá verða textarnir hjá mér dáldið
heví og litterer. ... Þetta var ólíkt því sem verið
var að gera í íslensku poppi, en það hefur
kannski verið mitt handíkapp í raun og veru. Að
gera þá svona heví. Bara einhver bæklun (Einar
Kárason, 1984).
Af þessu að dæma virðist „leyfið“ hafa fengist
frá Dylan til að steypa saman öllum mýtunum,
hefðunum og formunum. Aðferðina notar Megas
svo á íslenska menningu og mætir fyrir það miklu
andstreymi.
Aðspurður um helstu lýrísku áhrifavaldana
nefnir Megas þá til sögunnar sem honum finnast
hallærislegir:
Það sem manni finnst hallærislegt hefur kannski
oft meiri og lúmskari áhrif, því maður fær það á
heilann. „Paradísarfuglinn" ertil að mynda bara
umsnúningur á kvæði eftir Davíð. Á sama hátt
breytti ég texta eftir Steingrím Thorsteinsson
með höppum og glöppum og úr því varð lagið
um kondórinn á síðustu íkarusplötunni (Einar
Kárason, 1984).
Ef kvæði Davíðs Stefánssonar sem hann nefnir
hér, „Brúðarnótt“, er skoðað, sjáum við að Megas
snýr rækilega út úr mótífinu. Eins og fram kemur
ber kvæðið heitið „Paradísarfuglinn" í útgáfu hans.
„Brúðarnótt" Davíðs er hádramatísk harmsaga
ungrar stúlku, fjallar um meydómsmissi og dauða
sakleysisins. Paradísarfugl Megasar fjallar aftur á
móti um reynslu stúlku af ofskynjunarlyfjum. Fikt
hennar með þau tókst ekki betur en svo að hún
„gjörðist veik á geði“ og var í kjölfarið komið fyrir
á geðveikrahæli. í stað hjónalífsins hjá Davíð er
lyfjagjöfum á Kleppi lýst. Nafn kvæðis Megasar
er sótt í stutta frásögn eftir Robert D. Laing sem
lögð er í orðastað geðsjúklings. Þar er fjallað um
skáldskap og kemur eftirfarandi fram:
I want you to taste and smell me, want to be
palpable, to get under your skin, to be an itch
in your brain and in your guts that you can't
scratch out and that you can't allay, that will
16