Mímir - 01.06.2005, Page 24

hátt verið mikilfenglegur og goðsagnirnar eru
sögur af stórvirkjum þeirra sem lifðu þá tíma eða
annarrar tíðar mönnum sem báru höfuð og herðar
yfir samtímamenn sína. Goðsagnirnar varpa oft
Ijósi á eitthvert þjóðareinkenni og þær geta verið
misgamlar rétt eins og hefðirnar. Flestar þjóðir
byggja tilveru sína á einhvers konar frumgoðsögn,
sögu sem rekur uppruna þjóðarinnar í tíma og rúmi.
Yfirleitt er tími þessarar frumgoðsagnar týndur
einhvers staðar langt aftur í grámóðu aldanna,
óraunverulegur og „goðsagnakenndur".
í sameiginlega þekkingu fólks sækja skáld oft
tæki orðum sínum til áherslu. Keith Negus fjallar í
riti sínu, Popular Music in Theory, um hvernig sagan
geti nýst sem sameiginlegt minni þeirra sem eiga
sér sameiginlega sögu:
History can serve as collective memory, the
storehouse of experience through which
people develop a sense of their social identity
and future prospects. History is important for
an individual and group sense of identity; it
provides knowledge and ideas from which ‘we’
decide who ‘we’ are, where ‘we’ came from and
where ‘we’ are going (Keith Negus, 1996, bls.
137).
Þegar Megas ræðst á viðurkennda söguskoðun
ræðst hann að rót þjóðarvitundarinnar,
þjóðmenningunni. Fólk hefur tilhneigingu til að líta
svo á að þegar það sjálft eða eitthvað sem það
samsamar sig er gagnrýnt liggi vandinn ekki þeirra
megin heldur hjá gagnrýnandanum. Þegar Megas
sýnir okkur aðra hlið á íslandssögunni og íslenskri
menningu verður hann í huga sumra hálfgerður
guðlastari. Það er verið að ráðast að grundvelli
tilveru þeirra.
Þorvaldur Þorsteinsson tjáði þá skoðun sína í
pistli árið 2000 að Megas „hefði komið á hættulega
lífrænu sambandi við bókmenntasöguna,
stjórnmálasöguna, kristnina og kaupmennskuna
svo alls staðar skapaðist óvænt rúm fyrir endurmat
og íróníska sjálfsskoðun" (Þorvaldur Þorsteinsson,
2000). Þetta endurmat á sjálfi þjóðarinnar er
meginmarkmið Megasar. Hann afhjúpar gamlan
sannleik sem hann telur þörf á að endurmeta.
Afhjúpanir hans á einsleitri og heimatilbúinni fortíð
ráðandi stétta yfirgnæfa nið aldanna. Hann yrkir sig
inn í hefðina og hrópar útúr henni nýjar hugmyndir
með nýju tungutaki.
Ingólfur Arnarson, fyrsti landnámsmaðurinn og
fyrsti Reykvíkingurinn kemur við sögu í þremur
textum, „óheppilegri fundvísi ingólfs arnarsonar“,
„ekkert er andstyggilegra" og „súlnareka". Þeir
bræður Ingólfur og Hjörleifur sigla myndskreyttum
seglum þöndum inn í „súlnareka“, texta Megasar
af plötunni Millilendingu. Það fyrsta sem þeir
bræður tóku eftir þegar þeir héldu á land var
klístur og drulla en það aftrar þeim ekki frá því
að reka áróður fyrir Islandi af þvílíkum krafti að
minnir einna helst á sjálfan Göbbels. Þeir stefna
á harðbýlan skikann stéttbræðrum sínum, örvita
hátekjuskattflóttamönnunum en mælandi textans
staðsetur landnámsmennina fljótt í hærri miðstétt.
í lok textans er Ingólfur búinn að koma sér fyrir
í borginni og tekinn að sinna borgmeistara-
embættisverkum. Hann spyr ekki hvað borgin
geti gert fyrir hann heldur segist viljugur til að
gera fyrir borg sína allt það sem hann getur, og
vitnar þar í Kennedy sem þóttist allt vilja gera
fyrir sína ástkæru fósturjörð. „Sagnfræðingurinn"
sem segir sögu Ingólfs í textanum byggir stoðir
undirveldi borgarastéttarinnar. Ingólfurer hennar
maður og stéttbróðir, hann flýr hátekjuskattinn
og sækir fyrirmyndir sínar, að minnsta kosti í
ræðumennsku, til fasískra einvalda og málpípa
þeirra. Megas skýrir fortíðina með vísunum til
nútímans, með nútímasögu, nútímaþankagangi
og nútímahugtökum. Hann afhjúpar þannig mýtur
fortíðarinnar og bendir á að hagsmunir þjóðarinnar
- allra íslendinga - voru ekki sameiginlegir, þeir eru
ekki sameiginlegir og þeir munu ekki verða það.
Með vísunum sínum í Þriðja ríkið og BNA gefur
hann til kynna að það eigi víðar við. Mýturnar séu
hluti af áróðrinum sem heldur þjóðskipulaginu
gangandi.
í hinum textunum um Ingólf kveður þó við annan
tón. Þar er ekki ráðist beint á mýtuna um Ingólf
heldur öllu heldur afleiðingar gjörða hans fyrir
hann sjálfan og afkomendur hans. í „ekkert er
andstyggilegra" finnur Ijóðmælandi til samkenndar
með Ingólfi sem er dæmdur til að „beina sjónum
sínum einatt yfir þann stað hvar súlurnar höfnuðu
fjandanum einum til fagnaðar". Textinn lýsir
umhverfi borgarinnar, fjöllunum sem hvert hafa sinn
lit. Akrafjallið og Skarðsheiðin eru hér ekki eins og
„fjólubláir draumar" heldur er Akrafjallið hörgult og
hlær við tönn, Skarðsheiðin er búin skræpóttum
kirtli skósíðum og jökulnefnan hvanngræn ber
hvítan hött. Esjan gín við ólífugræn og fráleit, verður
svo bleik en í lok textans er hún orðin heiðgul.
Vorkvöldið er ekki fagurt í þessari Reykjavík því
hér er „allt eins og mykjugræn martröð [...] og
ekkert er andstyggilegra en að erfa hér stæði í
stað.“ í textanum er Ingólfur holdgervingur ógæfu
íslendinga en ógæfa hans er óendanleg. Hann
er áróðursmeistari á landnámsöld og hann er
stytta uppi á Arnarhól nútímans. Þar stendur
hann með mykjugræna martröðina fyrir augum til
eilífðar. Arnarhóll var lengi vel eitt helsta athvarf
útigangsmanna í miðbæ Reykjavíkur, þeir hímdu
við styttuna af Ingólfi, skýldu sér þar fyrir veðri og
vindum og staupuðu sig. Ingólfur er í félagsskap
þessara manna og getur sig hvergi hrært þar sem
22