Mímir - 01.06.2005, Síða 47

persónum en bent hefur verið á að þann þátt sé að
mörgu leyti hægt að rekja til mótunarára stefnunnar
á fyrri hluta tuttugustu aldar í Bandaríkjunum.8
Karlrembuhjal lifir einnig góðu lífi, fordómar gegn
samkynhneigðum og önnur mál sem reynt hefur
verið að hafa hemil á í hinu siðmenntaða samfélagi.
Segja má að Árni flytji stíl harðsoðnu
glæpasögunnar til landsins og lagi hann að
íslenskum aðstæðum. Upphafstóninn slær hann
í fyrstu bókinni um Einar blaðamann þar sem
aumu ástandi hans er lýst með eftirfarandi orðum:
„Augun í baksýnisspeglinum eru syndandi eins
og fóstur, bleik eins og tvær stórar rækjur. Þau
koma ekki kunnuglega fyrir sjónir en þau eru
mín eigin. Afgangurinn af mér er seigfljótandi
kokkteilsósa" (NÞA, bls. 5). Hér renna lýsingar af
því sem er heilagt, þ.e. mannfóstrinu, saman við
hversdagslega skyndibitamenningu og gróteskar
lýsingar á mannslíkamanum. Stuttu síðar skila
rækjurnar í augunum sér út úr Einari í formi ælu
og saurga hvítan snjóinn: „Ég sé ekki betur en
snjórinn litist af kokkteilsósu, og tvær siappar
rækjurtil skrauts" (NÞA, bls. 5). Jafnvel dauðinn
má sín lítils ef söguhetjan sér færi á að koma inn
fimmaurabrandara. Á „morðstað" hafa augu Abels
Goodmans verið stungin úr; Einar leitar upplýsinga
hjá flughótelstarfsmanninum Eyrúnu:
„Hann pantaði sér kjúklingasamloku í
gærkvöldi. Hnífapar fylgdi.“
„Ha. Dánarorsökin er þá salmonella. Svo hefur
kokkurinn komið og villt um fyrir rannsókninni
með hnífaparinu."
Eyrún hiærekki og þegir. (NÞA, bls. 39)
Þögn Eyrúnar er til marks um að Einar hafi skotið
yfir markið og hætt sér út fyrir mörk samþykktrar
samfélagsiegrar málnotkunar. Hann verður því
sjálfur að bera ábyrgð á tali sínu.
Enda þótt himinn og haf sé á milli þess
umhverfis sem alið hefur af sér kynþáttafordóma
8 Kennedy, Liam, „Black Noir: Race and Urban Space in
Walter Mosley’s Detective Fiction," bls. 43.
í Bandaríkjunum og íslensks samfélags, nýtirÁrni
sér að innflytjendum hefur fjöigað síðasta áratug á
íslandi og læturfordóma Einars beinast að þeim.
Þegar Raggi, svartur kærasti Gunnsu dóttur Einars,
kemur tii hans með fréttir um að dóttur hans hafi
verið rænt bregst hann við á eftirfarandi hátt:
„Stundum á skrýtnum augnablikum, hef ég velt fyrir
mér kostum þess að vera svartur í framan. Sólböð
eru fáranlegur óþarfi. Maður kemur aldrei upp
um sig með því að roðna. En nú stendur náfölur
negri fyrirframan mig og stamar" (HK, bls. 120).
Leikið er með myndir af margnotuðum andstæðum
harðsoðnu sögunnar, svörtu og hvítu, í fölu andliti
svertingjans.
Lesandi tapar þó ekki að fullu samúð með
persónu Einars þarsem hann dansar fínlegan
dans á milli þess siðlega og ósiðlega. í
kynþáttafordómunum miðjum reynir hann að
takast á við nýjan veruleika og sættast við breytta
heimsmynd. Eftir að hafa spurt dóttur sína hvort
þau Raggi noti ekki örugglega smokka fer hugur
Einars á flakk: „Á leiðinni heim um snævi þakta,
sofandi borgina sé ég fyrir mér tiu iitla negrastráka
dansandi á sköflunum í íslenskum lopapeysum.
Svei mér, ef þeir eru ekki líkir mér“ (NÞA, bls. 51).
Þeir fordómar sem koma fram í hugsun Einars
komast þó ekki í hálfkvist við raus illa þenkjandi
manns á bar í Reyðargerði. Hann lætur eftirfarandi
orð falla um tælenska innflytjendur: „Þær eru
ævinlega til þjónustu reiðubúnar, skal ég segja
þér. Ævinlega. Maður getur gert allt við þær.
Bókstaflega allt. Öll göt eru galopin" (NÞA, bls.
100).
Christianson hefur bent á hvernig valdið kemur
fram í tungumáli persónanna og vitnar um hversu
mikla eða litla stjórn viðkomandi hefur á aðstæðum
hverju sinni.9 Tvö dæmi af samskiptum Einars við
Eirík í Viðskiptaþjónustunni sýna ólíka valdastöðu
þeirra. í fyrra dæminu má sjá hvernig Einar tapar
virðingu sinni og gengisfellir stórkallaleg orð sín og
verður að athlægi á flugstöð þar sem hann hrópar til
9 Christianson, Scott, „Tough Talk and Wisecracks ... ,“ bls.
154.
45