Mímir - 01.06.2005, Blaðsíða 108

sigra mælskukeppni með kröftum.44
Þór skortir greinilega það vit sem sannur karlmaður
á að hafa. Hann virðist einungis geta beitt
líkamlegum kröftum en ekki andlegum, sem sést
greinilega á þessum tveimur sennum sem hann
lendir í. í Hárbarðsljóðum er hann í raun fórnarlamb
Hárbarðs, sem að öllum líkindum er Óðinn í
dulargervi. Þeir metast um mismunandi hiutverk,
Þór er fulltrúi sumarverka, hann er bardagaglaður
og hraustur, á meðan Óðinn erfulltrúi hermanna
að vetrum, sér um kvennafar og skáldskap. Óðinn
nýtur þess að Þór veit ekki hver hann er og getur
því óhikað notað allt sem hann veit um Þór og
gerðir hans, án þess að þurfa að óttast það að Þór
geti svarað almennilega fyrir sig.
I Hárbarðsljóðum kailar Þór Óðinn oft ragan, en
aldrei argan, enda virðist hafa verið stigsmunur á
milli þessara tveggja orða, ragur var nokkurs konar
skrauthvörf af argur og ekki alveg jafnslæmt. Óðinn
kallar Þór hins vegar hvorki ragan né argan, en gerir
lltið úr verkum hans. Á tveimur stöðum vegur hann
þó mest að karlmennsku Þórs, annars vegar þegar
hann segir Þór hafa skolfið af hræðslu í hanska
Skrýmis45 og hins vegar þegar hann segir Þór að Sif
eigi sér hó heima.46 í Lokasennu segir Loki slíkt hið
sama við Sif, að þótt hún þykist hafa verið siðprúð,
eigi Þór sér þó einn hó og það sé Loki sjálfur.47
Þá fullyrðingu styður sagan um það þegar Loki
klippti hárið af Sif og þurfti að gefa henni nýtt og
náði þannig í ýmsa dýrgripi handa goðunum, þar á
meðal karlmennskutákn Þórs, Mjölni.48 Loki hlýtur
að hafa klippt Sif á meðan hún svaf og til þess að
hafa aðgengi að henni sofandi hlýtur hann að hafa
verið ástmaður hennar. Samkvæmt þessu átti Þór,
karlmennskan holdi klædd, sér kviðmág sem ekki
var viss um kyngervi sitt og veitti honum auk þess
hamarinn sem karlmennska Þórs virðist byggja á,
alla veganna lendir Þór í mikilli sjálfsmyndarkreppu í
Þrymskviðu þegar hamarinn týnist.
í Þrymskviðu er hægt að sjá hamar Þórs sem
tákn um karlmennsku hans og vald. Sviptur áhaldi
sínu verður Þór að konu og verður ekki aftur að
karlmanni fyrr en áhaldið er lagt í kjöltu hans.
Þrymskviða hefst í media res og þvi óljóst hvernig
hamarinn glataðist. Líklegast er að Þrymur hafi
stolið honum á meðan Þór svaf, en hvernig? Þegar
Þór vaknar ávarpar hann fyrst Loka, sem virðist
sofa í sama herbergi og jafnvel vera rekkjunautur
hans. Loki, sem oft kemur ásum í vandræði er
44 Clover 2002, bls. 110.
45 Eddukvæði 1949, bls. 122.
46 Eddukvæði 1949, bls. 126.
47 Eddukvæði 1949, bls. 159.
48 Snorri Sturluson 1949.
106
líklegur til að hafa hjálpað Þrym að stela hamrinum,
auk þess sem hann flýgur rakleiðis til Þryms og
virðist vita af hamrinum þar. Þegar æsirnir ákveða
að búa Þór sem Freyju, segist hann hræddur um
að verða kallaður argur, svo spurningin verður sú
hvort Þór missi karlmennsku sína vegna skorts
á hamri eða af því að hann hefur eytt nótt með
Loka sem er alræmdur fyrir tvíkynhneigð sína.49
Hægt væri að halda því fram að hamar Þórs tákni
fallíska karlmennsku og þjóðfélagslegt stéttarkerfi.
Hamarinn veitir karlmanninum sem beitir honum
afl til að kúga konur og hlutgerva þær og vernda
þjóðfélagslega og kynferðislega reglu. Þegar
hamarinn er horfinn kemur Loki fram sem valkostur
og stendurfyrir frjálslegri skilgreiningu á kynferði
sem gerir Þrymskviðu að því skemmtikvæði sem
hún er.50
Skaði
Skaði á sér einna skrýtnasta sögu ásynjanna, hún
var upphaflega jötunn, dóttir Þjassa sem rændi
Iðunni og æskueplum hennar og galt fyrir með lífi
sínu.
En Skaði, dóttir Þjasa jötuns, tók hjálm og
brynju og öll hervopn og fer til Ásgarðs að hefna
föður síns.51
Skaði tekur hér að sér karlmennskuhlutverk og
fer til að hefna föður síns, sem var karlmannsverk,
í skaðabætur fær hún að velja sér einn ásanna
sem mann. Þetta er viðsnúningur á hefndarferlinu,
kynjahlutverkunum er snúið við, Skaði er
hefnandinn sem verður að friða og þar sem hún
er f karlmennskuhlutverkinu taka æsirnir að sér
kvenhlutverkið, að vera sáttagjöf, eða nokkurs
konar verðlaun og raða sér upp svo hún geti metið
þá eftir fegurð fóta þeirra, en ekki eftir hreysti
þeirra eða öðrum karlmennskulegum dyggðum.
Annað sem var gert til sátta við hana var það að
hana ætti að hlægja og var Loki látinn sjá um
það, hann batt um hreðjar sér og skegg geitar og
toguðust þau á með tilheyrandi skrækjum og þegar
Loki lætur fallast á kné Skaða hlær hún. Þarna er
misþyrming á karlmennskutákni notuð til að vekja
hlátur hinnar karlmannlegu konu og skrækirnir eru
mjög ókarlmannlegir. Þannig lítur út fyrir að til þess
að Skaði í herklæðum fallist á bætur og afklæðist
karlgervinu verði æsirnir að kvengerva sig og gera
grín að karlmennskutáknum sínum.
Skaði er eini jötunninn sem sækist eftir því að fá
maka úr hópi óvina sinna, ásanna, og tekst það. En
49 Jón karl Helgason 2002, bls. 160-161.
50 Jón Karl Helgason 2002, bls. 166.
51 Snorri Sturluson 1949, bls. 100.