Goðasteinn - 01.09.1998, Qupperneq 14

Goðasteinn 1998
upp þegar á annað borð er lagt af stað í
hefndaraðgerðir. Enginn vill kallast
huglaus og þeir leggja þess vegna upp í
þessa illu ferð.
Ofbeldið undir lok þjóðveldisaldar-
innar er orðið það mikið að brenna er
viðurkennd aðferð til að ná sér niðri á
einhverjum eða steypa valdamiklum
mönnum af stóli. En ekki er mælt með
að feta í fótspor þeirra níðinga sem
leggjast svo lágt.
Segir nú frá brennumönnum sem
ríða hart lil áfangastaðar en læðast svo
heim að húsunum. Aðeins þessi lýsing
gefur til kynna að þar fara ofbeldis-
menn í skjóli nætur. Fyrsta verk þeirra
er að höggva í andlit Beinis Steinsson-
ar og vega að liggjandi fólki í hvílum
sínum en þær aðfarir gefa fyrirheit um
hrottaskap brennumanna. Mun lengri
aðdragandi er samt sem áður að endan-
legri ákvörðun Eyjólfs um að bera eld
að húsum heldur en í Njálu. En í Is-
lendinga sögu finnum við fyrir þeirri
nálægð sem einkennir samtíðarsögur
og hefur þær afleiðingar að úrslit bar-
dagans eru ljós áður en eldur er upp
kveiktur í frásögninni. Um leið og
brennumenn stíga af baki stígur höf-
undur fram í tímann og lýsir eldinum
sem menn sjá um allt héraðið en geta
lítið að gert. Þó að bygging og stígandi
frásagnarinnar í heild standi frásögn-
inni af Njálsbrennu lítt að baki þá eyði-
leggur þessi sýn eilítið fyrir hinu list-
ræna gildi.
Sjónarhornið í íslendinga sögu
Sturlu er jafnan hjá þolandanum. I
Islendingasögum er það hins vegar hjá
gerandanum en að því hafa verið færð
rök að sjónarhornið hafi færst til
fórnarlamba ofbeldisverka á Sturlunga-
öld. En í Njálsbrennu er þessu ekki
þannig farið, þar sem við upplifum
atburðinn að mestu leyti nieð augum
þeirra sem inni brenna, samúðin er hjá
þolendum brennunnar. En þó svo að
hún stafi að einhverju leyti af þeirri
hrottalegu árás sem þeir verða fyrir
verður að gera ráð fyrir að hér er um
einar helstu hetjur sögunnar að ræða.
Meðaumkunin beinist að ákveðnum
persónum en ekki hinum almenna þol-
anda. Ef þeir sem hefna Njálsbrennu
hefðu ákveðið að brenna Mörð Val-
garðsson inni væri verkið að vísu talið
slæmt en ekki frá sjónarhorni þoland-
ans heldur fyrir mannorð þeirra sem
það gerðu. Kári drýgir einnig hetju-
dáðir er hann drepur brennumennina en
Gissur Þorvaldsson er eins mikill of-
beldismaður í hefndum sínum eins og
þeir sem áður fóru að honum.
Þrátt fyrir skelfilegar aðstæður á
Bergþórshvoli ríkir eins konar innri ró í
frásögninni sem er eins og hrópandi
andstæða við hrylling Flugumýrar-
brennu. Fáum orðum fer af ógn eldsins
í Njálsbrennu sem aftur á móti veldur
fólki nær köfnun á Flugumýri. Hugg-
unarorð Njáls sýna fram á að eldurinn
sé tákn frelsis en ekki dauða: „Trúið
þér og því, að guð er miskunnsamur,
og mun hann oss eigi bæði láta brenna
þessa heims og annars (329).“
Flosi vill ekki heyra minnst á sættir
en leyfir útgöngu konum, börnum og
húskörlum. Aftur á móti eru engir slíkir
-12-