Goðasteinn - 01.09.1998, Side 130

Goðasteinn 1998
fæðardeilum19 og í blóðhefndarsam-
félaginu á Korsíku, sem er sambærilegt
um margt við hið íslenska á þjóðveldis-
tíma, áttu menn mikið undir rosknum
mönnum í hverri sveit sem tóku að sér
að koma á sátturn og sitja í gerðardóm-
um. Þeir voru stundum nefndir ‘uomi
di be’ sem er orðrétt ’góðir menn’.
Þetta var af því að áhersla var lögð á að
þeir væru heiðarlegir og góðgjarnir,
annars var þeirn ekki treyst. Einnig er
notað á ensku ‘people of goodwill’ um
milligöngumenn á Korsíku.20 Auðvit-
að snerist málið ekki um góðvilja eða
góðgirnd sem persónulegan eiginleika
heldur ákveðið hlutverk sem menn
undirgengust. Það blasir við að þetta
var ágætis hlutverk fyrir presta og
biskupa að gerast góðviljamenn og
annasl milligöngu enda var það helst á
þessu sviði sem þeir létu til sín taka í
fæðardeilum á Korsíku, gerðust milli-
göngumenn og komu á friði og sáttum.
Arangur þeirra helgaðist m.a. af því að
klerkarnir viðurkenndu hefndarskyldu
sem nauðsyn og boðuðu jafnvel að guð
kæmi fram réttlátri hefnd.21 Þetta
minnir auðvitað á orð þau sem
Guðmundur biskup góði á að hafa látið
falla, „Hefn þii nú, drottinn, eigi má
vesalingur minn“.22 A fyrri hluta 19.
aldar var biskupinn í Ajaccio á Korsíku
mjög viðriðinn sáttatilraunir, svo að
dæmi sé tekið.23 í Svartfjallalandi
reyndu biskupar einnig að láta til sín
taka í fæðardeilum og þeir sem stóðu
fyrir utan deilurnar bundu jafnan mik-
lar vonir við milligöngu þeirra.24
Það er líka auðsætt að íslenskir bisk-
upar létu til sín taka í deilum og reyndu
að koma á sáttum. Áður er getið fram-
göngu Gissurar Isleifssonar sem á að
hafa komið á algjörum friði. Sam-
kvæmt Hungurvöku var presturinn
Magnús Einarsson „ávallt alla menn
sættandi, hvar sem hann var við mál
manna staddur...“ Hann var svo mikill
sáttasemjari þegar hann var orðinn
biskup að þá voru engar deilur með
mönnum, eftir því sein fullyrt er í
Hungurvöku.25 Það er einboðið að
skilja svo að hann hafi ekki síst valist
til biskupstignar vegna hæfni sinnar
sem sáttasemjari. Um Klæng biskup
segir í sömu heimild, „Var og engi sú
gerð um stórmál að eigi væri Klængur
biskup til hverrar tekinn".26
Klæng biskup henti barneign; hann
lagði á sig mikil meinlæti þannig að sár
opnuðust á fótum hans og hann varð
ófær til að gegna biskupsstörfum.27
Þess vegna leyfði erkibiskup, víst árið
1173, að nýr biskup yrði kosinn að
Klængi lifandi og varð þá Þorlákur
Þórhallsson fyrir valinu.
Þorlákur varð aldrei hinn mikli
sáttasemjari og friðarstillir að hætti
forvera sinna. Þessu ollu að sjálfsögðu
rammar deilur hans við höfðingja og
stórbændur. Svo er auk þess alveg óvíst
að hann hefði kært sig um að vera
sáttasemjari á forsendum fæðarsam-
félagsins um hefndarskyldu. Ég held að
hér sé komin skýring þess að Jón
Loftsson reis í hæðir sem sáttasemjari.
Og hann gekk kannski þegar inn í
-128-