Goðasteinn - 01.09.1998, Page 132
Goðasteinn 1998
gerðardómara og Ari mun hafa ætlað
biskupum þetta hlutverk öðrum fremur.
Til greina kemur að hann hafi líka gælt
við einhverja konungsímynd, um
Skafta segir hann með velþóknun, „Á
hans dögum urðu margir höfðingjar og
ríkismenn sekir eða landflótta of víg
eða barsmíðir af ríkis sökum hans og
landstjórn“.
Jón Loftsson hefur orðið fyrir valinu
sem helsti sáttasemjari m.a. vegna þess
að hann hefur beitt aðferðum sem hafa
dugað. Árna saga biskups segir okkur
hvernig Jón fór að þegar lýst er aðferð-
um Árna við afla sér vinsælda og leysa
deilumál. Árni hélt veislur og gaf gjafir
og þótti jafnvel halla gjörðum á klerka
frekar en óvini sína. Um það segir,
„hann gjörði sér vini af óvinum í því er
hann hélt þeirra hluta langt fram þó
vinir hans væri í móti sem forðum
gjörði Jón Loftsson og endurtryggði þá
óvinina með sæmdum eður fégjöf-
um“.28 Árni lagði því í alls kyns kostn-
að til að koma á sáttum og það hefur
Jón gert líka. Fróðlegt er að bera þetta
saman við það sem segir um Magnús
biskup Einarsson, sem sparaði ekki
auðæfi sín til að koma á sáttum milli
manna á meðan hann var prestur og
eftir að hann varð biskup sparaði hann
„aldri fjárhluti til ... að sætta þá sem
áður voru sundurþykkir og lagði þá
jafnan af sínu til er þeirra var í milli og
urðu af því engar deildir með mönnum
,..“.29 Klængur biskup var líka geysi-
lega gjafmildur en ekki er beinlínis tek-
ið fram að hann hafi gefið fé til að
koma á sáttum.
í tíð tveggja Skálholtsbiskupa,
þeirra Isleifs Gissurarsonar og Þorláks
Runólfssonar, var ófriður og menn lítt
sáttfúsir að sögn Hungurvöku.
Fjárskortur bagaði Isleif en um Þorlák
segir að hann hafi verið „kallaður fé-
fastur af alþýðu“. Kannski hefði þeim
gengið betur að koma á sáttum með því
að leggja fram fé til að jafna það sem á
milli bar. Jón Loftsson gat fært sér í nyt
auðinn í Odda til að koma á friði.
Spyrja má hver hafi verið staða
Brands Sæmundssonar sem var biskup
á Hólum 1163-1201. Þeir Jón voru
frændur, voru saman í Björgvin 1163-4
og er ástæða til að halda að vel hafi
farið á með þeim. Eins og fram er
komið beitti Brandur sér fyrir því
nyrðra að Jón var fenginn til að kljást
við eftirmál Lönguhlíðarbrennu; hann
gegndi því hlutverki milligöngumanns
en var greinilega orðinn lasinn og gam-
all þegar hér var komið sögu..
Sú skoðun að Jón hafi gengið inn í
hlutverk biskups fær enn stuðning af
því að sonur hans, Páll, var valinn til
biskups eftir Þorlák. Sögulegt hlutverk
hans var að koma á sáttum. Hann var
veraldlegur höfðingi eins og Jón og
jafnframt djákni eins og hann. Þetta
merkir að eins vel hefði mátt velja Jón
til biskups. Páll átti greinilega að verða
æðsti sáttasemjari þjóðarinnar, arftaki
föður síns. I erfikvæði eftir hann er
sagt að hann hafi flutt frið með mönn-
um. Hann annaðist milligöngu á al-
þingi 1196 og kom þá á griðum í svo-
nefndu Rauðsniáli. I samvinnu við
Brand Hólabiskup kom hann á sáttum
-130-