Goðasteinn - 01.09.1998, Side 143

Goðasteinn 1998
skaða á marga vega og ætlaði síðar
með erkibyskups fulltingi að kirkjan
mundi fá sín réttindi.“22 Það þarf að
útskýra sérstaklega hvers vegna staða-
mál fyrri breyttu kirkjueign lands-
manna nánast ekkert og bætt er við að
eftir að Eysteinn flæmdist úr landi hafi
málið verið vonlaust. En Þorlákur er að
sjálfsögðu sama sinnis og eftirmaður
hans, Arni Þorláksson, sem stendur að
rituninni.
Deilur þessar eru einhver mestu
stórtíðindi síns tíma, ef rétt væri frá
sagt í Oddaverjaþætti. Þeirra er aftur á
móti hvergi getið annarsstaðar. Þó að
hér hafi verið færð rök fyrir því að ekki
væri við því að búast að A-gerð Þor-
lákssögu þegði yfir svo miklum atburð-
uni sem þessum má láta hana liggja
milli hluta um sinn. Eftir stendur að í
Sturlungu er átaka Þorláks og Jóns
Loftssonar um staðamál að engu getið.
I Prestssögu Guðmundar Arasonar er
Þorlákur ítrekað nefndur og þar er sagt
frá Bæjar-Högna málum sem miklum
tíðindum. Sú mynd sem þar er dregin
upp af samskiptum Þorláks við valda-
klíku Oddaverja og Haukdæla kemur
því mjög heim við það sem lýst er í A-
gerð Þorlákssögu og víðar en ekki við
átök Oddaverjaþáttar.23 Einnig eru þeir
Þorlákur og Jón Loftsson samherjar í
stuðningi við Pál Sölvason í deilurn
hans við Hvamm-Sturlu. Þar er Þor-
lákur látinn ráða Páli að bera vopn sem
ekki kemur heim við hegðun hans í
Oddaverjaþætti eða reglur um vopna-
burð klerka.24 I Sturlungu er því þagað
yfir staðamálum hinum fyrri, eins og í
A-gerð Þorlákssögu. Á hinn bóginn er
erfitt að finna haldbær rök fyrir því,
önnur en þau að það sé hreinlega frá
engu að segja.
5
Niðurstaðan hlýtur að verða þessi:
Frásögn Oddaverjaþáttar um staðamál
er ekki traustsins verð. Ekki er útilokað
að með Þorláki nývígðum biskup á
Islandi hafi fylgt bréf Eysteins erki-
biskups þess efnis sem segir í B-gerð,
ólfklegt virðist hins vegar að Þorlákur
hafi fylgt þeim eftir af mikilli hörku og
lent í deilum þeirra vegna. Hér hefur
verið sýnt fram á að A-gerð sé ekki
ótraustari heimild en B-gerð og því
verður að gera því skóna að frásögnin
af bréfum Eysteins sé viðbót B-gerðar
en þeirra sé ekki getið í A-gerð vegna
þess að Þorlákur hafi ekki lagt svo
inikla áherslu á staðamál að það teldist
til tíðinda. Líklegt verður hins vegar að
teljast að stirt hafi verið milli Jóns
Loftssonar og biskups vegna þess að
Jón hafði systur biskups fyrir frillu og í
rauninni óhjákvæmilegt ef lýsingu
Þorláks sögu er trúað. Átökin sem frá
segir í Oddaverjaþætti eru hins vegar
eflaust stórlega ýkt, kulda breytt í stríð
og Jón er einnig gerður helsti andstæð-
ingur biskups í staðamálum. Það hefur
sennilega varla verið og fleyg orð Jóns
um erkibiskups boðskap eru þá fundin
upp af Árna Þorlákssyni eða einhverj-
um manna hans.
Helstu rökin fyrir heimildargildi
Oddaverjaþáttar eru þau að stefna Þor-
láks biskups í staðamálum sem þar er
-141-