Goðasteinn - 01.09.1998, Page 182

Goðasteinn 1998
Beinagil
Arið 1992 fór maður á rjúpnaveiðar
í nágrenni Syðri-Hágöngu. Hann gekk
meðal annars inn í Beinagil, sem þá var
reyndar nafnlaust. Þar þurfti hann að
elta særða rjúpu upp grjótskriðu upp að
klettavegg og þar inn í hellisskúta. Inni
í skútanum rakst hann á hrúgu af
kindabeinum og giskaði á að þau væru
eftir tófu. Farið var að skoða beinin
næsta sumar og fundust þarna þrjátíu
hauskúpur af lömbum, sennilega gras-
lömbum. Einnig voru ýmis önnur bein
af lömbum en engin af fullorðnu fé.
Flest beinin voru í einni hrúgu, sem var
rúmur metri á hvern veg, en nokkur
bein voru í hliðarskúta. Það er mat höf-
undar að þarna hafi graslömb orðið
eftir í leitum á fyrri tíð, þau hafa leitað
skjóls í skútanum og síðan fennt fyrir
opið.
En kannski sannar þetta bara tilvist
Stóra-Kols og annarra útilegumanna í
Köldukvíslarbotnum.
I bókinni Ætternisstapi og átján ver-
menn eftir Þorstein frá Hamri er minnst
á útilegumannabyggð í Köldukvíslar-
botnum. Þar segir frá því að árið 1899
hafi Jón söðlasmiður Jónsson í Hlíðar-
endakoti sótt um styrk til að leita uppi
stöðvar útilegumanna. Hann ætlaði að
sækja þá með fimm vopnuðum mönn-
um en var í nokkrum vafa um hvort
hann mætti drepa útilegumennina ef
þess þyrfti með. Hann spurði því amt-
mann ráða í þessum efnum og fékk þau
svör að hann sæi ekkert því til fyrir-
stöðu að hann dræpi svo marga útilegu-
menn sem vera skyldi. Það varð þó
ekkert úr þessari rannsóknarferð Jóns
en það hefur varðveist bréf frá honum
til séra Arna Jónssonar prófasts á
Skútustöðum frá árinu 1905. Þar hvetur
Jón Mývetninga að láta til skarar skríða
gegn útilegumönnum og býðst til að
leiðbeina þeim þar sem hann hafi
fengið upplýsingar að útilegumenn séu
lagstir á fé þeirra. Orðrétt segir hann:
„Ég hef leiðbeiningu frá persónu sem
hefur sagnaranda. Hún hefur oft komið
á stöðvar þeirra og það á gandreið".
Síðan segir Jón að útilegumennirnir
haldi sig í Köldukvíslarbotnum undir
Hágöngum og séu í félagi við útilegu-
mannabyggðina við Stórasjó. Þeir eru
óhræddir að stela fé frá ykkur, segir
Jón, því Odáðahrauni er alltaf kennt.
Jón segir að forsvarsmaður útilegu-
mannanna heiti Kolur og hann sé ekki
bara rammgöldróttur og hafi sagnar-
anda og huliðshjálm, hann sé líka svo
ríkur að hann eigi belg af veturgömlu
tryppi fullan af gullpeningum. Þá segir
Jón Mývetninga verða að fá tvo galdra-
menn sem ríði gandreið og menn úr
Reykjavík með afturhlaðninga til að
vinna á þessum óþjóðalýð. Hann segir
að Kolur sé hans skæðasti óvinur og
hann hafi sent honum mjög skæðar
sendingar í mörg ár. En þar sem
Galdra-Þrúða sem býr fyrir vestan
hefur tekið á móti þeim öllum fyrir
hann, þá hefur honum ekki orðið meint
af. Þá gerði hann sér ljóst hvað mikill
fengur væri í blöndun við þetta fjalla-
fólk, sem hann segir sterkustu kyn-
slóðina í landinu og því þurfi að beita
öllum brögðum til að vinna á þeim.
-180-