Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 2020, Blaðsíða 25

Íí 15. tbl. Lögbergs 1923 las ég sögukorn, er yfir var ritað ,,Ófreskjan á Jökuldal.“ Þótti mér
hún mjög ólík því, sem ég hafði heyrt. Síðar las ég leiðrétting við þá sögu í 29. tbl. Lög-
bergs, s. á., eftir Sigmund Mattíasson Long og er hún miklu líkari því, sem ég hefi heyrt.
Það er nú alkunnugt, að slíkar sagnir vilja breytast í meðferð, þegar langir tímar líða og
þær ganga munnlega mann frá manni, enda þótt sjálfur atburðurinn, er frá segir, sé sögulega
sannur. En best væri þó að geta náð hverri sögu eins og hún gerðist, eða þá svo nærri því,
sem kostur er á.
Af því að ég þykist hafa betri heimildir að sögu þessari, en nú mun vera kostur á, langar
mig til að segja hana eins og ég hefi heyrt hana. Hygg ég hana ganga næst hinu sanna. En
fyrst ætla ég að skýra frá heimildum mínum.
Jónatan faðir minn bjó á Hámundarstöðum hér í Vopnafirði og var sonur Þorgríms bónda
á Hámundarstöðum, Péturssonar, bónda á Skjöldólfsstöðum og síðar í Bót, Péturssonar
bónda á Skjöldólfsstöðum, Jónssonar stúdents á Skjöldólfsstöðum, Gunnlaugssonar prests í
Möðrudal, Sölvasonar.
Fráfall Gunnlaugs Árnasonar á Brú, er ófreskjan átti að hafa drepið, varð 1749. Þá bjó
Pétur Jónsson Gunnlaugssonar, elsti Pétur, sá, er nú var nefndur, á Skjöldólfsstöðum og var
hreppstjóri á Jökuldal og er ekki ólíklegt að hann hafi einhver afskifti haft af heimilinu á
Brú, þegar Gunnlaugur féll frá. Pétur hefir þá verið um 62 ára (fæddur um 1687) og dó hann
skömmu síðar, 1753 eða 1754. Mun hann hafa heyrt söguna um fráfall Gunnlaugs eins og
menn vissu hana þá réttasta.
Pétur sonur hans var þá fulltíða maður hjá föður sínum, og Ingibjörg Sigurðardóttir
Sveinssonar, er varð kona hans, hefir þá verið um 16 - 17 ára og verið líklega á Haugsstöðum
í Dal. Þeim hlaut því að verða sagan um Gunnlaug kunn, eins og hún var fyrst sögð. Þau
bjuggu á Skjöldólfsstöðum um 1760 en fluttu að Bót í Tungu 1765. Þar dó Pétur um 1772.
En Ingibjörg giftist aftur Jóni Sveinssyni frá Torfastöðum í Hlíð og fluttu þau að Hákonar-
stöðum á Jökuldal 1774, þegar Þorsteinn Jónsson flutti þaðan að Melum, sá er Melaætt er
frá. Þar bjuggu þau til 1803. Börn Ingibjargar og fyrra manns hennar hafa eflaust flutt með
henni að Hákonarstöðum og alist þar upp. Ingibjörg var merkiskona og hefir hún munað vel
söguna um Gunnlaug og börn hennar numið af henni; enda hefir hún þá verið í glöggu minni
þar á Efra-Dal. Hákonarstaðir voru aðeins 2 bæjarleiðir út frá Brú. Eru Eiríksstaðir á milli.
Pétur, sonur Ingibjargar, bjó fyrst allmörg ár í Vopnafirði. En 1803 flutti stjúpi hans frá
Hákonarstððum að Syðri-Vík í Vopnafirði. Flutti þá Pétur í Hákonarstaði og bjó þar síðan
til dauðadags 1821.
Þorgrímur sonur hans var tveggja ára, þegar faðir hans flutti að Hákonarstöðum og ólst
þar upp með honum. Síðar fluttist hann í Vopnafjörð 1828 og bjó á Skjaldþingsstöðum í 2
Enn um ófreskjurnar á Jökuldal
Árni Jónatansson