Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 2020, Blaðsíða 65

64
Múlaþing
Firðskeyti
Ég berst á vængjum bjarta sumarnótt
um blálofts vegu heim á gamla bæinn.
Þar allt sem lifir sefur sætt og rótt
og sólin ein þar heldur vörð um æginn.
Ég fel hjá vanga þínum blóm og blað
og bið þín gæti Íslands heillavættir.
Svo er þú vaknar og þú finnur það
þá áttu víst, ég sveif um húsagættir.
Guðrún Finnsdóttir flutti til Akureyrar þegar
hún var 16 ára gömul og stundaði nám í
kvennaskóla (Einar Páll Jónsson, 1950).
Hún var send þangað haustið árið 1900. Þar
á heimili móðursystur hennar, Guðrúnar
Helgu og manns hennar Björns Jónssonar
ritstjóra Stefnis kynntist hún Gísla Jónssyni
frá Háreksstöðum á Jökuldalsheiði sem var
prentari við blaðið. Hann var mjög glæsilegur
maður söngmæltur og skáldmæltur (Stefán
Einarsson, 1950).
Gísli var fæddur þann 9. febrúar 1876.
Gísli var rétt rúmlega mánaðargamall þegar
fjölskyldan veiktist af einhverskonar far-
sótt. Þrjú yngstu börnin veiktust og móðir
þeirra. Um læknisþjónustu var ekki að ræða
á Háreksstöðum og mjög langt í næsta lækni.
Eini læknirinn á Austurlandi var búsettur á
Eskifirði. Gísli (1962) lýsir þessum atburði
í greininni Heiðarbúinn og ættmenni hans í
bókinni Haugaeldar:
„Eitthvert kvöld sat faðir okkar með mig
hvítvoðunginn í fanginu og sá ekki betur
en ég var að gefa upp öndina. Tók hann
til þeirra örþrifaráða að dreypa ofan í mig
hálfri teskeið af brennivíni og við það rank-
aði ég við mér og hef ávallt þótt sopinn
góður“.
Gísli fór snemma að hnoða saman vísum og
kvaðst hafa gert það til að hafa eitthvað fyrir
stafni, auk þess að gæta ánna og hestanna
á Háreksstöðum. Að hann réðst snemma í
skáldskap kveðst hann þakka því að á heim-
ilinu voru til fornsagnir, ljóðabækur og
gamla Alþýðubókin. Þrettán ára náði hann
í stjörnufræði og jarðfræði og fleiri bækur.
Sennilega hefur smalinn Gísli ekki þurft að
bíða lengi eftir að eignast fyrsta lambið en
hann varði ágóðanum af sölunni í að gerast
áskrifandi að Fjallkonunni.
Faðir hans hélt þeim góða sið að vera með
húslestra á Háreksstöðum á sunnudögum. Yfir
veturinn var lesið upphátt á kvöldvökum og
þá helst dagblöðin, sögur, kvæði og rímur. Þar
sem Gísla leiddist tóskapurinn þá varð hann
oftast valinn til að lesa (Haugaeldar, 1962).
Gísli Jónsson samdi kvæði um æsku-
stöðvarnar Háreksstaði en kvæðið birti hann
í bókinni Fardagar (1956) eftir Íslandsför
hans árið 1952.
T.v. Halldór Stefánsson (f.1877 – d.1971), fæddur á
Desjarmýri á Borgarfirð og t.h.Gísli Jónsson (f.1876
– d. 1974.) frá Háreksstöðum í Jökulsdalsheiði. Ljós-
myndari: Eyjólfur Jónsson. Eigandi myndar: Ljósmynda-
safn Austurlands.