Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 2020, Qupperneq 137

136
Múlaþing
(costae), 7) allar tennur úr efri og neðri gómi,
utan augntannar í neðra gómi hægra megin
(sú tönn fannst þegar farin var önnur ferð á
svæðið). Ekki var hægt að sjá á greiningu
Guðnýjar að fundist hefði kjálkabein við
björgunaruppgröftinn.
Þar sem tennur „fjallkonunnar“ voru
nokkuð heillegar (mynd 31) var hægt að áætla
aldur einstaklingsins út frá þeim. Lífaldur
er metinn út frá eyðingu tannflata, þ.e. yfir-
borðseyðingu jaxla. Á „fjallkonunni“ sást
dálítil eyðing á fyrsta jaxli í bæði efri og neðri
gómi og lítilsháttar eyðing á jaxli númer tvö í
efra gómi hægra megin. Tennurnar voru það
heilar að hægt var að áætla að líklegur aldur
hafi verið 20-30 ára við andlát (Brothwell,
1994, bls. 71-72; Guðný Zoëga, 2006, bls.
3-7; Hildur Gestsdóttir, 2004, bls. 6; Mayes,
1998, bls. 61). Það vakti athygli Guðnýjar að
þó svo að slit væri almennt lítið á tönnunum
voru framtennur í efri og neðri gómi nokkuð
slitnar, auk þess sem framtennur efri góms
voru dökkar á lit. Taldi Guðný það geta hafa
tengst einhverjum athöfnum eða venjum sem
valda óvenju miklu sliti á afmörkuðum tann-
flötum. Guðný hafði einnig punktað það hjá
sér við skoðun líkamsleifa „fjallkonunnar“
að dökku framtennurnar í efra gómi væru
„shovel-shaped“, eða skóflulaga (Guðný
Zoëga, tölvupóstar 2016 og 2018).
Rannsóknir réttartannlækna (e. for-
ensic dentists) hafa sýnt fram á hægt er
að sjá ákveðnar vísbendingar um uppruna
(aðgreiningar í kynþætti) út frá formi tanna.
Sagan hefur kennt okkur að fara varlega
með fullyrðingar um kynþætti, þar sem slík
aðgreining hefur verið nýtt til að upphefja
einn kynstofn á kostnað annars. Þó má velta
því upp hvort nýta megi slíkar vísbendingar
til að greina uppruna í fornleifafræðilegum
tilgangi séu aðrar leiðir ekki færar. Sam-
kvæmt nýlega birtri grein er hægt að nýta
tannfræðileg einkenni til upprunagreiningar
í þrjá flokka kynþátta (Caucasoid, Mon-
goloid, Negroid) Homo sapiens út frá formi
tanna (cusps of Carabelli, shovel-shaped
incisors, multicusped premolars). Einkenni
sem greina má til aðgreiningar í kynþætti er
t.a.m. skóflulaga form tanna, sem finnst hjá
um 90% einstaklinga af hinum mongólska
kynstofni (Eskimos and American Indians)
(Rawlani et al, 2017, bls. 38-42). Þar segir
m.a. „Shovel-shaped incisors are exhibited
among in about 30%-36% of the Danish and
Swedish population, 46% of the Palestinian
Arabs, and also in 51% of the Indians.“
(Rawlani et al, 2017, bls. 40). Getur verið
að ákveðið skóflulaga form framtanna „fjall-
konunnar“ gefi vísbendingu um að hún hafi
verið af uppruna kynstofna sem flokkast sem
mongólskir? Líklega verða hugleiðingar sem
þessar lítið annað en getgátur, þar sem greina
þyrfti heilar tennur og rótarkerfi tanna til að
fá svör og efri framtennur „fjallkonunnar“
Mynd 32. „Skóflulaga“ tennur. Mynd er fengin úr grein
Rawlani et al, bls. 39.
Mynd 33. „Skóflulaga“ form efri framtanna „fjallkon-
unnar“. Ljósm.: Rannveig Þórhallsdóttir.