Lögfræðingur - 01.01.1899, Page 111

Erfðaábúð, sjálfsábúð og leiguábúð.
111
skýrslur um kúgildi á jörðum og landskuldir, en þessar
skýrslur eiga ekki einu sinni við tímann, þegar jarðatalið
var gefið út, þá var eigi hægt að fá upplvsingar um þetta
efni. Skýrslurnar eru fyrir árin 1753 og 1759, og jafn-
vel frá byrjun 18. aldar. í Jarðatali Jolinsens eru einnig
upplýsingar um sjálfseignarbændur, og eru þær frá árunum
1843—1846. Eptir þeim var búendatala í landinu 7204,
en sjálfseignarbændur að nokkru eða öílu lej'ti 1237 *).
Eptir því hafa leiguliðar og þeir, sem bjuggu á annara
eign, verið 5967, eða nærri því 5 sinnum fleiri en sjálfs-
eignarbændurnir. Hvort þeir muni nú vera að tiltölu eins
margir, veit enginn, en að öllum líkindum eru þeir þó
miklu fleiri, en sjálfseignarbændurnir.
Fyrir því er það eðlilegt, að vjer athugum fyrst hag
leiguliða lögum samkvæmt, þar sem mestur hluti bænda
eru leiguliður, en síðan hag sjálfseignarbænda, sem eru
miklu minni hluti.
pað, sem kemur helst til skoðunar við leigujarðir, er
það, hverjum kjörum leiguliðar verða að sæta, að því er
snertir hús, jarðabætur, úttektir, eptirgjöld og
ábúðart í m a.
J>egar leiguliði kemur að jörð, þá þarf hann fyrst og
fremst hús fyrir sig og fólk sitt, og svo fyrir fjenað sinn.
Ef húsin vanta, þá er sem hann komi að eyðijörð, hann
þarf að byggja þau. pogar menn nema óbyggt land, þá
er fvrst fyrir að byggja þar hús fyrir fólk og fjenað.
Húsagjörð á jörðum er því hið fyrsta stig í landbún-
aði, og í raun rjettri hið fyrsta stig hverrar þjóðar á vegi
menningar og siðgæðis. pví er það hið fyrsta, sem Atli
1) Johnsen, Jarðatal. Khöfn. 1847. bls. 395.