Lögfræðingur - 01.01.1899, Side 147

Erfðaábúð, sjálfsábúð og leiguábúð.
147
þeir hafa nokkurn rjett til endurgjalds fyrir jarðabætur,
eða þeir eru rjettlausir í þessu efni.
Að fornu höfðu leiguliðar eigi rjett til endurgjalds
fyrir jarðabætur. |>að er sjerstaklega tekið fram í Grágás,
að «ef maðr bætir kirkjuland, þá skal hann guðs þökk
fyrir þat hafa, en eigi má hann fébætr fyrir þat heimtai'.1)
f>að er fyrst á 18. öld, að leiguliðar fá rjett til end-
urgjalds fyrir jarðabætur. í tilskipun 13. maí 1776 var
boðið, að bændur skyldu vinna ákveðnar jarðabætur á ári
hverju, en ef leiguliðar gjörðu meiri jarðabætur, svo að
jörðin hækkaði að verði, þá áttu þeir samkvæmt 15. gr.,
að fá þóknpn fyrir þær hjá landsdrottni eptir mati sýslu-
manns og óhlutdrægra sómamanna. En tilskipun þessi
var numin úr gildi með opnu brjefi 9. mars 1836.
í lögum 12. jan. 1884 eru aptur tekin upp lagafyrir-
mæli um það, að leiguliði skuli hafa rjett til þess að fá
endurgjald fyrir jarðabætur.
Um jarðabætur leiguliða er svo ákveðið í 20. gr.
ábúðarlaganna:
«Nú vill leiguliði gjöra jarðabót, sem eigi verður talin
að eins til þess, að jörðin sje í góðri rækt og yfir höfuð
vel setin, enda sje hún eigi ákveðin í byggingarbrjefi hans,
þá skal hann leita um það samkomulags við landsdrottinn,
en nái hann eigi samkomulagi við hann, þá er rjett, að
hann fái óvilhalla menn á sinn kostnað til að meta, hvort
þeir ætli varanleg not muni verða að jarðabótinni og til-
vinnandi að gjöra hana, og skulu þeir gjöra nákvæma á-
ætlun um kostnaðinn við jarðabótina, og hversu mikið
1) Grág. II. bla. 59—60, sbr. Grg. Ib. bls. 217. III. bls. 43 og
161, og ísl. fornbrjefas. I. bls. 199.
10*