Andvari - 01.01.1983, Side 41

ANDVARI
UM VARÐVEIZLU HINS FORNA MENNINGARARFS
39
saga Ólafs Tryggvasonar eða Ólafs helga, voru menn ómyrkir í máli um grimmd
konunganna við þá, er vildu ekki láta kristnast í einni svipan.
Umræður þessar voru þjálfun í skarpri hugsun. En mikilsverðastar voru
þær fyrir þá sök, að þær gerðu hverjum einstökum kleift að tileinka sér
rækilega efni sagnanna.
Þeim, sem lesa sögurnar sjaldan og sökkva sér ekki niður í þær, veitist
erfitt að gera sér í hugarlund, hve lifandi sögupersónurnar gátu orðið fyrir
mönnum með þessum hætti.
lslenzkir bændur lásu sömu bókina upp aftur og aftur. Þeir fundu til með
sögupersónunum og þekktu þær eins og nákomnustu vini sína. Sagnalesturinn
hefur verið góður íslenzkur þjóðskóli.“
Nú verður vikið að öðru efni.
Það er ekki ætlun mín að rekja hér þátt slíkra manna sem Arngríms lærða
og Árna Magnússonar í varðveizlu og kynningu menningararfsins. Hann er
auðvitað ómetanlegur. Við það að greiða annarra þjóða mönnum aðgang að
hinum fornu heimildum tókst sú samvinna milli erlendra og íslenzkra fræði-
manna, er enn stendur og orðið hefur mjög affarasæl. Af þeirri samvinnu hafa
sprottið óteljandi útgáfur og fræðirit, sem Islendingar heima fyrir hafa kunnað
vel að meta og leitt hafa til aukinna kynna þeirra af hinum fornu bókmennt-
um. Má þar nefna sem dæmi, hve margir íslendingar urðu til að gerast áskrif-
endur að útgáfum Fornfræðafélagsins á fyrstu árum þess á 19. öld. íslenzkir
áskrifendur voru þar hlutfallslega langflestir.
íslenzkir fræðimenn létu ekki þá - fremur en bæði fyrr og síðar - sinn
hlut eftir liggja, og skal hér einungis vikið að einum þeirra og sýnt með fáein-
um dæmum, hversu hann ávaxtaði miðaldaarfinn í nýjum verkum, sem síðan
hafa lifað góðu lífi með þjóðinni.
Sveinbjörn Egilsson fæddist 1791, lauk guðfræðiprófi við Hafnarháskóla í
janúar 1819 og gerðist þá um vorið grískukennari við Bessastaðaskóla. Hann
hafði á námsárum sínum í Kaupmannahöfn unnið nokkuð að útgáfu Sturlungu,
og að loknu námi, meðan hann beið þess að komast heim til íslands, hneigð-
ist hann að frekari fornfræðaiðkunum, eins og fram kemur í bréfi hans til
Rasmusar Rasks 18. apríl 1819, þar sem hann segir m.a.:
,,í vetur hefi ég verið að samanlesa Jónsbók (lögin) uppá turni, því hún
á að prentast heima, og þar með verið að lesa sögur mér til dægrastyttingar,
milli þess ég hefi borið við að kenna hér dálítið af íslenzku og grísku. Hvorki
hafa bitið mig hér slys eða vanheilindi nema heimfýsi nokkur nú eftir hálft
fimmta ár.“
Þremur árum síðar kemst hann svo að orði í bréfi til Bjarna Thorsteins-
sonar 21. marz 1822:
„Ég lifi og hefi lifað, síðan ég flutti hingað af Regentsi, eins og ég lifði þar,