Andvari - 01.01.1983, Side 73

ANDVARI
Ahrif kulda A þróun og viðhald menningar
71
Jafnframt því sem kuldar jukust á norðurslóðum, mun samkeppni manna
þar hafa vaxið. I hörðu árferði reyndi á fyrirhyggju, og þeir einir lifðu af vet-
urinn, er höfðu hæfileika og forsjálni til að búa sig undir og standast hvers
konar illviðri. Það mun því hafa verið þrautreynt lið, er um síðir komst til
hlýrri landa, sennilega miklu færara en það fólk, sem þar bjó fyrir. Aðkomu-
menn höfðu forgöngu um vatnsáveitur og ræktun, og jarðyrkja kom nú í stað
veiðimennsku og þess háttar fæðuöflunar.
Sú menning, sem fram kom á þessum tíma í suðlægum löndum, virðist
eiga rætur að rekja til manna, sem komizt höfðu lifandi úr ísaldarhörkunum.
Skynsamir menn gátu reiknað út veðrabreyingar og árstíðaskipti, og þannig
var unnt að gera áætlun um undirbúning jarðvegs til sáningar og uppskeru.
Þeir reistu hallir, skipulögðu borgir og gerðu vegi.
Nýting málma og annarra byggingarefna jókst, og ritlist hófst. Þannig
tókst norðanmönnum að hasla sér völl og sækja á í flestum greinum. Senni-
lega er það ekki tilviljun ein, að menning reis á svipuðum tíma á mismunandi
stöðum heims.
Nú vaknar auðvitað sú spurning, hvort auknir hæfileikar þjóða af norður-
slóðum verði raktir til sannanlegra erfðabreytinga. Yfirleitt er talið, að allir
núlifandi menn séu að mestu leyti af sama bergi brotnir í erfðalegu tilliti, þótt
smábreytinga hafi gætt, t. d. í augnalit eða líkamsstærð sem aðlögun að stað-
bundnum aðstæðum. Ekkert bendir til, að erfðaefni sumra manna hafi stöðugt
farið batnandi og þannig leitt til greinilegra kynbóta. Menn á norðurslóðum
voru hörundsbjartari, svo að þeim nýttist sólargeislarnir betur til myndunar
D-vitamíns. Þegar sumir þeirra síðar fluttust til Indlands, urðu þeir dökkir á
hörund og stóðust þannig betur skaðleg áhrif sólarljóssins. Á hinn bóginn héld-
ust auknir andlegir hæfileikar ekki til frambúðar, heldur fór svo að lokum,
að framfarahugur þvarr og hnignun tók við. Afkomendur menningarþjóðanna
stóðu þá ekki lengur öðrum jarðarbúum framar, og þeir gátu ekki lengur lesið
hin fornu rit. Slíkur afturkippur virðist jafnan verða eftir runnið blómaskeið.
Þegar homo erectus þróaðist í homo sapiens, urðu þar stórfelldar erfðabreyt-
ingar, og þær héldust til frambúðar. Sennilegt er, að hin bætta afkoma homo
sapiens verði einnig rakin til erfðaeiginleika, sem þó reyndust ekki alltaf varan-
legir. Ekki hefur tekizt að skýra, hvaða reglum þessar síðari breytingar lúta.
Vonir hafa þó aukizt nýlega á því, að skýringar fáist á lífrænum undir-
stöðum sveiflna í erfðabúningi nútímamannsins. Er framfara í þeim efnum
m. a. að vænta frá íslandi. Sérstakar aðstæður og ættfræðiáhugi auðveldar
rannsóknir á íslenzku þjóðinni, sem erfitt er að koma við í öðrum löndum.
Ein kenningin er sú, að auknir hæfileikar verði oft raktir til erfðablendinga,
að þeir, sem bera á réttum stöðum eitt virkt gen og annað óvirkt, standi sig
betur í samkeppninni en hinir, sem fæðast með tvö virk gen af þeirri tegund.
Til dæmis benda íslenzkar rannsóknir til, að stundum séu auknir hæfileikar