Andvari - 01.01.1983, Qupperneq 75

JÓN SIGURÐSSON:
Efnahagur í öldudal
Inngangur
Að undanförnu hefur þrengt mjög
að þjóðarbúskap íslendinga. Þessar
þrengingar eiga sér bæði innlendar og
erlendar skýringar. Afturkippur í afla
og markaðserfiðleikar hafa rýrt útflutn-
ingstekjur og valdið viðskiptahalla.
Þjóðarframieiðsla og þjóðartekjur drag-
ast saman. Skuldir þjóðarinnar erlendis
hafa aukizt. Verðbólga hefur enn færzt
í aukana og var þó ærin fyrir. Þessar
horfur gera ákaflega brýnt, að skjótt
verði snúizt til varnar gegn verðbólgu
og viðskiptahalla, en jafnframt er mik-
ilvægt, að þeirri vörn verði sem fyrst
snúið í nýja framfarasókn. Áður en ég
ræði um leiðir í þessu efni, ætla ég að
fara nokkrum orðum um ástand og horf-
ur í efnahagsmálum.
Umheimurinn
Á síðastliðnu ári voru efnahagsörðug-
leikar áberandi um allan heim. Margvís-
legar veilur, sem gætt hafði í efnahags-
starfsemi heimsins á síðastliðnum ára-
tug, mögnuðust mjög eftir því sem á ár-
ið leið. Atvinnuleysi í iðnríkjum Vest-
urlanda fór vaxandi og náði nýju há-
marki frá stríðslokum. Framleiðsla iðn-
ríkja dróst saman, og miiliríkjaviðskipti
minnkuðu þriðja árið í röð. Hagvöxtur
í þróunarríkjum, sem verið hafði veru-
legur á áttunda áratugnum, snarminnk-
aði, þannig að þjóðartekjur á mann í
þróunarríkjum drógust saman í fyrsta
sinn um áratuga skeið. Verðbólga var
á árinu 1982 enn talin vandamál í flest-
um iðnríkjum, þótt verulega hafi úr
henni dregið frá árunum 1979-80.
Hjöðnun verðbólgu hlauzt að verulegu
leyti af lækkun hrávöruverðs, en aftur-
kippurinn í heimsbúskapnum hefur
komið afar hart niður á viðskiptakjör-
um hrávöruframleiðenda, og hafa þau
ekki verið óhagstæðari um áratuga
skeið. En sú þróun hefur að sínu leyti
valdið miklum greiðsluvandræðum.
Gengi helztu gjaldmiðla var fremur ó-
stöðugt og gengissveiflur verulegar, auk
þess sem allmörg ríki gripu til form-
legra gengisbreytinga.
Mikil skuldasöfnun og yfirvofandi
greiðsluþrot nokkurra ríkja, einkum í
rómönsku Ameríku og Austur-Evrópu,
stofnuðu fjármálakerfi heimsins í veru-
1 Grein þessi er að mestu saníhljóða erindi, sem höfundur, Jón Sigurðsson hagrannsóknastjori,
flutti á aðalfundi Vinnuveitendasambands íslands 3. maí 1983.