Andvari - 01.01.1983, Page 79

ANDVARI
EFNAHAGURí ÖLDUDAL
77
meiri en áður var talið. Að óbreyttu
verðbótakerfi launa má því búast við
um 20% hækkun launa hinn 1. júní.
Ef að vanda lætur, fylgja flestar inn-
lendar tekjuákvarðanir í kjölfarið, svo
sem búvöruverð og fiskverð og innlend-
ur kostnaður yfirleitt. Framundan er
því, ef ekkert er að gert, einhver mesta
verðhækkunarskriða, sem dæmi eru um
á seinni árum. Hvernig á að bregðast
við þessum horfum?
Við verðbólgu á þessu stigi eru því
miður engin einföid, skjótvirk ráð.
Stjórnvöld, sem vilja andæfa gegn verð-
bólgu, verða að beiía öllum þeim tækj-
um, sem þau hafa yfir að ráða, ef ár-
angur á að nást. Stefnan í fjármálum
hins opin'bera og í peningamálum gegn-
ir hér mikilvægu hlutverki bæði bein-
línis með áhrifum aðhaldssamrar stefnu
í fjármálum og peningamálum á heild-
areftirspurn, en ekki síður með óbein-
um áhrifum sínum á verðbólgueftirvænt-
ingar almennings. Af þessum sökum er
mikilvægt að tryggja sem bezt jafnvægi
í ríkisfjármálum og aðhald að útlánum.
En hætt er við, að aðgerðir á þessum
sviðum einar sér hrökkvi skammt og
verki hægt við núverandi aðstæður.
Þrír kostir
Um þrjá kosti er að velja í stjórn efna-
hagsmála við ríkjandi aðstæður.
Hinn fyrsti er að láta skeika að sköp-
uðu um víxlhækkun kaupgjalds og
verðlags og láta hækkunarhrinuna
dynja yfir um næstu mánaðamót, en
freista þess að halda atvinnuvegunum
gangandi með sílækkandi gengi og und-
anlátssamri lána- og fjármálastefnu. Af-
leiðingin hlyti að verða enn vaxandi
verðbólga. Ekki er þessi kostur fýsileg-
ur og virðist reyndar þegar hafa gengið
sér til húðar, því þótt samkeppnisstaða
fyrirtækja kunni á pappírnum að vera
tryggð með þessu móti, fylgja þessari
leið vaxandi fjármögnunarvandamál í
rekstri atvinnuveganna, en þeim vanda
fylgir öryggisleysi um atvinnu manna.
Annar kosturinn væri að andæfa gegn
verðbólgu eingöngu með samdrætti í rík-
isútgjöldum og fjárfestingu og lánveit-
ingum með mikilli hækkun vaxta, jafn-
framt því sem reynt væri að halda
verðlagsþróun í skefjum með gengisað-
haldi. Hætt er við, að uppskera slíkrar
stefnu yrði, að minnsta kosti fyrstu
misserin, stórfelldur hallarekstur, gjald-
eyrisútstreymi og á endanum atvinnu-
brestur. Ekki virðist þessi leið vænleg,
ef atvinnuöryggi er sett efst á mark-
miðaskrána í efnahagsmálum, eins og
víðtæk samstaða er um og mikils er um
vert bæði vegna heildarhagsmuna, en þó
fyrst og fremst frá manngildissjónarmiði.
Þriðji kosturinn er að freista þess að
stilla verðbólgurótið með því að 'beita
beinum aðgerðum á sviði launa- og
tekjumála auk aðhalds á sviði fjármála,
peningamála og gengismála, sem hefði
það markmið að tryggja atvinnu og
draga úr viðskiptahalla. Ef vinnufriður
næst um lausnir af þessu tagi, má með
þeim nálgast efnahagsjafnvægi án þess
að til atvinnubrests þurfi að koma. I
þessu hlyti að felast breyting að minnsta
kosti um sinn - og ef til vill til fram-
búðar - á því kerfi tekjuákvarðana, sem
nú er bundið í samninga og lög. Ég á
hér fyrst og fremst við verðbótakerfi
launa - vísitölubindinguna -, en einnig
gildandi ákvæði um ákvörðun búvöru-
verðs og fiskverðs og verðákvarðanir