Andvari - 01.01.1983, Síða 83

ANDVARI
81
EFNAHAGUR I ÖLDUDAL
ekki orðið og greiðslubyrði hús'byggj-
enda af þeim sökum reynzt alltof þung
í mörgum dæmum. Að þessum leið-
réttingum gerðum ætti að haga vaxta-
ákvörðunum í samræmi við meg-
instefnu gildandi laga, þótt ef til vill
þurfi að huga að ýmsum tæknilegum
atriðum í lánskjörum. Við ríkjandi að-
stæður er vaxtalækkun óráðleg, ekki
sízt vegna þess hve brýn þörf er á að
efla peningalegan sparnað. Reyndar eru
raunvextir óverðtryggðra inn- og út-
lána nú rneð lægsta móti, og verður að
snúa af þeirri braut. Þegar verðbólga fer
að hjaðna, munu vextir fara lækkandi.
A því kann því miður að verða nokkur
bið, en biðlundar er nú þörf.
Eins og málum er komið, er ákaf-
lega brýnt að reyna að skapa festu í
verðlags- og launamálum eitt til tvö ár
fram í tímann. Hvort um þetta gætu
tekizt samningar að einhverju eða öllu
leyti, treysti ég mér ek'ki til að spá, en
brýnt er, að stefnubreyting verði.
Ef ráðstafanir af þessu tæi eiga að
skila árangri, er nauðsynlegt að setja
mörkin fyrir breytingar peningalauna
verulega neðan við orðna hækkun verð-
lags á næstliðnum þremur mánuðum.
Munur á verð- og kauphækkun yrði
mestur fyrst, en færi smám saman
minnkandi, ef ráðstafanirnar heppnast.
Ráðstafanir sem þessar hlytu því að
skerða kaupmátt. í þessu sambandi yrði
þó jafnframt að meta mildandi áhrif
skattívilnana og barnabóta, sem ákveðn-
ar væru samtímis, svo og vægari
greiðslukjör íbúðalána, en hvort tveggja
gæti hlíft kjörum þeirra, sem hafa þunga
framfærslubyrði. Meira máli kynni þó
að skipta sá ávinningur, sem hjöðnun
verðbólgu færir, hvað varðar atvinnu-
öryggi og afkomu. Hár kaupmáttur
kauptaxta kemur þeim að litlu haldi,
sem halda ekki vinnunni. Þótt draga
muni að óbreyttu verulega úr kaupgetu
á þessu ári, er enn á það að líta, að sá
afturkippur, sem þegar má heita ráðinn,
svarar ekki til fulls til samdráttar þjóð-
artekna að undanförnu og enn er þörf á
að draga úr viðskiptahalla. Ástæða virð-
ist því til þess að miða kjaraákvarðanir
við nokkru lægra kaupmáttarstig en
þjóðhagsspáin síðasta sýnir. Ekki má
líta á mörkin, sem sett væru fyrir mestu
hækkun peningalauna, t. d. á ársfjórð-
ungsfresti út árið 1984, sem skerðingar-
ákvæði, því að það verður varla skert,
sem ekki er til fyrir. Á þau ætti að líta
sem tilraun til þess að breyta þeirri
óhæfu aðferð í launamálum að stór-
hækka laun að morgni, en láta allt verð-
lag rjúka upp að sama skapi fyrir kvöld-
ið. Enn hefur ekki fundizt á þessum
vanda nein allsherjarlausn, en einhvers
staðar þarf að byrja, og auðvitað þarf
að gæta margs í framkvæmdinni. Eins
og nú er komið, er vandséð, hvernig
tryggja má hjöðnun verðbólgu og at-
vinnuöryggi án íhlutunar í gildandi
kjarasamninga og lög um kjara- og verð-
lagsmál. Slík íhlutun kann að vera óum-
flýjanleg til þess að koma í veg fyrir
mjög alvarlega röskun á atvinnulífi og
efnahag landsmanna. Að loknu tímabili
viðnáms gegn verðbólgu og aðlögunar
að breyttum högum þjóðarbúsins, þarf
að endurbæta og færa í frjálslegra horf
kerfi tekju- og verðákvarðana. Almenn
stjórn gengis-, fjár- og peningamála
ætti að jafnaði að mynda umgjörð þess-
ara ákvarðana, en beina íhlutun ber að
skoða sem neyðarúrræði.
6