Andvari - 01.01.1983, Page 87

ANDVAHI
EFNAHAGUR I ÖLDUDAL
85
um skerði beinlínis markaðsmöguleika
mikiivægra útflutningsgreina. Atvinnu-
greinar, sem njóta ekki verndaraðgerða,
skaðast því ætíð bæði beint og óbeint
af verndarráðstöfunum.
Fríverzlunarstefnan hefur reynzt ís-
lendingum vel. Það lýsti á sínum tíma
mikilli víðsýni og framsýni af hálfu
iðnrekenda að fallast á og taka þátt í
gerð fríverzlunarsamnings við EFTA og
EEC. Tímabundnir erfiðieikar, sem nú
er við að stríða, mega ekki glepja mönn-
um sýn á frambúðarhagsmuni allra at-
vinnuvega. Stefna ætti að því að færa
miliiríkjaviðskipti enn í frjálsræðisátt,
til þess að við getum nýtt sem bezt þá
útvíkkun á markaðstækifærum þjóðar-
búsins, og þar rneð vaxtarmöguleikum
þess, sem öflug utanríkisviðskipti fela
í sér. í þessu sambandi er raunhæf
gengisskráning undirstaðan.
Eitt skref í frjálsræðisátt, sem athuga
þyrfti vandlega, er að gera gjaldeyris-
viðskipti frjálslegri en þau hafa verið,
með því að draga úr skilaskyldu og
rýmka reglur um innlenda gjaldeyris-
reikninga, til dæmis með því að heimila
mönnum í einhverjum mæli að kaupa
gjaldeyri af innlendum gjaldeyrisbönk-
um til þess að leggja inn á slíka reikn-
inga. Þetta gæfi að minnsta kosti færi á
gengistryggingu innstæðna, hvað sem
frelsi til úttektar í gjaldeyri úr þessum
reikningum liði. Innlendu gjaldeyris-
reikningarnir, sem upp voru teknir fyrir
fimm árum, hafa gefizt vel. Nú þarf að
kanna, hvort unnt er að halda áfram á
þeirri braut.
Auknu frelsi í gjaldeyrisviðskiptum
þarf að fylgja sveigjanlegri vaxtastefna
innanlands. Því má halda fram, að
rýmkun á gjaldeyrisverzlun geri kleift
að virkja spákaupmennsku á móti krón-
unni til peningalegs sparnaðar fremur
en til aukningar innflutnings á varanleg-
um neyzluvörum og fjárfestingarvörum
í sama skyni (sem kunna að nýtast mis-
jafnlega). Að minnsta kosti fengjust með
þessum hætti nýjar vísbendingar um
það, hvenær gengið væri úr lagi gengið
að mati almennings.
Frjálsari gjaldeyrisviðskipti væru eðli-
legt framhald þeirrar nýsköpunar í efna-
hagsmálum, sem hófst í kringum 1960.
Þá var lagður grundvöllur að þeirri
stefnu í efnahagsmálum að freista þess
að ná jafnvægi í þjóðarbúskapnum og
efla þjóðarframleiðsluna með raunhæfri
gengisskráningu, en hverfa frá kerfi sér-
stakra innflutningsgjalda og útflutn-
ingsbóta. Jafnframt var létt höftum af
innflutningi og gjaldeyrisviðskiptum í
sambandi við vöruviðskipti. Umgjörð
þessarar frjálsræðisstefnu skyldi vera
markviss stefna í peningamálum og fjár-
málum hins opinbera. Með fríverzlunar-
samningunum, sem tóku gildi áratug
síðar, var enn tekið skref á þessari
braut. Þessi stefna hefur á margan hátt
lánazt vel. Þrátt fyrir óstöðug ytri skil-
yrði var hagvöxtur hér á landi svipaður
áratuginn 1961 til 1970 og með öðrum
tekjuháum þjóðum. Áratuginn 1971 til
1980 tókst að halda hér svipuðum hag-
vexti og áratuginn áður, eða 4,7% á ári,
sem var mun hærra en í iðnríkjum yfir-
leitt, og nutum við þar í senn orkulinda
og útfærslu fiskveiðilögsögu. Styrkur og
fjölbreytni atvinnuveganna jókst á þess-
um tíma á grundvelli fríverzlunarstefn-
unnar. Á fyrstu árum níunda áratugarins
hefur dregið úr hagvexti og verðbólga
færzt í aukana. Rætur þessa vanda eru
að mestu innlendar, þótt ytri áföll valdi
hér nokkru.