Andvari - 01.01.1983, Side 95

ANDVARI
PRESTSDÓTTIRIN FRÁ REYKIIOLTI
93
gjörva hönd, smiður góður á tré og málma. Hann unni mjög öllum þjóðlegum
fornum fræðum og hafði glöggt auga fyrir mörgu því, sem samtíðarmenn
hans skeyttu lítið um og höfðu ekki vit á að meta.
Nafnkunnastur var hann fyrir forngripasöfnun; enda byrjaði hann á henni
fyrstur manna hér á landi; og var hann sá allra fyrsti frumkvöðull þess, að hið
íslenzka Forngripasafn var sett á stofn í Reykjavík með því að gefa til þeirrar
stofnunar 15 gripi, með bréfi, sem hann ritaði á Jörfa 8. janúar 1863, til
Stiptsyfirvaldanna, og er það bréf langt og merkilegt og sýnir, hve gjörhugull
séra Helgi var um slíka hluti og ráðsnjall að binda gjöfina þeim skilyrðum, að
safnið væri landsins eign undir umsjón og vernd yfirvaldanna.“
Þegar Sigurður kvæntist Ragnheiði Eggertsdóttur, var hann þegar orðinn
sextíu og tveggja ára að aldri. Má því ætla, að þessi annálaði vinnuvíkingur
hafi verið tekinn að lýjast, þegar hann hóf búskap á Fitjum. - Þetta er þó
sízt viðhlítandi skýring á þeirri gagngerðu breytingu, sem verður á hegðun
Sigurðar og háttum, eftir að tengslin við forna vini og heimaslóðir rofna. Á
heimaslóðum var hann sem konungur í ríki sínu, hafði þar flest ráð í hendi
sér, ákaflega metnaðargjarn, djarfur að sveigja inn á nýjar leiðir, atorku-
samur og fjölhæfur um vinnubrögð. Þar vestra var hann efldur til forystumanns
af sveitungum sínum og héraðsbúum. Þeir kunnu vel að meta yfirburði hans:
hyggindi, sem í hag komu, djarflegt framtak og andlegt hugarflug.
Fjarri fór því, að Sigurður Helgason væri á köldum klaka staddur, er hann
flýði úr sjö ára svalviðrinu á Fitjum 1856. Á Jörfa hafði hann fyrr verið stór-
bóndi og mikilsvirtur 26 ár og hreppstjóri Kolbeinsstaðahrepps í 23 ár. Hafi
hann í bili kennt sársauka af þessari lífsháttabreytingu, þá hefur hitt orðið
honum mikil sárabót, svo metorðagjarn sem maðurinn var, að einmitt þetta
sama ár (1856) var hann heiðraður með nafnbótinni dannebrogsmaður.
Gjöra má sér í hugarlund, að líkamlegt þrek Sigurðar Helgasonar hafi ekki
verið til stórátaka við stritvinnu, eftir að hann sneri heim á ættaróðalið á ný
eftir ævintýraförina í Skorradal, þá nálega sjötugur að aldri. En svo fjölbreytileg
voru hugðarefni Sigurðar og gáfur hans víðfeðmar, að gnægð verkefna hefur
hann að öllum líkindum haft við að fást sér til dægrastyttingar. Hann hafði
t. d. áhuga á ættfræði, sagnfræði og stærðfræði. Þó benda líkur til þess, að þá
hafi Sigurður unað bezt hag sínum, þegar hann lét skáldfákinn bruna á kost-
um. - Á vettvangi kyngimagnaðra ljóða Sigurðar Helgasonar (sem flest munu
ennþá óprentuð) bíður bókmenntafræðinga okkar óplægður akur, sem kynni
að skila glæsilegri eftirtekju, verði þar dyggilega að verki staðið.
Að Jörfa dvaldist Sigurður tíu ár eftir heimkomuna. En 1866, er Helgi
sonur hans fékk veitingu fyrir Setbergi, fylgdist Sigurður með fjölskyldu son-
arins þangað. Þar andaðist hann 3. október 1870, áttatíu og fjögurra ára að
aldri.