Andvari - 01.01.1983, Qupperneq 111

ANDVARI
N. F. S. GRUNDTVIG
109
ur Ólafsson, sem Sigurður mat mjög mikils, hjálparhella Guðmundar í hví-
vetna og fleiri ágætir menn nyrðra, þótt Möðruvellingar væri honum næsta
andvígir, þeir Hjaltalín og Gröndal og hvorugum sómi að.
Það hefur eiginlega hvergi komið frarn, hver breyting verður á Mennta-
skólanum í Reykjavík við komu Pálma Hannessonar.
Ætla má, að Jónas Jónsson frá Hriflu hafi staðið á bak við þær breyt-
ingar, þótt ekki verði um það fullyrt hér. En fróðlegt er að bera saman skóla-
málahugleiðingar Jónasar í Skinfaxa frá því hann var ritstjóri hans við
nýjungar nokkrar, er Pálmi kemur á við skólann upp úr 1930. Að vísu verða
þær ekki túlkaðar þannig, að menntaskólinn hafi orðið eins konar lýðháskóli,
en áhrifa lýðháskólamannsins Jónasar frá Hriflu gætir þar á þessum árum og
heimfærast til skólahugsjóna hans frá fyrri tíð.
Annars er viðhorf Jónasar nokkurt íhugarefni - til lýðháskólans danska.
Menn benda á, að þeim skólastjóranum J. Appel og Jónasi hafi ekki komið
of vel saman, og ekki gefur Jónas Askov neina ágætiseinkunn í sinni frægu
Eimreiðargrein um skólann. En það gerðu þeir ekki heldur Gunnar Gunnars-
son, Nexo né Aakjær, en þó munu þeir allir hafa átt skólanum mikið að
þakka og viðurkenna það, svo sem Nexo, sem telur, að án hans hefði braut sín
til frama lokazt, og á Askov sá Aakjær Björnson, og varð það honum vega-
nesti til lífstíðar.
Því má ekki gleyma, að svo að segja heimskunnur vísindamaður kenndi á
þeim árum við skólann eðlisfræði, og einn kunnasti málfræðingur Norður-
landa, Marius Kristensen, kenndi þar, og litlu munaði, að fræðajöfurinn
Axel Olrik settist þar að. Háskólamenn voru upp og ofan hrifnir af Grundtvig,
og var varla von annars, svo ákaflega sem hann sagði guðfræðiprófessorum til
syndanna og leizt ekki á, þegar einn þeirra kom með tillögu um að flytja inn
erlenda colibrífugla til þess að prýða söng næturgalanna í dönsku skógunum.
Það lá því einatt við, að háskólamenn níddi niður lýðháskólann og teldi hann
ala á andlegri leti og yfirborðsmennsku dönsku þjóðarinnar, svo sem ýmsir
Brandesarsinnar létu sér og um munn fara. Hafði t. d. gagnrýni bróður Georgs
Brandesar, Edvards, á Grundtvig stórpólitíska þýðingu í Danmörku, og þó
urðu þeir bræður að viðurkenna, að stórmenni væri hann, og síðasta „citat“
G. Brandesar á ævinni var að fara með á banasæng sinni sálmavers eitt
Grundtvigs:
Pá andlátstíminn að fer minn,
send ástvin kæran minn og þinn
að banabeði mínum -
Þýð. Helga Hálfdanarsonar.