Morgunblaðið - 15.12.1988, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. DESEMBER 1988
Alþjóðleg ráðstefna í París
um bann við efnavopnum
eftir Jón Baldvin
Hannibalsson
Litið er svo á, að af mismunandi
vopnategundum, séu efnavopn
næstmesta ógnun við mannkyn.
Kjarnavopn eru að sjálfsögðu í efsta
sæti að þessu leyti.
Það hefur því lengi verið mark-
mið að semja um bann við efna-
vopnum. Fyrsta þekkta dæmi úr
sögunni um viðleitni á þessu sviði
er frá 1675, þegar þýsku og frönsku
herimir samþykktu að nota ekki
eitraðar byásukúlur.
Allnokkrir samningar í svipuðum
dúr voru gerðir á síðari hluta 19.
aldar, en árið 1925 var fyrsti meiri-
háttar samningurinn gerður, „Genf-
arsamningurinn um bann við notk-
un eiturefna, gass og sýkla í hem-
aði“ (Geneva Protocol for the Prohi-
bition of the Use in War of Asphyx-
iating, Poisonous or Other Gases
and of Bacteriological Methods of
Warfare"). ísland er aðili að honum.
í þann samning vantar ákvæði um
bann við þróun og framleiðslu efn-
anna. Þar eru ennfremur ekki
ákvæði um eftirlit með framkvæmd.
ísland er einng aðili að „Samn-
ingnum um bann við sýkla- og efna-
vopnum" (Convention on the Prohi-
bition of the Development, Produc-
tion and Stockpiling of Bacterio-
logical (Biological) and Toxin We-
apons and their Destmction) frá
árinu 1972. í inngangi þess samn-
ings er því markmiði lýst að stefna
beri að allshetjarbanni efnavopna.
í samningnum em ekki ákvæði um
eftirlitsaðgerðir.
Það em aðeins Bandaríkin og
Sovétríkin sem hafa opinberlega
tilkynnt að þau eigi efnavopn. Hins
vegar er nánast ömggt að u.þ.b.
tuttugu önnur ríki eiga efnavopn
og hafa sum þeirra notað þau í
ófriði. Er skemmst að minnast
stríðsins milli írans og íraks. Efna-
vopn em tiltölulega einföld í fram-
leiðslu og hafa stundum verið nefnd
„kjamavopn fátæku ríkjanna".
Hætta er því á að fleiri ríki eignist
efnavopn ef ekkert er að gert. Ný-
„...Með NAFNI RÓSARINNAR... tókst
að sannfæra vanafasta bókaþjóð um þá
furðulegu staðreynd að erlendar skáldsögur
með listrænan metnað geta verið
skemmtilegar. Síðan hafa menn árlega beðið
þess me& eftirvæntingu hvert væri nafn
rósarinnar fyrir næstu jól. í fyrra var það
ILMURINN eftir Patrick Siiskind. Núna
gæti það orðið UNS SEKT ER SÖNNUÐ
eftir SCOTT TUROW.“
Á.Þ. Mbl. 20.11.1988
BÓKAFORLAG'Ð BIRTINGUR
legar fregnir um að Líbýumenn séu
að byggja framleiðsluver fyrir efna-
vopn valda t.d. vemlegum áhyggj-
um.
ísland hefur, hvar sem því hefur
verið við komið, stutt hugmyndir
um allsheijarbann gegn efna- og
sýklavopnum með traustu eftirliti.
Til dæmis hafa íslensku aðalræð-
umar á aukaallsheijarþingum Sam-
einuðu þjóðanna um afvopnun
1978, 1982 og nú í sumar allar
haft málsgreinar þar að lútandi.
í ræðu minni á allsheijarþingi
SÞ 11. október sl. sagði: „Við hljót-
um áfram að stefna að undirritun
allsheijarbanns við efnavopnum hið
fyrsta. íslendingar fagna því að
samningar um þetta efni á Af-
vopnunarráðstefnunni í Genf em
nú á lokastigi. Ég vil einnig nota
tækifærið og lýsa fullum stuðningi
við tillögu Reagans Bandaríkjafor-
seta hér á þinginu fyrir tveimur
vikum um að kalla saman alþjóða-
ráðstefnu til styrktar Genfarsátt-
málanum frá 1925, sem bannar
beitingu efnavopna."
í framhaldi af þessari tillögu
Bandaríkjaforseta hefur Frakkland
sem vörsluríki samningsins frá
1925 boðið aðildarríkjum samnings-
ins og öðmm ríkjum, sem áhuga
hafa, að senda fulltrúa á alþjóða-
ráðstefnu í París 7.—11. janúarnk.
Frá því á árinu 1979 hafa þau
fjömtíu ríki sem sitja Afvopnunar-
ráðstefnuna í Genf (CD) og nokkur
ríki, sem sent hafa þangað áheym-
arfulltrúa, unnið að alþjóðasamn-
ingj um allshetjarbann við efna-
vopnum. Því starfi miðaði lengi vel
hægt, en síðustu tvö árin hefur
margt áunnist. Fyrir liggja um átta-
tíu blaðsíðna drög að samnings-
atriðum, sem samkomulag hefur
náðst um formlega. Ennþá em þó
mörg óleyst vandamál varðandi
samning um allsheijarbann efna-
vopna. Skulu aðeins örfá nefnd.
Þegar samið er um takmörkun
eða útrýmingu kjamavopna er verið
að taka eitt skref í einu, semja stig
af stigi. Allir em hins vegar sam-
mála um að ekkert annað en alls-
heijarbann og allsheijareyðilegging
efnavopna komi til greina. Það felur
í sér allsheijarbann við þróun, fram-
leiðslu og geymslu efnavopna, en
einnig niðurrif framleiðslustöðva.
Öllu þessu verður síðan að fylgja
traust eftirlit og ákvæði um sann-
prófun. í því sambandi er samkomu-
lag um skyndieftirlit þar sem við-
tökuríki hefur ekki heimild til þess
að neita að taka þegar í stað við
eftirlitsmönnum. í þessu sambandi
er rætt um alþjóðlega eftirlitsstofn-
un, sbr. t.d. Alþjóðakjamorkumála-
stofnunina.
Samkomulag er um það í Genf,
að eyðilegging allra efnavopna þurfí
að.eiga sér stað á einum áratug
eftir að samningurinn um allsheij-
arbann við efnavopnum öðlast gildi.
Samkvæmt samningsdrögunum
verða öll ríki samningsins að til-
kynna innan 30 daga frá gildistöku
hans, hversu miklar birgðir efna-
vopna þau eiga, hvar þau eru geymd
o.fl. þ.h. Náist samkomulag í Genf
um þau samningsdrög, sem þar
Jón Baldvin Hannibalsson
„Þegar samið er um
takmörkun eða útrým-
ingu kjarnavopna er
verið að taka eitt skref
í einu, semja stig af
stigi. Allir eru hins veg-
ar sammála um að ekk-
ert annað en allsherjar-
bann og allsheijareyði-
legging efnavopna
komi til greina. Það
felur í sér allsheijar-
bann við þróun, fram-
leiðslu og geymslu
efinavopna, en einnig
niðurrif framleiðslu-
stöðva.“
MD-28 Staögpeitt kr. 30.500
án geislaspilara.
Geislaspilari kr. 13.900
Skápup kp. 3.420
tVID-38 — meö
fjapstýpingu.
Staögpeitt kp. 38.500
án geislaspilapa.
Geislaspilapi kp. 15.200
Skápup kp. 3.420.-
efrr i=»lj i\y\
JÓL_ATCÍDINJ[_ISTIIXIA TÆRA?
Samstaeöupnap epu
3 x 50 W. meö og án
geislaspilapa,
tvöföldu kasettutæki,
tónjafnapa og
fjapstýpingu ásamt
tveimup "75 W.
hátölupum.
Hitachi hefup óetta
allt, og meira til!
Rönning heimilistaeki
í Kpinglunni bjóöa nú
Hitachi samsteeðup á
óvenjulega góöu vepði
miðað við gaeði.
I J^*RONNNG
heimilistæki
KRINGLUNNI8-12/103 REYKJAVÍK/SÍMI (91)685868