Morgunblaðið - 08.05.1997, Blaðsíða 59

Morgunblaðið - 08.05.1997, Blaðsíða 59
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. MAÍ1997 59 til. Afgangurinn var raunsæi, að vísu upphafið, en raunsæi samt. Sveinn fór ekki ieynt með að hon- um þótti sér lítill sómi sýndur af þeim sem réðu ferðinni á helstu myndlistarstofnunum landsins. Stundum tók hann undir með þeim tortryggnu listamönnum sem vildu skrifa alla vanrækslu á „sannri myndlist" á kostnað listfræðinga. ■ Við Sveinn höfðum fylgst hvor með öðrum úr hæfilegri fjarlægð um nokkurra ára skeið, líkt og tveir eilít- ( ið tortryggnir kettir. Ég hafði þá einungis kynnst hranalegu hliðinni á myndlist hans og haft á henni orð, en fyrir honum var ég ugglaust innvígður í „myndlistarmafíuna". Sennilega var það bæði til að ögra mér og biðja um gott veður sem listamaðurinn fór þess á leit við mig að ég skrifaði grein um myndlist | hans til birtingar í sýningarskrá. Til að ögra sjálfum mér og fyrir for- ’ vitni sakir ákvað ég að slá til. I Við upphaf okkar fyrsta samtals vorum við báðir kvíðnir. Sveinn hafði birgt sig upp af hnallþórum og sætabrauði sem nægt hefðu fimm manna fjölskyldu í viku og ég byrjaði á því að setjast á olíu- skissu á vinnustofunni hjá honum. Sveinn tók óhapp mitt og tjón á fatnaði svo nærri sér - „skítt með ( skissuna" - að hann klökknaði, sem I varð til þess að ég fór að hlæja. Við það bráðnaði ísinn og milli okk- ' ar myndaðist vinátta sem entist þau ár sem Sveinn átti eftir ólifuð. Þessi fundur varð einnig til þess að breyta viðhorfi mínu til myndlist- ar hans. Sveinn var fyrst og fremst maður litarins, það vissum við báð- ir, og nú hafði hann tekið þá rök- réttu ákvörðun að keyra málverk sín áfram á honum einum. Þannig I urðu til litahleðslur hans, vörður eða i veggir lita, sem stóðu ekki fyrir I neitt annað en sjálfa sig og þær tilfinningar sem bærðust með mál- aranum við hverja stroku. Þarna þótti mér sleginn nýr og merkilegur tónn í þeirri hljómkviðu sem íslensk málaralist er. Sveinn eignaðist marga vini í þeirri hetjuiegu baráttu sem hann átti við banvænan sjúkdóm hin síð- ari ár. Honum kom ekki til hugar 1 að gefa eftir og ganga bljúgur inn í dimma nótt. Því meir sem kvalir I hans ágerðust, því oftar ræddi hann um framtíðina og áform sín; hann ætlaði að sýna fleiri verk, gefa út bækur, stofna einkasafn. Síðustu sýningu Sveins Björns- sonar lauk þann 28. apríl sl. Sama dag andaðist listamaðurinn. Fjöl- skylda og vinir syrgja góðan dreng, myndlistin í landinu sér á bak stór- brotnum og einlægum listamanni. Aðalsteinn Ingólfsson. Kveðja frá Listasafni Islands í dag verður borinn til moldar Sveinn Björnsson listmálari, einn af litríkari einstaklingum í hópi ís- lenskra listmálara. Sveinn var að mestu sjálfmennt- aður í list sinni og stundaði lengst af ævinnar önnur störf jafnhliða henni, var stýrimaður að mennt og stundaði sjómennsku um árabil og enn síðar lögreglustörf. í blaðaviðtali árið 1954 við opnun fyrstu sýningar sinnar, sem var í Listamannaskálanum, sagði Sveinn að ísrek á Halamiðum hafi komið honum til að mála. Þar segir að í myndum hans á sýningunni sé „brimhljóð, sem sá einn heyrir sem er vinur hafsins og á trúnað þess“. Þessi orð má segja að hafi orðið nokkurt leiðarstef í list Sveins æ síðan eða þar til að hann söðlaði um fyrir skömmu og fór að mála abstrakt. í þeim verkum ríkti þó áfram sama litagleði og áður og sami þróttur. Að leiðarlokum vill Listasafn ís- lands þakka Sveini samfylgdina. Karla Krisljánsdóttir. Áratuga kynni af Sveini Björns- syni, sem manni og listmálara, en fyrst og fremst góðum dreng, hafa gert það að verkum, að við andlát hans verður tóm í lífi vina hans. MIIMIMINGAR Það var sama hvaða starfi hann sinnti, hann var alltaf „drengur góður“ í fyllstu merkingu þeirra orða. Ég vann sem listrýnir við eitt dagblaðanna þegar hann hélt fyrstu sýninguna sína og kvað þá strax upp úr um að hann hefði fært okkur „nýja málverkið“ í ijölda mynda sinna. Þá gat ég þess einnig að hans biði svipuð frægð og Kjarvals á sínum tíma innan málaralistarinnar. Ég man ekki hvort nokkur var sammála mér þá. Ekki einu sinni Sveinn sjálfur. Honum fannst fullfast að orði kveðið. Svo lengi sem ég skrifaði um myndlist, þurfti ég aldrei að taka þessi orð mín aftur, né draga úr þeim, en hægt og rólega fóru aðrir að taka í svipaðan eða sama streng. Við höfðum þekkst lítils- háttar fyrir fyrstu sýningu hans, en eftir það var það vinafundur er við hittumst, bæði í félagslífi og almennt, alla tíð. Þetta var árið 1954, sem Sveinn hélt sína fyrstu einkasýningu, en þær urðu marg- ar, bæði heima og heiman. Var stórkostlegt að fylgjast með áræðni hans í sýningahaldi utan- lands. Alltaf sló Sveinn í gegn. Það var svo árið 1978 að ég leit- aði til hans um hvort hann vildi sýna á Vorvöku Vestur-Húnvetn- inga á Hvammstanga. Þetta væri svo sem enginn stórviðburður á landsvísu, en myndir hans mundu punta mikið upp á vökuna. Hann hélt það nú og kom svo galvaskur norður með myndirnar og sýndi. Oft hefir Sveinn skilið eftir mynd og skemmtilega áritun í gestabók- um okkar. Orð hans sjálfs lýsa hon- um best. „Aldrei mun ég sjá eftir að hafa komið í þetta maleríska pláss. Guð veri með ykkur. S.B“. Þetta skrifar Sveinn hinn 28. mars árið 1978. Hann sló meira að segja í gegn á Hvammstanga, sem þá var lítið þorp með fá hundruð íbúa og tilfínnanlegum fímm kílómetrum úr þjóðleið. Þátttaka hans í Vorvök- unni varð meðal annars til að koma Hvammstanga „á kortið“. Meðal gesta á þessarri vöku var einnig Ragnar Björnsson tónlistarmaður, svo öll voru skæðin góð. Þær stundir sem við hjón áttum heima hjá Sveini, við skoðun mál- verka hans uppi í geymslu þeirri er hann hafði og í Krísuvík, voru alltaf ómetanlegar. Sé hægt að tala eða skrifa um líflegan og þroska- mikinn listamann, þá var það Sveinn. Morgunblaðið sagði við frá- fall hans: „Einn helsti myndlistar- maður landsins". Hver getur gleymt til dæmis samsýningu hans og Matthíasar Johannessen, þar sem Matthías lagði til ljóðin og Sveinn litinn og myndformið. Einbeiting Sveins að verki sínu var sérstæð. Hvernig hann gat unn- ið tímunum saman og hversu miklu hann gat afkastað. Eftir að hann varð sjúkur var eins og það væri eitthvað sem hann hefði ekki tíma til. Hann átti eftir að mála svo mikið, var byijaður með nýjan stíl. Svo þurfti hann að sýna. Síðasta sýning hans í Gerðarsafni í Kópa- vogi tók enn einu sinni af allan vafa um fjölhæfni hans, afkasta- getu og einurð. Hann undirstrikaði líf sitt með þessari sýningu. Ég hitti Svein rúmri viku áður en hann dó. Þrátt fyrir heilsubrest- inn var hann jafn líflegur. „En merkilegt að hitta þig núna. Ég var að skrifa utaná boðskortið til þín á næstu sýninguna mína, rétt áður en ég fór út“. Tveim dögum síðar hitti ég hann á fundi. Við spjölluð- um saman stundarkorn á eftir. Sex dögum síðar var þessi sterki maður og listmálari allur. Sveinn hafði þann sið eftir að ég hætti að skrifa í blöð um listsýningar, að titla mig „listunnanda" á bréfum sínum. List- unnandinn kveður nú listamanninn. Hafðu heila þökk fyrir að ég og fjölskylda mín fengum að vera þátt- takendur í lífí þínu og list, nú er þú hverfur til austursins eilífa. Sigurður H. Þorsteinsson. Pyrir nokkrum árum síðan bar fundum okkar Sveins saman á myndlistarsýningu hér í borg. Við tókum tal saman, þar sem við viss- um deili hvor á öðrum og virtum fyrir okkur málverkin, sem við skoðuðum með mikilli aðdáun. vakti þessi vaski, stórgerði mynd- armaður strax athygli mína, ekki síst vinsamlegt, hressilegt fas hans og stutt var í hláturinn. Þeg- ar við kvöddumst bauð hann mér í heimsókn á vinnustofu sína í Krýsuvík. Nokkur tími leið, þá fann ég ríka þörf til þess að þiggja þetta góða boð Sveins, svo sterk voru fyrstu kynni mín af manninum. Ferðin til Krýsuvíkur á sólríkum nóvember- degi varð mér upplifun frá upphafi til enda. Náttúran skartaði sín feg- ursta, hið dökka landslag, skugga- spil umhverfísins og ekki síst spegil- slétt Grænavatnið. Skyndilega birt- ist mér „hús listamannsins“, blá- málað og reisulegt. Fagnandi að gömlum sveitasið, tók Sveinn mér opnum örmum og leiddi mig um veröld sína. Fyrst sýndi hann nýju myndirnar sínar, sem komu mér skemmtilega á óvart hvað frumleika og áhugavert lita- spil snerti. Hér var um að ræða formbyltingu hjá listmálaranum og augljóst að fijór hugur var að verki. Alþjóðlegur blær sveif yfír mynd- efninu. Sveinn fór á kostum þegar hann lýsti fyrir mér hugmyndunum á bak við eldri verkin sín. Hinn þjóðlegi ævintýraheimur þar sem allt er á ferð og flugi, m.a. sjómenn við störf, þorskurinn á þurru landi, máninn sjálfur, að ógleymdri Krýsuvík- urmaddonnunni sem Sveinn var í beinu jarðsambandi við. Listaverk Sveins virka við fyrstu sýn grófgerð, en með nánari um- gengni við þau finnur maður fyrir fínlegum blæ og í þeim má ávallt sjá eitthvað nýtt. Frásagnir hans voru svo lifandi og fróðlegar, að ég vissi á stundum ekki hvort ég væri að upplifa mynd- irnar eða frásögn sögumannsins. í Ijósaskiptunum settumst við inn í eldhúsið þar sem boðið var upp á bleksterkt kaffí og sætabrauð. Á meðan við Sveinn ræddum um list- ina og lífíð, varð mér litið út um austurgluggann og sá þegar fullt tungl mjakaði sér smám saman upp yfir Geitahlíðina. Máninn virkaði risastór og varpaði frá sér skæru tunglskini. Upplifði ég þá heim listamannsins með öllum sínum töfrum, bæði sýnilegum og ósýni- legum. í niðamyrkri á heimleiðinni tók ég eftir okkurgulri rák á nætur- himninum, sem var á að líta eins og gróf pensilrönd. Góð kynni tókust með okkur Sveini þann stutta tíma sem eftir lifði ævi hans og gekk ég þess ekki dulinn hvað verða vildi. Ánægjulegt var að hitta hann á mannamótum, því viðræðubetri mann, sem fylgdist með flestu því sem gerðist í myndlistarheiminum, var vai-t hægt að fínna. Síðustu misserin var það lífskraftur hans að mála af kappi, eins og sjá má á sýningu hans sem opnuð var í Gerð- arsafni 5. apríl sl., en hún ber hon- um fagurt vitni. Með kynnum mínum af Sveini hef ég enn einu sinni orðið vitni að því hvernig sameiginleg áhugamál geta tengt fólk sterkum böndum. Við vorum eins og sveitungar, þrátt fyrir töluverðan aldursmun, því hann var síungur í sinni. Hann sýndi mér góðan vinskap og ber að þakka fyrir lærdómsrík kynni. Þar vitnast mér að tímalengd og fjöldi vina- funda skiptir ekki öllu, heldur hversu vel hver stund er nýtt til andlegs samneytis. Það er fágætið, en ekki magnið sem skiptir öllu máli í þeim efnum sem öðrum í líf- inu. Listaverk Sveins Björnssonar lifa sínu sjálfstæða lífi og bera anda hans og hróður til nýrra kyn- slóða. Ármann Reynisson. • Fleirí minningargreinar um Svein Bjömsson bíða birtingar og munu birtast i blaðinu næstu daga. Kasparov missti niður vænlega stöðu SKAK N c w Yo r k SEX SKÁKA EINVÍGI KASPAROVS OG DIMMBLÁRRAR Teflt dagana 3.-11. mai. íjórða skákin var tefld í gærkvöldi og fimmta einvígisskákin hefst á laug- ardaginn kl. 19 að íslenskum tíma. ÞRIÐJA einvígisskák Kasp- arovs og Dimmblárrar var gríð- arleg baráttuskák frá upphafi til enda. Kasparov stýrði hvítu mönnunum og hélt ótrauður áfram skákstíl sínum í einvíginu að byggja upp rólegar stöður og treysta á skákskilninginn í mið- taflinu. Framan af skákinni bar hemaðaráætlunin tilætlaðan árangur. Dimmblá tefldi byijun- ina ráðleysislega og hvítreita biskup svarts lenti á hrakhólum snemma tafls. Þá opnaði hvítur taflið og virtist hafa öll ráð í hendi sér. Stöðueinkennin breyttust, staðan varð hvassari og Dimmblá tefldi af útsjónar- semi, hirti peð og hélt þeim ávinningi fram í endataflið. í staðinn hafði hvítur ríflegar bæt- ur og virtist á tímabili eiga væn- lega stöðu en eftir uppskipti jafn- aðist staðan og eftir 48. leik bauð Kasparov jafntefli sem að- standendur Dimmblárrar ákváðu að samþykkja eftir að hafa borið saman bækur sínar. Kasparov nagar sig vafalaust í handarbökin fyrir að vinna ekki skákina og slysið í annarri skák- inni, þegar hann gafst upp í jafnteflisstöðu. í því samhengi er athyglisvert að aðstandendur Dimmbláar viðurkenndu að töl- van hafði ekki reiknað möguleik- ana til enda í þeirri skák, en Kasparov sagði að það hefði ekki hvarflað að sér að gloppur væru í útreikningi tölvunnar. Staðan í einvíginu er nú jöfn, hvor kepp- andi hefur 1 '/2 vinning en sama staða var í einvíginu fyrir ári. Þá vann Kasparov tvær síðustu einvígisskákirnar og tryggði sér sigur 4-2 í einvíginu. Hvítt: Garrí Kasparov Svart: Dimmblá Vængtafl 1. d3 - e5 2. Rf3 - Rc6 3. c4 - Rf6 4. a3 - d6 5. Rc3 - Be7 6. g3 - 0-0 7. Bg2 - Be6 8. 0-0 - Dd7 9. Rg5 Líkt og í 1. einvígis- skákinni hverfur Kasparov frá troðnum slóðum í bytjunarvali. Taflmennska svarts er ráðleysis- leg og síðasti leikur heimsmeist- arans setur tölvuna í vanda því það er alkunna að tölvur meta biskupa umfram riddara. 9.. - Bf5 10. e4 - Bg4 11. f3 - Bh5 12. Rh3 - Rd4 13. Rf2 - h6 14. Be3 - c5 15. b4 - b6 16. Hbl - Kh8 Skákskilningur tölvunnar er lítill. Þrettándi leikurinn var vafasamur, eðlilegra var að leika 13..c6 og reyna bijóta upp mið- borðið með d5. Kóngsleikurinn er einkennandi fyrir tölvur, þeg- ar engar hótanir eða taktískar áætlanir liggja fyrir er mönn- unum oft leikið án sýnilegs til- gangs fram og til baka. 17. Hb2 - a6 18. bxc5 - bxc5 19. Bh3 - Dc7 20. Bg4 - Bg6 21. f4 - exf4 22. gxf4 - Da5! SJÁ STÖÐUMYND 1 Fram að þessu hefur Dimmblá verið í varnarhlutverki við illan leik og hefur aðeins takmarkað mótspil. Með drottningarleiknum færist fjör í skákina, stöðuein- kenninn breytast og staðan verð- ur hvassari því Kasparov er til- neyddur að fórna peði en fær góð færi fyrir. • b e d • f 8 h 23. Bd2 - Dxa3 24. Ha2 - Db3 25. f5 - Dxdl 26. Bxdl - Bh7 27. Rh3 - Hfb8 28. Rf4 - Bd8 29. Rfd5 - Rc6 30. Bf4 - Re5 31. Ba4 - Rxd5 32. Rxd5 - a5 33. Bb5 - Ha7 34. Kg2 - g5? 35. Bxe5! - dxe5 36. f6! - Bg6 37. h4! - gxh4 Framrás g-peðsins var van- hugsuð enda eru báðir svörtu biskupamir innilokaðir. Síðasti leikur svarts var þvingaður því hvítur hótaði að leika 38. hxg5 - hxg5 39. Kg3 og síðan tvöfalda hrókana eftir h-línunni með óveijandi máti eða mannsvinn- ingi. Líklega var nú 38. Hhl sterkari leikur. 38. Kh3 - Kg8 39. Kxh4 - Kh7 40. Kg4 - Bc7 41. Rxc7 Uppskiptin voru gagnrýnd enda riddarinn mun sterkari en biskupinn í stöðunni. Þótti Kasp- arov sýna efnishyggju líkt og tölva væri með því að taka peðið strax til baka því eftir það jafn- ast staðan. 41.. - Hxc7 42. Hxc5 - Hd8 43. Hf3 - Kh8 44. Kh4 - Kg8 45. Ha3 - Kh8 46. Ha6 - Kh7 47. Ha3 - STÖÐUMYND2 47.. - Kh8 48. Ha6 Kasparov bauð jafntefli og aðstandendur tölvunnar sam- • b c d • f g h þykktu eftir að hafa borið saman bækur sínar. Jóhann Hjartarson efstur á Aruna mótinu Stórmeistararnir Jóhann Hjartarson og Margeir Pétursson tefla um þessar mundir á Aruna stórmeistaramótinu í Kaupmannahöfn. Þeir fara vel af stað á mótinu og eftir 4 umferðir er Jóhann einn í efsta sæti með vinningsforystu á næstu menn. Jóhann hefur unnið 3 skákir og einungis gert jafntefli við Margeir, sem er í 2.-5. sæti með 2‘/2 vinning. Staðan að loknum 4 umferðum er þessi: 1. Jóhann Hjartarsson 3’/! v. 2. -5. Sune Berg Hansen (AM, Dan- mörk), Margeir Pétursson, Andrei Sokolov (AM, Lettland), Ludger Keitl- inghaus (AM, Þýskaland) 2'A v. 6. Henrik Danielsen (SM, Danmörk) 2 v. 7. -9. Erling Mortensen (AM, Dan- mörk), Tiger Hillarp-Persson (AM, Svíþjóð), Jacob Aagaard (AM, Dan- mörk) 1 Vt v. 10. Flemming Fuglsang (Danmörk) 0 v. Karl Þorsteins
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.