Morgunblaðið - 02.11.1999, Blaðsíða 46

46 ÞRIÐJUDAGUR 2. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Rjúpan
Ein er upp til fjalla
ylihúsafjær,
upp ura hamrahjalla
hvítmeð loðnartær.
HVER byssan af annarri rennur
með færibandi flugstöðvarinnar á
Egilsstöðum og vígreifir menn taka
á móti. Astandið minnir á það sem
maður horfir á í sjónvarpinu þegar
herinn hleypur út úr trukkunum,
með hríðskotabyssurnar, tilbúinn
til árása, til þess að bjarga heimin-
um. Því enn þá trúa menn á að deil-
ur muni best leysast með valdi. En
þessir stríðsmenn á Egilsstöðum
hlaupa með alvæpnið út í dýrðlegt
haustveður, friðinn og kyrrðina þó
þeir eigi ef til vill það markmið í
hjarta sínu að bjarga „stóru“ á
heimsmælikvarða milli póla frá
norðri til suðurs, öllu kviku út um
alla jörð þá er það svo að þetta
björgunarstarf takmarkast við það
eitt að bjarga litlu hvítu rjúpunni
frá því að lenda í potti hungruðu
„góðu“ konunnar í dalnum.
Kraftmiklir bflar flytja vígasveit-
irnar inn í stærstu og fegurstu
skóga þessa lands. Austurland á
þessa skóga vegna þess að þar bjó
xfólk sem ræktaði þá og friðaði, fólk
sem gaf þeim landrými, meðan aðr-
ir ruddu sína skóga, beittu þá og
brenndu. Heiðarnar með viðkvæma
gróðrinum, friðlönd hreindýranna,
sem flæmdust af annarra fjórðunga
heiðum, fá yfir sig hverja herdeild-
ina af annarri. Þar er keyrt yfir allt
eins og bflarnir komast. Auð jörð og
ófrosin spænist upp í óbætanleg
sár. Það hafa ekki verið lagðir nein-
ir „rjúpuvegir" til varðveislu nátt-
úrunnar til að taka á móti vígasveit-
um af þessu tagi, hvorki í
^skógunum okkar né heiðunum.
Lífsbaráttan hefur oft verið hörð
í landinu okkar og engar sögur
kunnum við betur en sögurnar af
því. Fólk lifði af því sem landið gaf.
Ef landið gaf ekki þá dó það. Þeir
sem lifðu nýttu allt; skógur, kjarr
og lyng fór í eldinn, nauðbeitin
skildi eftir berar klappir og blásna
mela. Þeir sem áttu bát og snæri
veiddu fisk. Selur, rjúpa, silungur
og lax var veiði sem þurfti hugvit til
að afla og veiðarfærin voru þá ekki
alltaf lögð fyrir umhverfismat og
dýraverndunarsinna, sem betur
fór.
En auðvitað hefur þetta einhvem
veginn farið þannig að of margir
yieignuðust of mikið af snæri, þess
vegna þarf að vernda fiskinn. Ein-
hver fín kona úti í heimi hafði horfst
Skotveiði
Það tekur út yfir allan
bálk, segir Karólína
Þorsteinsdóttir, ef það
er beinlínis fólk úr þeim
geira, sem flykkist nú
hingað í hundraðatali til
að eyða hér landi, skógi
og fugli.
í augu við sel - þar með var það
búið.
En þegar neyðin er stærst er
hjálpin næst. Það er ekki fyrr búið
að bera „Guð lands vors“ út á gadd-
inn og auðnina til drekkingar á
Eyjabökkunum en að „friðarins
guð“ finnur upp fjal-
lagrösin handa Aust-
firðingum og vill snúa
þróuninni við og
stoppa landflóttann að
austan og suður, með
því að þeir sem ekki
fara suður fari bara að
tína fjallagrös. En
þeir sem fundu upp
umhverfismatið
handa þjóðinni halda
samt áfram að leyfa
byggingar enn fleiri
verslunarhalla fyrir
sunnan. Fjallagrös og
ber eru eitt af þeim
molum sem all-
snægtaþjóðfélag um-
hverfisverndarsinna býður Aust-
firðingum að láta sér verða að góðu
til lífsviðurværis af mikilli rausn,
ásamt þessu sem enginn veit hvað
er, og heitir á þeirra máli: „Bara
eitthvað annað.“
Matarvenjur breytast hratt eins
og fleira. Fjallagrös og krækiber
eru ekki ómissandi til annars leng-
ur en að vísa öðrum en manni sjálf-
um á að þetta sé nógu gott handa
þeim og vilji þeir eitthvað annað
Karólína
Þorsteinsdóttir
eða meira þurfi um-
hverfismat að taka af-
stöðu til þess. Eitt hef-
ur þó haldið velli á
allsnægtaborðum -*•
þjóðarinnar. - Rjúpan,
hún hefur verið „in“
eins og sagt er. Jóla-
borð allsnægtanna er
púkalegt ef ekki er á
því rjúpa. Þetta skilja
allir - líka umhverfis-
verndarsinnar.
Rjúpan - þessi litli,
fallegi fugl hefur verið
eitt af landsgæðum
Austurlands. Eg á
kunningja hér sem er
mikill aðdáandi ís-
lenskrar nátturu. Fyrsta veiðidag-
inn rölti hann á rjúpu með byssuna
sína, sem er engin hríðskotabyssa.
Hann gekk nálægt tveimur hríð-
skotabyssumönnum sem voru eins
og klipptir út nýjustu tískublöðum
veiðigallanna. Þeir gáfu honum
homauga og annar sagði við hinn
vorkunnsamlega: „Þessi hlýtur að
vera héðan!“
Kunningi minn var klæddur í
gallabuxur og lopapeysu - og ein-
hvern svona jakka utan yfir og
brosti bara í kampinn. Hann var
ósköp rólegur, skaut nokkrar rjúp-
ur og fór með þær heim. Hann hef-
ur ef til vill verið svolítið stórtækari
en hungraða „góða“ konan í daln-
um, en hann kemur áreiðanlega
ekki til með að eyðileggja rjúpnast-
ofninn, eða skilja eftir ógræðanleg
sár í landinu okkai'.
Hugmyndir umhverfisverndar-
manna um það hvað dreifbýlisfólki
sé nógu gott til andlegra og verald-
legra þarfa eru hreint ótrúlegar. Þó
tekur það út yfir allan bálk ef það
er beinlínis fólk úr þeim geira sem
flykkist nú hingað í hundraðatali til
að eyða hér landi - og skógi og
fugli.
I lokin þetta:
1. Er það rétt að bflakeyrsla utan
vega skilji eftir sig sár á landinu?
2. Er það rétt að skotveiðimenn
skilji eftir högl og patrónur um all-
ar grundir sem aldrei eyðast.
3. Er það satt að þessir ágætu
veiðimenn sem flykkjast nú til
Austurlands séu búnir að útrýma
rjúpnastofninum á Suðurlandi?
Höfundur er húsmóðir á Seyðisfírði.
Nýkaup auglýs-
ir áfengi!
„NOKKUÐ sérstök vínbúð var
opnuð í verslun Nýkaupa í Kringl-
unni í dag.“ Þetta voru upphafsorð
fréttar í kvöldfréttatíma Ríkisút-
varpsins þann 29.10. sl. Verslunin
Nýkaup í Kringlunni hefur komið
sér upp sýndarverslun, sem ekki
er selt úr. Þessi verslunarhluti Ný-
kaups er ólíkur öðrum verslunum
þar sem hann er ekki opinn al-
menningi og varningurinn er
geymdur á bak við vírnet, keðjur
og lás. Hann er einungis hafður til
auglýsingar. Þótt svona sé um búið
er þetta augljóst brot á VI. kafla,
20. greinar áfengislöggjafarinnar.
Er það ekki hlutverk lögreglu-
stjóra-embættisins að kæra við-
komandi aðila fyrir slík lögbrot?
Síðan segir í fréttinni: „Það var
Einar Thoroddsen háls-, nef- og
eyrnalæknir og vínspekúlant sem
afhjúpaði búðina, ef svo má að orði
komast, að viðstöddu fjölmenni."
Er hann að Joessu sem fulltrúi
Læknafélags Islands? Það vekur
furðu að það skuli vera læknir,
maður sem hefur þekkingu á
hversu alvarlegt það er að auð-
velda aðgang að áfengi, sem tekur
Afengissala
Það er engin sanngirni
að þegnar landsins,
segir Sigurður
Magnússon, greiði þann
sjúkrakostnað sem
seljendur áfengis eru
óbeint valdir að.
það að sér að afhjúpa búðina. Með
þeim gjörningi má ætla að lækna-
stéttin fái fleiri sjúklinga vegna
aukningar á neyslu eiturlyfja og
fjölskyldutengdra hliðarverkana
vegna neyslu þeirra.
Tölur frá Danmörku t.d. um
ævilíkur Dana og barnadrykkju og
hver áhrif fjöldi áfengisútsölustaða
hefur eru þekktar. Annars staðar á
Norðurlöndum er áfengiseinkasala
eins og hér, og ástandið allt annað
en í Danmörku. Það er með ólík-
indum þegar stærsta fíkniefnamál
Sigurður
Magnússon
íslandssögunnar er
í rannsókn að þá
skuli vera á þennan
hátt hvatt til aukn-
ingar á neyslu fíkn-
iefnis. Þetta er svo
ótrúlegt ábyrgðar-
leysi að það verður
foiTáðamönnum
verslana Nýkaups
til ævarandi
skammar. Afengi er
ekki annað en vímu-
efni sem eykur
löngun í að prófa
sterkari eiturs-
kammta. Það hafa
margar rannsóknir
sýnt, t.d. í Bandaríkj-
unum, Svíþjóð og víðar.
Það er látið að því liggja að við
eigum að selja þetta vímuefni í
matvörubúðum eins og gert er í
„útlöndum". Ekki er einu sinni
sagt sumstaðar eða víða í útlönd-
um. Eru Noregur, Svíþjóð og
Finnland ekki útlönd? Og eru 22
ríki í Bandaríkjunum, sem hafa
svipaðan hátt á og við, ekki útlönd?
Hér er visvitandi verið að blekkja
fólk.
Sem faðir mun ég sniðganga all-
ar Nýkaupsverslanir hér eftir. Það
eru margir unglingar í minni fjöl-
skyldu sem þarf að líta til með og
ekki verður það auðveldai’a ef
Nýkaupsverslanir fara að brjóta
lög og egna fyrir þá sem ekki
þekkja áfengi og áhrif þess.
Það heyrist oft í um-
ræðum um fíkniefni, að
áfengi sé fyrsta kveikj-
an að notkun sterkari
efna. Menn sem selja
fíkniefni eru réttilega
dæmdir i fangelsi hafi
þeir verið fundnir sekir
fyrir dómi. Er þá ekki
rökrétt og sjálfsagt að
lögregluembættið kæri
foiráðamenn Nýkaups
fyrir að brjóta áfengis-
löggjöfina og fyrir að
hvetja til neyslu áfengis
með auglýsingaflóði
sínu?
SIEMENS
Haust-Búhnykkur!
Berðu
saman
verð,
gæði og
þjónustu!
KG 26V20
198 I kælir, 65 I frystir.
H x b x d = 150 x 60 x 64 sm.
KG 36V20
235 I kælir, 1 05 I frystir.
Hxbxd = 186x 60 x 64 sm.
198 I kælir, 105 I frystir.
Hxbxd = 170x60x64 sm.
stcir
stgr.
m,stgr.
Umboösmenn um land allt!
&
NORLAND
Nóatúni 4 • 105 Reykjavík
Sími 520 3000 • www.sminor.is
Ábyrgð kaupmanna!
Þeir kaupmenn sem sækjast eft-
ir að græða á sölu áfengis verða að
taka að sér rekstur sjúkrahúsa, án
styrks frá ríkissjóði, ef þeir næðu
sínu fram þ.e. þeirra sjúkrahúsa
sem eru til að endurhæfa þá sem
verða að sjúklingum af völdum
þeirra eiturlyfja sem þeir hugsan-
lega selja. Samanber mörg ríki í
Bandaríkjunum sem gera seljend-
ur áfengis ábyrga fyrir gjörðum
vímuþegans. Það er engin sann-
girni að þegnar landsins greiði
þann sjúkrakostnað sem seljendur
áfengis eru óbeint valdir að.
Fyrir nokkru var gerð könnun í
Hafnarfirði á því hvort kaupmenn
seldu unglingum undir aldurs-
mörkum tóbak. Við þessa athugun
kom í ljós að um 80% þeirra versl-
ana sem athugaðar voru brutu
reglur. Er kaupmönnum betur
treystandi til að höndla með áf-
engi?
Ótti þingmannsins
Við þingsetningu nú í haust tal-
aði háttvirtur þingmaður Reykja-
ness, Hjálmar Árnason, af hálfu
Framsóknarflokksins.
I ræðu sinni sagði hann m.a.:
„Enginn vafi leikur á að mesta ógn
við íslenskt samfélag í dag er fíkni-
efnaváin. Sölumenn dauðans svíf-
ast einskis til að koma eitri sínu á
framfæri. Við heyrum óhugnanleg-
ar fréttir af allt að niður í tólf ára
fórnarlömbum þessara baróna.
Börn, unglingar og fólk á öllum
aldri verða fórnarlömb eitursins og
þessi óvelkomni gestur stingur sér
niður hvar sem er og hvenær sem
er óháð efnahag eða stétt og
hverju fórnarlambi fylgir fjöl-
skylda, ættingjar og vinir sem
engjast í hjörtum sínum af uggi yf-
ir heljartökum eiturlyfjanna á ást-
vinum sínum.“
í ræðu sinni benti hann einnig á
að vandamálið væri samfélagsins
alls og að allir þyrftu að taka hönd-
um saman og útrýma eiturlyfjum
úr samfélagi okkar. Verður það
gert með því að auðvelda leiðina að
áfengi og selja það í matvöruversl-
unum?
Höfundur er knnslnrí i Þingstúku,
Alþjóðureglu góðtcmpkirn I.O.G.T. í
Reykjavík.