Morgunblaðið - 08.12.1999, Side 24

24 MIÐVIKUDAGUR 8. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Suður-Afríkuför Pers-
sons orðin að pólitískri
Kaupinannaliöfn. Morgunblaðið.
Persson í Suður-Afríku. Ráðherrann er sakaður um að eiga sjálfur sök
á skipulagsleysi og fáránlegum uppákomum sem einkenndu ferðina.
SUÐUR-Afríkuferðin sem átti að
verða fjöður í hatt Görans Perssons
forsætisráðherra Svía og þeirra 700
Svía, sem tóku þátt í henni, heldur
áfram að verða efni í vandræðafrétt-
ir. Fyrirtæki, sem skipt var við í Suð-
ur-Afríku, fá ekki fé greitt fyrir sitt
framlag, því sænska almanna-
tengslafyrirtækið, sem sá um sam-
skiptin stefnh- í greiðslustöðvun.
Persson tókst að móðga gestgjafa
sína að sögn fjölmiðla og fréttir af
þessu öllu hafa verið fjölmiðlaefni
um allan heim. Eftir daglegar fréttir
frá því í ferðinni síðustu vikuna í nóv-
ember verður farið í saumana á
framvindunni. Og Svíar spyrja ákaft
hver eigi að bera ábyrgðina.
Undanskot og ábyrgð
Fyrstu hrakfallafréttirnar úr ferð
Perssons og þeirra 700 listamanna,
fólks úr viðskiptalífinu, íþrótta-
manna og annarra, sem fylgdu Pers-
son voru um misheppnaða risatón-
leika. í stað 25 þúsunda, sem búist
var við, seldust þrír miðar. Kostnað-
ur við þennan atburð og aðra listvið-
burði nam fimmtán milljónum
sænskra króna. Þar af fengust 3
milljónir frá einkaaðilum. Utanríkis-
ráðuneytið fullyrti að afgangurinn
ætti ekki að koma frá ríkinu, en hafði
þó tekið að sér að greiða 6,9 milljónir
í tryggingargreiðslur fyrir hótelher-
bergi og annan kostnað.
Upp úr þessu var sökinni varpað á
manninn, sem skipulagði tónleikana,
Magnus Ericsson, ogþegar í ferðinni
var hann leystur frá störfum. I ljós
kom að hann átti að baki skrautlegan
feril gjaldþrota. Svo virtist sem hann
væri undirverktaki hjá Rikta, al-
mannatengslafyrirtækinu, sem tók
þátt í skipulagningu ferðarinnar og
fékk 8 milljónir sænskra króna fyrir,
að því er virðist með stuttum fyrir-
vara og samkeppnislaust. Og Rikta
vék einnig frá störfum þeim starfs-
manni, sem séð hafði um samstarfið
við ráðuneytið.
I síðustu viku lét Persson svo
gamminn geisa í þingumræðum eins
og honum einum er lagið. Hann
GERHARD Schröder, kanslari
Þýskalands, var í gær endurkjörinn
formaður þýska jafnaðarmanna-
flokksins (SPD) með yfirgnæfandi
mcirihluta á flokksþingi er haldið
er í Berlín. Stuðningsmenn hans
innan fiokksins fögnuðu sigrinum
og árnuðu formanninum heilla eftir
að úrslitin urðu kunn.
I ræðu sem Sehröder flutti á
þinginu réðst hann harkalega að
fyrrverandi kanslara Þýskalands
og formanni kristilegra demókrata,
Helmut Kohl, fyrir að hafa vanvirt
hneykslaðist á ráðgjafafyrirtækjum,
sem firrtu sig allri ábyrgð af ó-
greiddum reikningum. I viðtali við
útvarpið þvertók hann fyrir að
stjórnin greiddi eitt né neitt. Það
væri sorglegt að aðilar í Suður-Af-
ríku sætu uppi með sárt ennið, en
sænska stjórnin hefði þegar greitt
fyrii’ þjónustuna, þó peningarnir
virtust ekki hafa komist til skila.
Hin hliðin á málinu
En nú var Rikta nóg boðið. Eftir
að hafa reynt að hreinsa til hjá sér,
standa við hlið utanríkisráðuneytis-
ins án nokkurra illmæla og semja um
greiðslur sögðu þeir sína útgáfu af
sögunni, þegar þeir heyrðu að það
var ekkert sáttahljóð í Persson.
Staðreyndin var að Ericsson hafði
verið komið upp á Rikta af utanríkis-
ráðuneytinu, sem hafði haft frum-
kvæðið að því samstarfi. Afleiðingin
var að Rikta sat uppi með fjárhags-
lega ábyrgð á misheppnuðum tón-
leikunum og gífurlegum kostnaði.
Það voru þeirra mistök, en þeir álitu
sig vel tryggða með utanríkisráðu-
neytið í bakhöndinni. Fram að um-
mælum Perssons vonaðist Rikta til
að samningar næðust við utanríkis-
ráðuneytið um kröfurnar. Eftir um-
landslög með því að nota fé af leym-
legum reikningum til að fjármagna
starfsemi flokks síns. Saksóknarar í
Þýskalandi eru nú að kanna hvort
Kohl hafi með þessu gerst brotleg-
ur við lög á 25 ára ferli sínum sem
formaður Kristilegra demókrata
(CDU).
Kohl hefur viðurkennt að hugs-
anlegt sé að hann hafi brotið reglur
flokksins um Qármögnun á starf-
semi hans en neitar því að hann hafi
brotið lög. Kohl hefur einnig sagt
að leynisjóðirnir hafi verið hluti af
mæli hans var ljóst að svo yrði ekki,
þó allt bendi til að samningaleiðin
hafi einnig verið von utanríkisráðu-
neytisins.
Fyrir helgi sagði Anna Lindh ut-
anríkisráðherra svo að þeir þrjátíu
aðilar, sem ættu fé inni vegna upp-
ákomunnar, fengju skuld sína
greidda af utanríkisráðuneytinu. En
skaðinn var skeður, hin hlið málsins
komin í ljós og Rikta rambar á barmi
gjaldþrots.
„Ég er þreyttur, þreyttur segi ég.
Nú er nóg komið. Þið getið komið
ykkur á brott. Ég hef alls ekki hugs-
að mér að svara einni einustu spurn-
ingu. Nú vil ég fá að vera í friði,“
sagði Persson við fréttamenn er sátu
íyrir honum eftir ummæli Lindh.
Nú er orðið ljóst að ferðin og allur
aðdragandi hennar verður rann-
sakaður í sameiningu af stjórnskip-
unarnefnd þingsins og ríkisendur-
skoðun.
Málið hefur orðið pólitískt hita-
mál.
A föstudaginn bárust þær fréttir
að stjórn Suður-Afríku hygðist
kaupa 19 Jas-herþotur. Marianne
Samuelson talsmaður Umhverfis-
flokksins sagði þá að pöntunin hefði
fengist með því að nota 25 milljónir
mjög persónulegum aðferðum hans
við að stjórna fiokknum og um leið
gefið í skyn að hann hafi notað þá
til að styrkja stöðu sína innan
flokksins.
„Hann vildi heldur gera samn-
inga við vini sína í bakherbergjum,
en að fara að lögum,“ sagði
Schröder, „Hvað segir það um
skilning Helmuts Kohls á eðli
stjórnmála þegar hann segir að
formlegar reglur séu honum ekki
eins mikilvægar og persónuleg vin-
átta?“
sænskra króna af þróunarhjálpar-
peningum og senda Persson og 700
Svía til Suður-Afríku.
Persson hefur ekki eflt virðingu
sína með þessum efthTnálum, en
honum tókst einnig að stíga ofan á
tæmar á gestgjöfum sínum í Suður-
Afríku. A blaðamannafundi með
Thabo Mbeki forseta var forsetinn
spurður um átak stjórnarinnar gegn
atvinnuleysi, sem er höfuðvandamál
í Suður-Afríku.
Mbeki svaraði þá að erfitt væri að
setja nein töluleg takmörk í þeirri
baráttu og sagði að undir það gæti
Persson vísast einnig tekið. En það
gat Persson öldungis ekki, heldur
sagði að sænska stjómin hefði sett
sér töluleg markmið og næði þeim á
næsta ári. Mbeki varð heldur lang-
leitur yfir svarinu og þessi saga hef-
ur meðal annars ratað í skemmtidálk
Financial Times og víðar.
Önnur uppákoma var að þegar
Persson hitti Mbeki lét hann Helenu
Nilsson, framkvæmdastjóra vinnu-
vemdarstofnunarinnar og fyrmm
varaformann Miðflokksins, mæta
með sér og kynnti hana sem tilvon-
andi sendiherra Svía í Suður-Afríku.
Hún er ekki í utanríkisþjónustunni
og hafði að sögn aðeins verið spurð
nokkrum dögum áður. Persson sagð-
ist búast við samþykki suður-afrísku
stjómarinnai-, en þessi framganga er
brot á öllum hefðum utanríkisþjón-
ustunnar, því formlega séð á mót-
tökulandið að samþykkja væntanleg-
an sendiherra fyrst.
í leiðara Svenska Dagbladet var
nýlega látið að því liggja að megin-
skýring á öllum óföranum nú væri að
Persson hefði í ferðinni og aðdrag-
anda hennar skikkað sjálfan sig sem
utanríkisráðherra. Hann hefði ætt
áfram skipulags- og umhugsunar-
laust. Embættismenn forsætis- og
utanríkisráðuneytis yrðu nú að láta
sér nægja hlutverk þeirra, sem
kæfðu fréttir, hreinsuðu upp ósóm-
ann, verðust slysum, bæra til baka
og kæmu með villandi upplýsingar.
Allt væri þetta vegna forsætisráð-
herra, sem gini yfir of miklu.
Huga að
brúun
Fehmern-
sunds
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
NÚ þegar Stórabeltisbrúin er komin
í gagnið og Eyrarsundsbrúin verður
opnuð næsta sumar er tími til að
huga að næstu brúarframkvæmdum.
Slíkur undirbúningur er nú að fara í
gang og í vor munu danski, sænski
og þýski samgönguráðherrann
funda. Ætlunin er að koma sér niður
á tímaáætlun varðandi ákvarðanir og
hugsanlegan undirbúning bráar yfir
Fehmem-sundið milli Danmerkur
og Þýskaland.
Þjóðverjar hafa áhuga á að bind-
andi ákvörðun um framkvæmdir
verði tekin sem fyrst, helst á yfir-
standandi þingi. Ahuginn er eðlilega
mestur í Norður-Þýskalandi, en
Græningjar, sem sitja í stjórn, era
sumir hverjir hikandi. I Danmörku
er áhugi fyrir framkvæmdum, en
málið hefur enn ekki verið sett á
hinn pólitíska odd. Áhugi Svía helg-
ast af því að með slíkri brú myndast
bein leið frá Skáni niður til Þýska-
lands og þaðan til allra átta á megin-
landinu.
Lögreglu-
stjóri Seattle
segir af sér
LÖGREGLUSTJÓRI Seattle-
borgar, Norm Stamper, til-
kynnti í gær afsögn sína í kjölf-
ar mikilla mótmælaaðgerða á
fundi Alþjóðaviðskiptastofnun-
arinnar (WTO) þar nýverið.
Stamper gaf ákvörðun sína til
kynna í bréfi sem hann afhenti
borgarstjóra Seattle, Paul
Schell, um síðustu helgi og í
viðtali við dagblað sem gefið er
út i borginni. Hann hafði ætlað
að láta af störfum í janúar
næstkomandi en ákvað að flýta
þvi vegna þess hve lögreglunni
gekk illa að hemja mótmæli
þúsunda manna á götum borg-
arinnar í síðustu viku.
Viljaað
saksókn falli
niður
Lögfræðingar tveggja Líbýu-
manna, sem sakaðir hafa verið
um að hafa komið fyrir
sprengju um borð í farþega-
þotu, sem fórst yfir Lockerbie í
Skotlandi árið 1988, fóra í gær
fram á það við dómstól í Skotl-
andi að ákærur gegn mönnun-
um yrðu felldar niður.
Rök lögmannanna er þau að
dómstóllinn hafi ekki lögsögu í
málinu þar sem meint ólöglegt
athæfi hinna ákærðu hafi ekki
átt sér stað á skosku yfirráða-
svæði. Réttarhöld yfir Líbýu-
mönnunum, sem sagðir era
vera fyrrverandi meðlimir lí-
býsku leyniþjónustunnar, hóf-
ust í Skotlandi í gær. Alls fór-
ust 270 manns þegar þota
bandaríska flugfélagsins Pan
American fórst, 259 farþegar
og áhöfn og 11 manns á jörðu
niðri.
Clinton í
Norður-
Kóreu
Hálfbróðir Bills Clintons
Bandan'kjaforseta, Roger
Clinton, er sagður hafa verið
heiðursgestur í móttöku
stjórnvalda í Norður-Kóreu
eftir að hljómsveit hans lék á
tónleikum þar í landi á sunnu-
dag. Móttakan var skipulögð af
hálfopinberri friðarstofnun
sem stóð að tónleikum hljóm-
sveitar Rogers og nokkurra
popphljómsveita frá Suður-
Kóreu.
Norður-Kóreumenn hafa und-
anfarin ár reynt að auka tengsl
sín við umheiminn að því er tal-
ið er vegna þess að landið þarf
sárlega á stuðningi að halda til
að bjarga sveltandi íbúum
landsins frá hungurdauða.
Vilja binda
enda á átök
Stjórnvöld í Afríkuríkinu
Zimbabwe hafa sent nefnd
herforingja til nágrannaríkis-
ins Rúanda til að semja um lok
hernaðarátaka sem geisað hafa
í norðvesturhluta Kongó frá
því snemma í haust. Þar hafa
hermenn frá Zimbabwe stutt
forseta Kongó, Laurent Ka-
bila, í átökum við skæraliða
sem stjórn Rúanda styðja. Um
700 hermenn eru innikróaðir af
skæraliðunum og er markmið
sendinefndarinnar að fá yfir-
völd í Rúanda til að beita sér
fyrir þvi að hermennirnir geti
snúið óáreittir til síns heima.
Schröder endurkjörinn
formaður SPD
Berlín. AP, AFP.