Morgunblaðið - 08.12.1999, Síða 35

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 8. DESEMBER 1999 35
LISTIR
Köllun eða
í SKUGGA hcimsins
heitir ílmmta verk og
þriðja skáldsaga Ey-
steins Björnssonar rit-
höfundar. Sagan segir
sögu Páls Höskuldssonar
sem ungur er kominn til
Reykjavikur eftir að
hafa verið rekinn úr
skóla í byggðarlagi sínu
sökum þess að hann stóð
á rétti skólabröður síns.
Uppákoman og brott-
reksturinn lýsa van-
mætti einstaklings gagn-
vart kerfi sem byggt
hefur verið utan um hóp
einstaklinga og hvernig
lýðræðislegur réttur hans er brot-
inn. Sagan byrjar með smærri at-
vikum sem hlaða upp á sig þangað
til Páll, sem haldinn er meiri rétt-
lætiskennd og samvisku en gengur
og gerist, á í stríði við yfirvöld og
neitar að fara auðveldustu og
þægilegustu leið út úr því, eða
þiggja gylliboð. Sagan gerist í upp-
hafi áttunda áratugarins og á sér
að dálitlu leyti fyrirmyndir í veru-
leikanum, þótt persónur og sög-
uþráður séu að öllu leyti skálduð.
Eysteinn er spurður hvers vegna
hann hafi skrifað eininitt þessa
sögu.
„Eg hef alltaf verið upptekinn af
fólki sem þorir að mótmæla þegar
því finnst það verða vitni að órétt-
læti, þorir að vera trútt sannfær-
ingu sinni þótt það þurfi að fórna
öllu. Ég er að tala um hetjuna sem
þorir að standa ein gegn öllum. Ég
hef alltaf velt því fyrir mér hvort
við séum ekki of fljót að fordæma
fólk sem hefur aðrar skoðanir en
ríkja á hverjum tíma.
I mínum augum eru þetta hetju-
rnar sem þorðu að leggja til atlögu
við drekann og í nútímasamfélagi
er fgildi drekans valdastofnanir og
Eysteinn Björnsson
ósveigjanleg kerfi
sem þjóna sjálfu sér
en ekki fólki. f
laumi hef ég alltaf
dáðst að sliku fólki
svo framarlega sem
það fremur ekki
ódæðisverk og veld-
ur öðru fólki skaða.
Ég hef kannski allt-
af verið hrifinn af
hugrekki, kannski
vegna þess að mig
hefur skort það á
stundum."
Lesandinn tekur
ekki Páli sem geð-
veikum, en stundum
veltir hann því fyrir sér hvort megi
líta svo á. Páll heyrir raddir sem
hverfa þegar hann upplifir í fyrsta
sinn ást til konu. Maður veltur því
þá fyrir sér hvort raddir í höfði
vakni við einangrun og ástleysi?
„Páli finnst það vera hlutverk
sitt að gæta bróður síns og bæta
heiminn. Hann hefur mjög sterka
réttlætiskennd og menn mega kalla
það geðveiki. I dag er hlegið að
mörgu af því sem Kristur hélt
fram, eins og orðunum: Sælla er að
gefa en þiggja. Hve margir ætli
fylgi fordæmi þeirra?
I huga hvers manns eru margar
raddir sem ómögulegt er að vita
hvaðan koma. Kannski koma þær
frá samviskunni, kannski annars
staðar frá. Sumir segja að menn
séu kallaðir til verka frá einhverju
afli sem enginn veit hvað er. Páll er
ungur maður og ungt fólk leitar að
tilgangi sínum eða hlutverki. Sum
okkar finna aldrei hlutverk og sum
okkar finna hlutverk. Enn önnur
okkar fá beinh'nis köllun. Það má
segja að Páll fái köllun.
Köllun getur litið út sem geð-
veiki á einum tíma en þegar árang-
ur köllunarinnar er ljós læknast
hún hratt og er tekin í sátt af al-
menningi.
Ég hef aldrei verið öruggur um
hvor er geðveikara, samfélagið og
yfírvaldið eða fólk. Margt fólk hef-
ur verið lokað á hælum fyrir skoð-
anir sínar og ekki er það minni
refsing að vera útskúfaður af sam-
félaginu. Það gerist ósjaldan og er
á valdi samfélagsins að gera.
Er það ekki dálítið ómennskt að
láta lífið fyrir kenningu? Páll reyn-
ir að sýna ást sína til meðbræðra
sinna á þennan ómennska hátt. En
hugsjónamenn kenna líka mennsku
sinnar og breyskleika og Páll kynn-
ist holdlegri ást. Það má segja að
áður hafi hann haft ást á hugsjón
og að líf hans breytist þegar hann
fær ást á manncskju. Þótt þessar
ástir séu af sama meiði hafa þær ól-
ík áhrif á líkama og sálu. I heimi
okkar teljum við það „eðlilegra" að
elska aðra manneskju en að elska
hugsjón. En hvorug þessara ásta
Páls reynist honum dans á rósum.
Svo ég láti nú ekki meira uppi,“
segir Eysteinn Björnsson að Iokum.
Ekki veit ég hvaðan hún kem-
ur, þessi rödd sem staðhæf-
ir að mér sé ætlað að standa
vörð um sannleikann og réttlætið,
né hvernig á því stendur að ég efast
ekki um það eitt andartak að hún
hafi lög að mæla. A þessari stundu
fyllist ég óbifanlegri vissu, svo
bjargfastri trá að ég sé valinn til
þessara verka að enginn mannlegur
máttur hefur getað fengið mig ofan
af því síðan. Ég fmn heilagan ásetn-
inginn vaxa og eflast innra með mér.
Varir mínar bærast og ég hvísla
þessi tvö orð aftur og aftur: Ég skal
- ég skal.
Úr I skugga heimsins.
Eyðimerkur-
feður
BÆKUR
Hugleiðingar
SPEKIEYÐIMERKUR-
FEÐRANNA
Söfnun efnis: Barbara Ward. Þýð-
ing og ritun formála: Karl Sigur-
björnsson. Útgefandi: Skálholtsút-
gáfan. Stærð: 57 blaðsíður.
Á UNDANFÖRNUM misserum
og árum hafa verið gefnar út nokk-
uð margar bækur með hugleiðing-
um sem eru hugsaðar sem hjálp við
iðkun kristinnar trúar og til að
auka skilning á henni. Mikilvægt er
að slíkar bókmenntir séu stöðugt
gefnar út því að fólk þarf sífellt ný
íhugunarefni. Speki eyðimerkur-
feðranna er ein slíkra bóka. Hún
hefur að geyma frásagnir og spek-
iorð sem byggja á lífsreynslu krist-
inna manna sem settust að í eyði-
mörkum Egyptalands í fornöld til
að íhuga trú sína og biðja. Þar sem
mannlegt eðli hefur ekkert breyst
og glíma kristinna manna við sjálfa
sig og umhverfi sitt er í grundvall-
aratriðum hin sama á boðskapur
þessa fólks erindi til okkar þó að
ytri aðstæður séu gjörólíkar.
Eyðimerkurfeðurnir eru ókunnir
flestum Islendingum. Þeir voru
kristnir einsetumenn sem iðkuðu
meinlæti til að ná valdi á tilfinning-
um sínum og líkama og bæta bæna-
líf sitt. Hreyfing þeirra hófst á 3.
öld. með Égyptanum Antóníusi.
Hann eignaðist aðdáendur sem
settust að í nágrenni hans. Þetta
var undanfari klausturhreyfing-
anna, en fyrsta klaustrinu mun
hafa verið komið á fót árið 320.
Aðrir merkir menn og konur sett-
ust að í eyðimörkinni. Líf einsetu-
fólksins og fordæmi laðaði að sér
annað fólk sem tóku sér bólstað í
nágrenni þess. Þetta var sundur-
leitur hópur fólks úr öllum stigum
þjóðfélagsins, fátækir og ríkir,
menntaðir og ómenntaðir. Eyði-
merkurfeðurnir voru flestir orðfáir
en mörg spekiorð og athyglisverð-
ar frásagnir af þeim hafa varðveist.
I Speki eyðimerkurfeðranna eru 30
stuttir textar sem eru hugsaðir
sem hjálp við íhugun hvern dag
mánaðarins. Þeir stystu eru aðeins
nokkrar línur en þeir lengstu ein
blaðsíða. Bókin skiptist í fimm
kafla eftir efni textanna: Gleði og
ljúfmennska, Góðvild og hófsemi,
Auðmýkt og þolgæði, Friður og trú
og Kærleikur. Það ætti því ekki að
vera hindurn fyrir fólk sem hefur
lítinn tíma að lesa fáeinar línur og
íhuga þær í erli dagsins.
Bókin er í litlu broti, því sama og
bækurnar Speki Jesú Krists og
Speki Davíðssálma sem gefnar
voru út hjá Skálholtsútgáfunni fyr-
ir tveimur árum og Speki Ágústín-
usar sem kom út á þessu ári. Ut-
litið er einnig í sama stíl. Margar
myndir með trúarlegum táknum og
myndum prýða bókina. Engin
blaðsíða er algjörlega hvít með
texta, heldur eru svo kallaðir rast-
ar í bakgrunni textans í meginmáli
bókarinnar auk mynda á sumum
síðum. Frágangur er vandaður og
bókin falleg. Þýðingin er góð og
formáli þýðandans er mjög upp-
lýsandi og hjálpar lesandanum til
að skilja betur aðstæðurnar sem
textarnir urðu til í. Bókin hentar
flestum sem vilja íhuga sína
kristnu trú reglulega.
Kjartan Jónsson
Skálda-
kvöld í
bókasafni
Grafar-
vogs
ÚTSKÁLDIN, skáld Grafar-
vogs, og Miðgarður, fjölskyldu-
og þjónustumiðstöð Grafar-
vogs, standa fyrir skáldakvöldi
fimmtudaginn 9. desember í
bókasafni Grafarvogs. Á
skáldakvöldinu munu Ötskáld-
in lesa upp úr verkum sínum en
flest þeirra eru einmitt að gefa
út bækur nú fyrir jólin. Upp-
lesarar á skáldakvöldinu verða
m.a. Einar Már Guðmundsson,
Ragnar Ingi Aðalsteinsson, Að-
alsteinn Ingólfsson, Gyrðir El-
íasson, Anna Björnsdóttir, Sig-
mundur Ernir Rúnarsson,
Hjörtur Marteinsson og Ari
Trausti Guðmundsson.
Útskáldin fengu menningar-
verðlaun Miðgarðs og Hverfis-
nefndar Grafarvogs, Máttar-
stólpann, nú í sumar fyrir
framlag sitt við að efla menn-
ingu í hverfinu.Verðlaunin,
300.000 kr. í peningum, verða
svo notuð í útgáfu bókar þar
sem skáldin fjalla um hugðar-
efni sín, og er hún væntanleg
árið 2000. Ötskáldin munu enn-
fremur koma að menningar-
verkefninu Ljósbrot sem er
framlag Grafarvogsbúa til
verkefnisins „Reykjavík menn-
ingarborg Evrópu árið 2000“
og stendur yfir frá 29. janúar til
ársloka árið 2000.
Skáldakvöldið verður haldið í
bókasafni Grafarvogs, Folda-
safni (í Grafarvogskirkju við
Fjörgyn), fimmtudaginn 9. des-
ember og hefst kl: 20.30.
Enginn aðgangseyrir.
á bóksölulista Morgunblaðsins
Mögnuð bók Óttars Sveinssonar sem greinir frá
hrikaiegum atburðum þegar ms. Suðurland
sökk fyrir norðan heimskautsbaug á jólanótt
fyrir þrettán árum.
Utkall á jólanótt er bók sem þú verður að lesa. /rij
* Almennt efni jMII
Tteynir Traustason
T (úr bókardómi DV)
Einstök bók um viðburðaríka ævi Sveins Þormóðssonar
blaðaljósmyndara. „Lifandi ogfiörug bókþarsem
sprelllifandi karakterar spretta fratn á næstum hverri síðu“
(Össur Skarphéðinsson - DV).
A hælum löggunnar endurspeglar mannlíf í Reykjavík frá
kreppuárum til aldarloka í lifandi máli og myndum.
Dalvegi 16b, sími 554 7700