Morgunblaðið - 08.12.1999, Qupperneq 52

Jí2 MIÐVIKUDAGUR 8. DESEMBER 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLADIÐ
Fljótsdals-
virkjun - hver
borgartapið?
NU LIGGUR fyrir
Alþingi þingsályktunar-
tillaga iðnaðarráðherra
JUm að framkvæmdum
við Fljótsdalsvirkjun
verði haldið áfram. Til-
lagan virðist sett fram í
því skyni einu, að fylkja
stjórnarþingmönnum
um framkvæmdina.
Sýnt hefur verið fram
á, að stórfellt tap verði
af framkvæmdinni. Lít-
ið hefur verið um svör
við þessu. Þó lét iðnað-
arráðherra þau orð falla
í umræðum á Alþingi,
að ekki væri hægt að
meta arðsemina þar
sem ekki væri búið að semja um
raforkuverð. Hann sagði einnig að
>íitreikningar Þjóðhagsstofnunar
sýndu hagkvæmni virkjunarinnar.
Báðar þessar fullyrðingar eru rang-
ar. Fulltrúi Landsvirkjunar hefur
skýrt aðferðafræði fyrirtækisins við
arðsemismat á ráðstefnu Ver-
fræðinga- og Tæknifræðingafélaga
Islands fyrir skemmstu og ljóst er
af þeim upplýsingum að aðferðir
fyrirtækisins við mat á áhættu og
arðsemi eru hagfræðilega ótækar.
Útilokað að viðunandi
orkuverð fáist
y Fljótsdalsvirkjun kostar um 30
milljarða. Deilt er um hvaða tekjum
Þorsteinn
Siglaugsson
búast megi við og
hvaða ávöxtunar-
kröfu eigi að gera til
framkvæmdarinnar.
Á síðasta ári var
meðalorkuverð til
stóriðju 88 aurar á
kwst., en álverð var
með lægsta móti það
ár. Árið 1997 var
verðið 1 kr. á kwst. og
álverð var þá með
hæsta móti. Gert er
ráð fyrir að álverð
lækki um ca. 1% ár-
lega næstu 10-15 ár-
in. Raforkuverð til ál-
iðnaðar í
Bandaríkjunum er nú
um 1,50 kr. á kwst. Þannig er úti-
lokað, að hærra verð en það fáist
fyrir orkuna frá Fljótsdalsvirkjun.
Líklegra er að verðið verði talsvert
lægra, enda ýmiskonar óhagræði af
því að staðsetja álver á íslandi og
ber þar hæst fjarlægð frá mörkuð-
um.
Aðferðir Landsvirkjunar í
bága við grundvallaratriði
Iðnaðarráðherra hélt því fram á
dögunum að fjárfestirinn, þ.e.
Landsvirkjun, væri best fær um að
meta arðsemi Fljótsdalsvirkjunar.
Meginatriðið í málflutningi Elíasar
B. Einarssonar, verkfræðings hjá
Landsvirkjun, á fyrrnefndri ráð-
-I
HREYSTI
ÆFINGAR - ÚTIVIST - BÓMULL
KYNNIR
íslandsmeistaramótið
í vaxtarrækt 1999
Broadway Hótel íslandi,
sunnudaginn 12. desember.
Forkeppni kl. 13.00
verð kr. 500.-
Úrslit kl. 20.00,
húsið opnar kl. 19.00
verð kr. 1.500.-
Matur, heilsuhlaöborð
og úrslit, borðhald hefst
stundvíslega kl. 18.00,
verð kr. 3.400.-
Borðapantanir
og forsala miða
á Broadway, Hótel Islandi.
í
Nokkar leiðir til að fjármagna Fljótsdalsyirkjun
Dæmi um auknar skattaálögur: Dæmi um útgjaldaskerðingu:
Auka tekjuskatt á hverja 4 manna fjölskyldu um 60.000 krónur á ári. Tekjuskattar einstaklinga eru áædaðir um 40 milljarðar í ár. Með 4 milljörðum til viðbótar á ári í 5 ár má ná inn 20 milljörðum. Þetta nemur um 20% skattahækkun, eða 60.000 kr. á ári á hverja fjölskyldu. Fella niður barnabætur í fimm ár. Bamabætur nema á þessu ári um .3.7 milljörðum króna. Með því að fella þær niður I rúm fimm ár fást 20 milljarðar til að standa straum af Fljótsdalsvirkjun.
Tvöfalda bifreiðaskatta. Bifireiðaskattar eru áætlaðir um 6.4 milljarðar á þessu ári. Tvöfaldur bifreiðaskattur í rúm 3 ár myndi skila 20 milljörðum í ríkissjóð Skerða framlög tíl skólamála um þriðjung næstu 4 árin. Framlög til firæðslumála nema um 15 milljörðum á þessu ári. Skerðing um 5 milljarða á ári greiðir niður Fljótsdalsvirkjun.
Heimild: Hagstofa Islands, Fjármálaráðuneytið.
Heimild: Hagstofa íslands, Fjármálaráðuneytið.
Virkjunarframkvæmdir
Eg skora á þingmenn
Sjálfstæðisflokksins að
hugsa vel sinn gang áð-
ur en þeir samþykkja
þingsályktunartillöguna
um Fljótsdalsvirkjun,
segir Þorsteinn Sig-
laugsson, og hvet þá til
að láta heiðarleika
gagnvart kjósendum,
3.00 kr.
Fljótsdalsvirkjun:
Ávöxtun miðaö vlð mismunandi orkuverð, algí framkvæmdin að standa á sléttu.
-------------------------------------------------------------------------------10.00%
hagsmuni skattgreið-
enda og trúnað við sjálf-
stæðisstefnuna ráða at-
kvæði sínu.
stefnu var, að lægri ávöxtun þyrfti á
opinberar framkvæmdir en einka-
framkvæmdir. Nefndi hann að
Þjóðhagsstofnun teldi ávöxtun af
framkvæmdum Landsvirkjunar að-
eins þurfa að nema 3-4%.
Nú er það grundvallaratriði í
fjármálafræðum, að ávöxtunarkrafa
ræðst aðeins af þeh'ri áhættu sem
felst í viðkomandi fjárfestingu.
Ávallt ber að líta á verkefnið sjálft,
en ekki framkvæmdaraðilann. Meg-
inrökin eru þau, að lánveitendur og
fjárfestar grundvalla ávöxtunar-
kröfu sína á áhættu í rekstri þess
aðila, sem þeir lána til. Það á við um
alla aðila, ríki jafnt sem einkaaðila.
Þegar aðili með lága rekstrar-
áhættu tekur að fjárfesta í áhættu-
meiri verkefnum, hefur það þau
áhrif, að heildarlánakjör til þessa
aðila versna. Við mat á ávöxtunar-
kröfu er ávallt leitast við að finna
sambærilegan rekstur, sem við-
skipti eiga sér stað með á virkum
markaði, og skoða þá ávöxtunar-
kröfu sem markaðurinn gerir. Þeg-
ar litið er á orkufyrirtæki með sam-
bærilega tekjuáhættu og Lands-
virkjun hefur, er Ijóst, að ekki er
hægt að gera kröfu um lægri en
7,2% meðalarðsemi, þegar tekið
hefur verið tillit til eiginfjárhlutfalls
Landsvirkjunar. Það samsvarar um
6% ávöxtun á lánsfé og 10% ávöxtun
á eigið fé. Eins og sjá má á með-
fylgjandi grafi gæti framkvæmdin
aldrei orðið arðbær, þar sem hæsta
mögulega orkuverð, kr. 1,50, skilar
aðeins 2% ávöxtun, sem er langt
undir vöxtum ríkisskuldabréfa (risk
free rate).
Þjóðarframleiðsla
mælir ekki arðsemi
Þjóðhagsstofnun gerði fyrr í
haust úttekt á þjóðhagslegum áhrif-
um væntanlegs álvers og virkjunar
á Austurlandi og komst að því að
framkvæmdirnar hefðu í för með
sér aukna þjóðarframleiðslu og út-
flutningstekjur. Iðnaðarráðherra
virðist halda, að þetta sýni arðsemi
framkvæmdanna. Slíkt er kjána-
skapur, enda er þjóðarframleiðsla
aðeins mælikvarði á umsvif í samfé-
laginu, ekki á hagkvæmni þeirra. Ef
10.000 manns yrðu sendir upp á fjöll
og látnir berja grjót, grjótið flutt út
og selt með tapi erlendis, myndi
þjóðarframleiðsla aukast og útflutn-
ingstekjur skapast. Það merkh' ekki
að slíkt væri hagkvæmt.
Aukin þjóðarframleiðsla er lausn-
arorð sem stjórnmálamenn nota
gjarna til að sannfæra kjósendur
um ágæti sitt. Vissulega gefur hag-
vöxtur vísbendingu um efnahags-
lega framþróun. Á hinn bóginn
verður að greina skýi't milli „nátt-
úrulegs hagvaxtar" sem verður án
beinna afskipta stjórnvalda (eða
þrátt fyrir þau) og „handstýrðs hag-
vaxtar“, s.s. óarðbærra refarækt-
ar-, fiskeldis- eða virkjanaævintýra.
Slík ævintýri auka framleiðslu í
hagkerfinu tímabundið, en skila
þjóðarbúinu tapi, oft stórfelldu tapi.
Er Fljótsdalsvirkjun lögleg?
Nú er Ijóst, að útilokað er að
komast hjá tapi af orkusölu frá
Fljótsdalsvirkjun. Einhvers staðar
verður að taka þá fjármuni. Önnur
leiðin er sú að hækka raforkuverð
Fyrirtækið
ÚTGÁFA Á ÍSLENSKU
telur að bókaverð sé of hátt.
íslenskar þýðingar eru stundum 4-7
sinnum dýrari en erlenda útgáfan.
www.tunga.is
...eftirleikurinn verður auðveldur
www.boksala.is
til almennra notenda. Hin er sú að
skila rekstrartapi, sem skattgreið-
endur bera. Samkvæmt lögum er
Landsvirkjun óheimilt, að láta al-
menna notendur gi’eiða niður orku-
sölu til stóriðju. Sé fyrirtækinu fært
að leggja tap af orkusölu til stóriðju
á skattgreiðendur í formi rekstrar-
taps er lagagreinin merkingarlaus.
Niðurstaðan hlýtur því að vera sú,
að orkusala til stóriðju með tapi sé
óheimil. Landsvirkjun er þá óheim-
ilt samkvæmt lögum að ráðast í
gerð Fljótsdalsvirkjunar í þeim til-
gangi að selja orkuna til áliðnaðar.
Athyglivert væri, ef látið yrði reyna
á umrædd lagafyrirmæli fyrir dóm-
stólum.
Hvernig á að greiða tapið
af Fljótsdalsvirkjun?
Ég hef áður birt opinberlega þá
niðurstöðu að tap af Fljótsdalsvirkj-
un muni nema um 20 milljörðum
króna. Aðrir sem athugað hafa
þetta mál hafa komist að svipuðum
niðurstöðum. Ég læt hér fylgja með
fáein dæmi um það, hvernig fjár-
magna mætti Fljótsdalsævintýrið.
Ég hvet forsvarsmenn ríkisstjórn-
arinnar til að gera kjósendum sín-
um grein fyrir því hvaða leið þeir
ætla sér að velja, en vona að þessar
hugmyndir hjálpi þeim af stað.
Nokkar leiðir til að fjármagna
Fljótsdalsvirkjun
Heimild: Hagstofa íslands, fjár-
málaráðuneytið.
Askorun til þingmanna
Sjálfstæðisflokks
Undirritaður starfaði um árabil
með samtökum ungra sjálfstæðis-
manna. Rauði þráðurinn í öllu okk-
ar starfi var barátta gegn sóun rík-
isvaldsins á fjármunum
skattgi'eiðendanna. Ég er þess
fullviss að meginhluti þingmanna
flokksins starfar samkvæmt þessari
grundvallarstefnu Sjálfstæðis-
flokksins og leggur sig fram um að
fylgja sannfæringu sinni. Um árabil
hefur grunnupplýsingum um arð-
leysi orkusölu til stóriðju verið
haldið frá fulltrúum almennings og
almenningi sjálfum. Þessar upplýs-
ingar liggja nú fyrir. Ég skora á
þingmenn Sjálfstæðisflokksins að
hugsa vel sinn gang áður en þeir
samþykkja þingsályktunartillöguna
um Fljótsdalsvirkjun og hvet þá til
að láta heiðarleika gagnvart kjós-
endum, hagsmuni skattgreiðenda
og trúnað við sjálfstæðisstefnuna
ráða atkvæði sínu.
Höfundur er hagfræðingur (MBA)
og framkvæmdastjórihjá L'Oreal i
Stokkhólmi. Hann er fyrrum ritsijóri
Stefnis og stjórnarmaður íSUS.