Morgunblaðið - 08.12.1999, Qupperneq 56

MIÐVIKUDAGUR 8. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Jlauðhetta og ríkissjónvarpið
ÉG er Rauðhetta.
Ég fell fyrir ömmu-
gervi stjómmálaúlfsins
sem birtist í fjölmiðlum
og heldur því fram að
R.Ú.V. hafi mikilvægu
hlutverki að gegna. Ég
er neyddur til þess að
vera áskrifandi að fjöl-
miðli sem mér finnst í
besta falli hundleiðin-
legur. Þetta læt ég
^yóða mér ár eftir ár
rfieð reglubundnum
kvörtunum í eins
manns hljóði, sem
deyja síðan drottni sín-
um þegar ný kvörtun-
arefni fanga hug minn.
Þetta geri ég vegna þess að ég er
auðtrúa vesalingur, huglaus og
vælugjarn. Ég trúi, vegna þess að
úlfurinn er stór en ég er lítiU. Innst
inni veit ég samt að hann fer með
rangt mál.
Eitt af því sem hann heldur á lofti,
er mikilvægur þáttur sjónvarpsins í
menningu og viðhaldi íslenskrar
tungu. Ef úlfinum væri alvara með
þessari fullyrðingu myndi hann að
^^jálfsögðu loka dyrum RÚV í eitt
skipti fyrir öll og eyða tíma sínum og
fjánnunum í úrlausnir á launakjör-
um þeirra stétta sem skapa grund-
völl fyrir notkun máls og aðgengi að
menningu. Hér á ég við stéttir eins
og þroskaþjálfa, sérkennara, leik-
skólakennara og kennara.
Launakjör þessara stétta eru ein
og sér nægjanleg rök til þess að
kippa stoðunum undan þvaðri úlfs-
ins um íslenska tungu og menningu.
Sú staðreynd að hann
skuli í aðra röndina
setja sig á stall sem
ómissandi þátt í menn-
ingu og málvernd, en í
hina röndina svívirða
alla sem að uppeldis-
og menntamálum
koma, gerir hann að at-
hlægi. Til gamans má
síðan benda á þau aug-
ljósu sannindi að þeir
sem vilja losna undan
nauðungaráskrift
RÚV, hafa fyrir því
mjög einfalda ástæðu.
Þeir eru ekki að horfa!
Þar af leiðandi missa
þeir af þessari stór-
kostlegu menningar- og málfars-
byltingu sem ríkissjónvarpið telur
sig standa fyrir. Það segir sig því
sjálft, að engu skiptir hversu heift-
úðlega ríkisúlfurinn gengur fram í
að þröngva inn á landsmenn því,
sem RÚV ákveður að sé menning,
það hefur lítil áhrif ef enginn horfir.
Annað sem úlfurinn telur að rétt-
læti nauðungaráskrift sjónvarpsins,
er sá mikilvægi öryggisþáttur sem
sjónvarpið á að sinna. Ég veit ekki
hvernig það er með aðra þegna
þessa lands, en komi upp sú staða að
Rússarnir ráðist á landið okkar ætla
ég ekki að hanga fyrir framan sjón-
varpið meðan á því stendur! Stað-
reyndin er sú að úlfurinn veit að
öryggisþáttur sjónvarpsins er einsk-
is virði. Hann veit að um hverjar
þær aðstæður sem upp koma í
öryggismálum þjóðarinnar má upp-
lýsa landsmenn eftir ótal leiðum.
RÚV
Engu skiptir hversu
heiftúðlega er gengið
fram í að þröngva inn á
landsmenn því, segir
Baldur Rafnsson, sem
RUV ákveður að sé
menning, það hefur lítil
áhrif ef engin horfír.
Sem dæmi um aðrar leiðir má nefna;
rekstur einnar útvarpsstöðvar fyrir
brotabrot af þeim kostnaði sem
sjónvarpið krefst af landsmönnum.
Éinnig mætti semja við aðra fjöl-
miðla sem gætu með litlum breyt-
ingum sinnt málunum fullkomlega; í
það minnsta tilkynnt áhorfendum
sínum að nú steðji að vandi og þeim
beri því að kveikja á útvarpsstöðinni
sem áður hefur verið minnst á. Þá
má ekki gleyma SMS boðum síma-
fyrirtækja sem gegna sífellt stærra
hlutverki í samskiptatækninni og
Netinu, sem virðist sífellt sækja á í
vinsældakapphlaupi fjölmiðla. Að
halda því fram á þessum tímum
framfara í tækni og vísindum, að
nauðsynlegt sé að halda úti
sjónvarpsstöð með nauðungar-
áskrift, til þess að sinna einhverjum
uppblásnum öryggisþætti er í besta
falli úr öllum tengslum við raun-
veruleikann. Tugi aðferða væri
hægt að nýta í þessu samhengi og
þetta veit úlfurinn fullvel. Þess
vegna kastar hann fram þessum
rökum og snýr síðan útúr frekari
spurningum um efnið.
Það sem kannski niðurlægir ríkis-
sjónvarpið öðru fremur, er sjálfs-
ánægjan sem kemur í ljós þegar
rætt er um áhorfskannanir. Þeir
þreytast seint á að upplýsa lands-
menn um hversu mikið sé horft á
fréttirnar þeirra og hversu óskap-
lega landsmenn treysti nú gamla
góða R.Ú.V. Það er í sjálfu sér ekk-
ert undarlegt við það að almenning-
ur skuli af gömlum vana horfa á
fréttir ríkissjónvarpsins, en mikið
afskaplega er þreytandi að hlusta á
raddir þeirra sem halda að ánægja
SUMRA með dagskrá ríkissjón-
varpsins, séu nægjanleg rök fyrir
því að neyða ALLA til áskriftar. A
ég að þegja og borga vegna þess að
Velvakandi er ánægður með dag-
skrána? (Mbl., 19. nóvember: bls.
72). Hér verður að sjálfsögðu að
gefa fólki valkost.
í framhaldi af þessu er ég með ör-
litla ábendingu til Jóns Ásgeirs Sig-
urðssonar varðandi grein hans í
Morgunblaðinu 18. nóvember, (bls.
54).
Þar sakar þú, Jón, Morgunblaðs-
menn um að vera með alhæfingar
varðandi starfsmenn ríkisútvarpsins
og telur rangt að setja þá alla undir
einn hatt. Jón minn kæri, greinin
þín endar á þessum orðum, „að sá
fjölmiðill sem þjóðin treystir mest
og best, glatast". Ef þetta er ekki
alhæfing, þá á ég ýmislegt vantalað
við þá aðila sem kenndu mér
Baldur
Rafnsson
Símar 557 2000 og 557 7100
Skemmuvegi 36 Bleik gata
Kópavogi
úr Plastisol-
vörðu stáli.
þakrennuvörnum
í mörgum litum.
,4
BLIKKAS hf
Heildarlausn á
Þakrennur
Þakrennur
og rör
frá
áliBA
BLIKKÁS hf
Símar 557 2000 og 557 7100
Skemmuvegi 36 Bleik gata
Kópavogi
Súrefmsvörur
Karin Herzog
Silhouette
Sögufölsun
Islendinga
VEGNA landa-
fundaafmælis á næsta
ári er enn deilt um
þjóðerni Leifs Eiríks-
sonar, sem fyrstur
Evrópumanna kannaði
lönd í Norður-Amer-
íku. Norðmenn hafa
viljað eigna sér hann,
en því hafa íslendingar
andmælt. Auðvitað var
Leifur íslenskur eftir
þeim skilningi sem lagt
er í það að vera íslensk-
ur. Mér sýnist þó mis-
skilningur Norðmanna
vera íslendingum sjálf-
um að kenna. Hann
liggur í því, að í Islensk-
um sögubókum er það kennt að faðir
Leifs, Eiríkur rauði, hafi verið fædd-
ur á Jaðri í Noregi og þá Leifur son-
ur Norðmanns.
Ritaðar heimildir
um Eirík rauða
Helstu rituðu heimildirnar um þá
feðga og um landafundi norrænna
manna í Vesturheimi eru í íslenskum
ritum fomum, aðallega Islendinga-
bók, Landnámu og Islendingasögun-
um.
-/elinet
Fegurðin kemur innon fró
Laugavegi 4, sími 551 4473
íslendingabók segir
svo frá Grænlands
byggð: „Land þat, er
kallað er Grænland,
fannst og byggðist af
íslandi. Eiríkur inn
rauði hét maður breið-
firzkur, er fór út heðan
þangat ok nam þar
land, er síðan er kallaðr
Eiríksfjörður." Þetta
segir Ari hafa verið 14-
15 árum fyrir kristni-
töku, þ.e. um 985.
í Grænlendingasögu
er ekkert um uppruna
Eiríks, en í Eiríks sögu
rauða segir þetta:
„Þorvaldur hét maður.
Hann var sonur Ásvalds Úlfssonar,
Öxna-Þórissonar. Eiríkur rauði hét
sonur hans. Þeir feðgar fóru af Jaðri
til Islands fyrir víga sakar ok námu
land á Hornströndum ok bjuggu at
Dröngum. Þar andaðist Þorvaldur."
I Landnámu er getið um Eirík
rauða á tveimur stöðum. Fyrst þar
sem fjallað er um landnám á Skógar-
strönd frá Breiðabólstað að
Skraumu og er þar samskonar frá-
sögn og í Eiríkssögu um Þorvald og
Eirík. Síðar í Landnámu, þar sem
fjallað er um Hornstrandir segir
þetta: „Þorvaldur Ásvaldsson, Úlfs-
sonar, Yxna-Þórissonar, nam
Drangaland ok Drangavik til Engi-
ness ok bjó at Dröngum alla ævi.
Hans son var Eiríkur rauði, er
byggði Grænland, sem fyrr segir.“
Ályktanir
Vitað er að bærinn Drangar er til
á Skógarströnd, reyndar næsti bær
við Breiðabólstað og þar er Dranga-
vík. Greinilega er þessum tveimur
landnámslýsingum ruglað saman,
nema Þorvaldur hafi fyrst komið á
Hornstrandir og svo á Skógar-
strönd. Seinni lýsingin segir ekkert
um það að Drangaland Þorvalds sé á
Hornströndum, enda tæki hún þá
eftir lýsingu yfir hluta af landnámi
Skjalda-Bjarnar.
I fyrri lýsingunni er Eiríkur rauði
Ólafur
Sigurgeirsson
Landnám
Þessi þjóð getur ekki
gert neitt tilkall til
þeirra landafunda-
afreka, segir Ólafur
Sigurgeirsson, sem
tilheyra aðkomu-
mönnunum, sem þeir
flæmdu úr landi.
sagður hafa komið með föður sínum
frá Noregi, en í þeirri seinni er ekk-
ert um það sagt, einungis, að sonur
Þorvalds hafi verið Eiríkur rauði, er
byggði Grænland. Þessi síðari frá-
sögn er auðvitað trúlegri, en sú fyrri
var notuð í Eiríks sögu rauða og hef-
ur þótt hljóma betur. Hefði Eiríkur
rauði verið fæddur í Npregi og kom-
ið með föður sínum til Islands vegna
vígaferla, gætu þeir ekki hafa komið
á landnámstíð, sem lauk 930, því lík-
legt er að Eiríkur hafi ekki verið
eldri en 40-50 ára 985, er hann
byggði Grænland og þá fæddur
um940. Seinni frásögnin er þannig
greinilega réttari, sem getur Eiriks
ekki sem landnámsmanns. Faðir
hans hefur búið á Dröngum við
Breiðafjörð, en ekki á Dröngum á
Homströndum. Því má svo bæta við
að tvennt styður þessa skoðun, en
það er frásögn Ara fróða, að Eiríkur
hafi verið maður breiðfirskur og svo
það að kona Eiríks Þjóðhildur var
einnig breiðfirsk og sonardóttir
landnámsmanns. Eftir þessu er úti-
lokað að Eiríkur hafi verið fæddur í
Noregi.
Norðmenn á landnámsöld
Það er mikil spurning, hvenær
fyrst er hægt að tala um Norðmenn
sem sérstaka þjóð. Talið er að í mörg
þúsund ár hafi búseta manna verið í
því landi, sem nú nefnist Noregur.
Fyrst var um að ræða frumstæða
veiðimenn, lágvaxna og dökka á hár.
Á þriðja árþúsundi fyrir Krist ná
hirðingjar af indó-evrópsku kyni til
Norðurlanda, sennilega komnir
austan frá núverandi mörkum
Evrópu og Asíu. Þeir lögðu undir sig
mikinn hluta Danmerkur og Svíþjóð-
ar, en einungis smáhópar náðu til
Noregs. Þessir aðkomumenn blönd-
íslensku á bernskuárunum.
Þegar skoðuð er sú sjónvarpsstöð
sem nýjust er í fjölmiðlaflórunni, í
samanburði við ríkissjónvarpið, end-
urspeglast síðan algert siðleysi þess
síðarnefnda. Hér er um að ræða
tvær stöðvar. Annarsvegar Skjá 1,
sem með auglýsingatekjum veitir
notendum frjálsan, óhindraðan að-
gang að sínu efni.
Hinsvegar er um að ræða ríkis-
sjónvarpið sem einnig hefur tekjur
af auglýsingum og er þ.a.l. í sam-
keppni við Skjá 1, en þess utan nær
það inn tekjum með því að heimta
gjöld af öllum sjónvarpseigendum
hvort sem þeir horfa eður ei. Er
þetta eðlileg samkeppni? Einnig
spyr ég hvort það teljist við hæfi að
einstaklingur sem fjárfestir í raf-
magnstæki skuli þurfa að gera skrif-
lega grein fyrir því ef hann kýs að
lána tækið og þurfi skrifiegt vottorð
fagmanns máli sínu til sönnunar éf
tækið skemmist? Niðurstaðan er sú
að rök úlfsins í þessu máli eru og
verða alltaf marklaus.
I rauninni ætti ekki að þurfa að
útlista málið frekar því ofurlítil setn-
ing nægir til þess að kollvarpa öllum
þeim rökum sem úlfurinn heldur
uppi.
„Við erum ekki að horfa“. Til
ábendingar fyrir veruleikafirrta
stjórnmálamenn vil ég taka það
fram að við lestur greinarinnar má
setja orðið „stjórnmálamaður" í
hvern þann stað sem orðið „úlfur“
kemur fyrir.
Reynið nú aftur og sjáið hvort
skilningur næst.
í greininni er ekki átt við alla
stjórnmálamenn, né alla starfsmenn
RÚV.
Höfundur er nemandi í K.H.Í.,
Þroskaþjálfnskor.
uðust að einhverju leyti íbúunum,
sem fyrir voru, en mál þeirra varð
ríkjandi, svo síðan hafa indó-evrópsk
mál verið töluð í þessum löndum.
I lok 4. aldar munu Rygir og
Hörðar hafa komið til Noregs sunn-
an úr Þýskalandi og sest að í Roga-
iandi og Hörðalandi. Á 7. og 8. öld
koma svo til Vestur-Noregs afkom-
endur Herúla og Gota, eftir margra
alda búsetu við mörk Rómaveldis við
Svartahaf. Saga þessara þjóða var
svo mjög samofin sögu Rómverja á
síðustu öldum veldis þeirra, að þeir
komu við sögu í flestum stórorustum
þess tíma í Evrópu, annaðhvort sem
bandamenn, málaliðar eða sem her-
deildir undir merkjum Húna.
Við komu þessara bardagamanna
til Noregs hefst víkingaöld og fylgdu
þessum mönnum ný mannanöfn og
bæjarnöfn. Bæir kenndir við staði og
mann, eins og Herjólfsstaðir,
Grímsstaðir, risu í víkingahéruðun-
um og menn eins og Atli, Gunnar
Hrólfur, Úlfur, koma til sögunnar,
en algengust voru þó nöfn, sem end-
uðu á úlfur, í fornnorrænni útgáfu
eins og Herjulfr, Brynjulfr, Ingolfr,
Þórolfr.
Þessir aðkomumenn höfðu með
sér sérstakt hestakyn frá Asíu, sem
einungis varðveittist á íslandi.
Telja má næsta víst að við land-
nám Islands hafi nafnahefð Herúl-
anna verið bundin við afkomendur
þeirra og er þessir aðkomumenn
voru flæmdir úr landi af Haraldi hár-
fagra fluttu þeú' til Islands og Norm-
andí, margir eftir viðkomu vestan
hafs. Hér voru Úlfsnöfn algengust á
landnámsmönnum og staðanöfn í
sama mæli. Afi Egils á Borg og lang-
afi hétu báðir Úlfar og bæjarnöfn
með staðarendingu eru algeng í
landnámi Skallagríms. Fyrsti land-
námsmaðurinn var Ingolfr og svo
má benda á bróður Grettis, sem hét
Atli, nafn sem Herúlar sóttu til
Húna. Sé skoðuð ætt Eiríks rauða þá
finnum við fljótt Úlf, sem var langafi
hans. Eiríkur rauði var þannig af
Herúlum kominn eins og flestir
landnámsmenn hér, en eftir urðu í
Noregi u.þ.b. 300.000 manns af ólík-
um uppruna, sem Haraldur samein-
aði í þjóð, eftir brottför Herúlanna.
Þessi þjóð getur ekki gert neitt til-
kall til þeirra landafundaafreka, sem
tilheyra aðkomumönnunum, sem
þeir flæmdu úr landi.
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.