Morgunblaðið - 09.06.2000, Qupperneq 46

46 FÖSTUDAGUR 9. JÚNÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
GAGNA-
FLUTNINGAR
INYRRI skýrslu Atvinnuþróunarfélags Eyjafjarðar,
sem sagt var frá í Morgunblaðinu fyrir skömmu, kom
fram, að fyrirtæki á landsbyggðinni hefðu takmarkaða
möguleika í fjar- og gagnavinnslu vegna þess að kostnað-
ur við gagnaflutninga um ljósleiðarakerfi Landssímans
væri svo hár. í skýrslunni kemur fram, að munur á mán-
aðargjöldum fyrir notkun leigulínu geti verið rúmar 200
þúsund krónur á milli fyrirtækja í Reykjavík og á Akur-
eyri og stofnkostnaður sé rúmlega 150 þúsund krónum
hærri á Akureyri.
Bjarni Þór Þórólfsson, forstöðumaður nýsköpunar- og
markaðssviðs Atvinnuþróunarfélagsins, sagði í samtali við
Morgunblaðið í síðustu viku, að þótt tæknin væri fyrir
hendi víða úti um land, væri ljósleiðaraþjónusta Lands-
símans svo dýr, að ekki væri forsvaranlegt fyrir fyrirtæki
að nýta sér hana. Síðan sagði Bjarni Þór: „... ef þetta er
síðan orðin umfangsmikil starfsemi, sem krefst tenginga
eins og Frame Relay eða leigulínu, verður verðmunurinn
fyrst og fremst mikill. ... Ef flytja á verkefni út á lands-
byggðina úr Reykjavík er þetta orðin stór tala, þegar
menn fara að reikna út hversu fýsilegur sá flutningur geti
verið.“
Þegar Morgunblaðið leitaði til Ólafs Þ. Stephensen,
talsmanns Landssímans, eftir skýringum á þessum verð-
mun sagði hann, að verðlagning á leigulínum Landssímans
til gagnaflutninga yrði að taka mið af raunkostnaði og sá
kostnaður, hvort heldur vegna fjárfestinga eða rekstrar
stofnlínukerfis,
væri háður fjarlægðum. Því væru takmörk sett hvaða
heimildir væru til að innheimta sama verð fyrir gagna-
flutningsþjónustu á löngum línum og stuttum.
í samtali við Morgunblaðið í gær sagði Sturla Böðvars-
son, samgönguráðherra, að ráðuneyti hans leitaði nú leiða
til þess að jafna kostnað vegna gagnaflutninga. Ráðherr-
ann sagði síðan: „Þarna er auðvitað úr mjög vöndu að ráða
að verðleggja þessa þjónustu. Afstaða mín almennt til
málsins er að við verðum að finna leið til þess, að fyrirtæki
og einstaklingar geti nýtt sér tölvutæknina, margmiðlun-
artæknina og náttúrlega sjónvarpssendingar hvar sem er
á landinu án þess að það sé óviðráðanlegur kostnaðarmun-
ur því samfara.“
Ekki skal dregið í efa, að Landssíminn hafi efnisleg rök
fyrir sinni afstöðu. En jafnframt er ljóst af þeim upp-
lýsingum, sem fram koma í skýrslu Atvinnuþróunarfélags
Eyjafjarðar, að hin nýja net- og tölvutækni mun nýtast
landsbyggðinni skammt, ef ekki verður breyting á þeim
verðmun, sem er á milli fyrirtækja á suðvesturhorninu og
utan þess svæðis vegna gagnaflutninga.
Morgunblaðið hefur áður og ítrekað lýst þeirri skoðun,
að Netið geti orðið lykill að nýrri byggðastefnu. Það er al-
veg ljóst, að vegna þess, að margvíslegur annar kostnaður
getur verið mun lægri á landsbyggðinni en á Reykjavík-
ursvæðinu, getur verið hagkvæmt fyrir fyrirtæki að flytja
ákveðna starfsemi út á land. Ef verðmunur vegna gagna-
flutninga er hins vegar svona mikill er jafnljóst, að það
hagræði hverfur fyrir fyrirtækin.
Það er augljóslega eitt stærsta mál landsbyggðarinnar
nú um stundir, að lausn verði fundin á þessum vanda. Sú
lausn má hins vegar ekki byggjast á gamaldags styrkja-
kerfi heldur verður að leita annarra leiða.
Miðað við þær upplýsingar, sem fram hafa komið hjá
Landssímanum, sýnist augljóst, að ríkisstjórnin og sam-
gönguráðherra dragi saman þær upplýsingar, sem áreið-
anlega eru til hjá Landssímanum, sem máli skipta í þessu
samhengi og birti þær opinberlega.
Á undanförnum árum hafa margvísleg ný sjónarmið
komið til sögunnar, sem hafa breytt viðhorfum á ýmsum
sviðum.
Þegar rætt er um flutningsleiðir vegna gagnaflutninga
er þeim oft líkt við samgöngukerfi þjóða og sú samlíking
notuð, að um eins konar vegakerfi sé að ræða.
Það er mismunandi mikill kostnaður við að leggja vegi
um landið og arðsemi þeirra framkvæmda er misjafnlega
mikil. Þannig er augljóst, að hún er margfalt meiri á þétt-
býlissvæðum en í dreifbýli. Nú erum við að vísu ekki með
vegagjöld nema þau gjöld, sem tekin eru t.d. í Hvalfjarð-
argöngum. Litið hefur verið á samgöngukerfið sem lykil-
þátt í atvinnulífi þjóðarinnar og að þjóðin öll eigi að hafa
jafnan aðgang að vegakerfinu, hvar svo sem fólk er búsett.
Ef eitthvað er hæft í því að líkja megi flutningakerfi nets
og tölvu við vegakerfi má spyrja hvers vegna sömu sjónar-
mið eigi ekki við um þetta nýja vegakerfi og hið gamla?
Virkjunarframkvæmdir vegna Kárahnúkavirkjunar
Stór landsvæ
og rennsli í
Framkvæmdir vegna Kárahnúkavirkjunar
munu hafa víðtæk umhverfisáhrif. Allt að 57
ferkílómetrar lands hverfa undir Hálslón og
er hluti þess á náttúruminjaskrá. Vatns-
rennsli í Jökulsá í Fljótsdal mun aukast en
minnka í Jökulsá á Dal. Ómar Friðriksson
kynnti sér matsáætlun Landsvirkjunar.
FYRIRHUGUÐ Kárahnúka-
virkjun og veita írá Jökulsá í
Fljótsdal mun hafa margvís-
leg og víðtæk áhrif á um-
hverfið allt frá Vatnajökli og til sjávar
í Héraðsflóa að því er fram kemur í
matsáætlun Landsvirkjunar, sem
kynnt var í gær.
Þar er lýst á hvaða umhverfis- og
framkvæmdaþætti lögð verður
áhersla í endanlegri skýrslu fram-
kvæmdaraðila um mat á umhverfis-
áhrifum Kárahnúkavirkjunar.
650-700 MW virkjun
Afl virkjunarinnar verður á bilinu
650-700 MW með 1.900-2.100 G1 miðl-
un. Virkjunarsvæðið, að meðtalinni
veitu frá Jökulsá í Fljótsdal, nær frá
stöðvarsvæðinu neðan við Hólsbjarg í
Fljótsdal suður um Fljótsdalsheiði að
stíflusvæðum við Fremri Kárahnúk og
þaðan að Brúarjökli. Auk þessa eru
svonefnd Hraun hluti virkjunarsvæð-
isins.
Gert er ráð fyrir að bæði Jökulsá á
Dal og Jökulsá í Fljótsdal verði virkj-
aðar með stíflum og jarðgöngum í
einni virkjun með stöðvarhúsi neðan-
jarðar við mynni Norðurdals í Fljóts-
dal.
Jökulsá á Brú verður stífluð við
Kárahnúk fremri og myndað miðlun-
arlón virkjunarinnar, svonefnt Háls-
lón. Aðalstífla Hálslóns verður þvert
yfir syðsta hluta Dimmugljúfra vestan
í Kárahnúk fremri. Kárahnúkastífla
verður um 185-190 metra há og 760-
780 metra löng og er nú gert ráð fyrir
að Hálslónið verði allt að 57 ferkíló-
metrar að stærð og er hluti þess svæð-
is á náttúruminjaskrá, að því er fram
kemur í matsáætlun Landsvirkjunar.
Vatni veitt um löng jarðgöng
Tvær svonefndar hjástíflur verða
einnig reistar, Austurstífla, sem verð-
ur 50-55 metra há og 850-900 metra
löng og Sauðárdalsstífla, sem verður
30-35 metrar á hæð og 1.000-1.200
metra löng.
Jökulsá í Fljótsdal verður stífluð
neðan við Eyjabakkafoss og vatni úr
henni veitt um jarðgöng inn í að-
rennslisgöng Kárahnúkavirkjunar. Þá
verður vatni af Hraunum veitt til Jök-
ulsár í Fljótsdal og auk þess á að veita
vatni af svæðinu norðan Snæfells inn í
gögnin.
Samkvæmt áætlunum Landsvirkj-
unar er gert ráð fyrir að gerðar verði
veitur á eftirfarandi stöðum:
Hraunaveita, sem mun ná austur að
vatnaskilum milli Sultarranaár og
Hamarsár. Um verður að ræða nokkr-
ar stíflur og tvö veitugöng, samtals 11
km. löng, þar sem vatni er veitt frá
Sultarranaá, Fellsá, Ytri-Sauðá,
Grjótá og Kelduá að lóni við Jökulsá í
Fljótsdal.
í öðru lagi verður gerð svonefnd
Jökulsárveita, sem verður gerð með
um 1 km. langri og um 40 metra hárri
stíflu í farvegi Jökulsár í Fljótsdal.
Áætlað er að um 600 þúsund rúm-
metra fyllingu þurfi í gerð hennar og
verður vatni veitt eftir um 11 km.
löngum göngum frá Jökulsá í Fljóts-
dal að tengingu við meginaðrennslis-
göngin inn Fljótsdalsheiði.
Þá er fyrirhuguð gerð veitu norðan
Snæfells, en með henni er vatni úr
Grjótá og Hölkná veitt til Laugarár
með stíflum og skurðum. Frá Laugará
er vatninu svo veitt inn í veitugöng
Jökulsárveitu milli Þrælaháls og
Sauðafells.
Loks er gert ráð fyrir svonefndri
Bessastaðaárveitu, sem gerð verður
með stíflu í Bessastaðaá rétt neðan við
Gilsárvötn, og að veita henni um vötn-
in og stuttan skurð að inntaki í að-
rennslisgöng Kárahnúkavirkjunar.
Myndun lóna hefur margvísleg
áhrif á gróður og dýralíf
I matsáætlun Landsvirkjunar er
tekið fram að nokkur landsvæði muni
hverfa undir uppistöðulón og breyt-
ingar verði á rennsli og eðli vatnsfalla
neðan við stíflur.
Til að meta helstu áhrif á náttúru og
umhverfi ætlar Landsvirkjun að nota
svokallaða „vinsun", sem er aðferð
sem hefst snemma á matsferlinum.
Tilgangurinn er sá að skilgreina
helstu umhverfisþætti sem gera má
ráð fyrir að almenningur og sérfræð-
ingar veiti mikla athygli svo hægt sé
að lýsa líklegum áhriftim fyrirhugaðra
framkvæmda.
„Myndun lóna hefur áhrif á bæði
gróður og dýralíf. Áhrif á landslag
(sjónræn áhrif) þarf einnig að athuga.
Aurburður í ám neðan stíflanna mun
breytast þar sem hluti aursins sem áð-
ur barst niður árnar til strandarinnar
mun falla fyn- til botns, aðallega í lón-
unum. Áhrifa framkvæmdarinnar á
lónasvæðunum verður lýst í mats-
skýrslunni í samræmi við ofangreind
umhverfisáhrif. Einnig verða lagðar
til mótvægisaðgerðir,“ segir í mats-
áætlun Landsvirkjunai’.
GERA þarf ýmsar breytingar á
svæðisskipulagi Miðhálendis Islands
vegna fyrirhugaðra framkvæmda
við Kárahnúkavirkjun. Landsvirkj-
un telur líklegt að áhrifin á svæðis-
skipulagið verði eftirfarandi:
• Svæðisskipulag Miðhálendis
gerir ráð fyrir Kárahnúkavirkjun
og veitu úr Jökulsá í Fljótsdal án
þess að tilhögun veitunnar sé útfærð
og sýnd á skipulagsuppdrætti.
• Hálslón verður nokkru stærra
en ráð hafði verið gert fyrir í svæð-
isskipulaginu vegna hærri stíflu við
Kárahnúka og tilfærslu á stíflustæði
Sauðárdalsstíflu.
• Veita af Hraunum bætist við
þar sem ekki lá fyrir á vinnutíma
svæðisskipulags að mögulegt væri
Jökulsá á Brú verður stífluð við Kár<
stífla Hálslóns verður ]
Hálslón verður langstærst uppi-
stöðulóna á svæðinu og mun þekja allt
að 57 km. landsvæði, eins og fyrr seg-
ir. Er hluti þessa svæðis friðlýst og á
náttúruminjaskrá.
,Áhrifasvæði lónsins, einkum vegna
jarðvegsrofs og áfoks, gæti orðið
stærra. Á öðrum lónsstæðum (tengd-
um Grjótár-, Hölknár-, Laugarár-,
Gilsái-, Jökulsár- og Hraunaveitum) er
gróflega áætlað að um 20 km2 lands
fari undir vatn.
Land sem fer undir Hálslón og um-
hverfi þess er mjög fjölbreytt. Landið
er að stórum hluta vel gróið og hluti
þess er mikilvægt beitar- og burðar-
svæði hreindýra. I Lindum og við
Sauðárfoss er jarðhitasvæði og þá er
heiðagæsavarp meðfram Jökulsá á
þessu svæði. Áhrif á aðrar dýrateg-
undir, t.d. kindur og refi, verða einnig
athuguð," segir í matsáætlun Lands-
virkjunar.
Þar kemur og fram að meta þurfi
þéttleika fugla á völdum svæðum í
Hálslónsstæði þar sem fyrirsjáanlegt
að tengja hana Kárahnúkavirkjun.
• Gangaleið frá Kárahnúkum til
Fljótsdals breytist vegna veitu frá
Jökulsá í Fljótsdal og Hraunum.
• Virkjunarframkvæmdir leiða
almennt til styrkingar vegakerfís án
þess að hafa bein áhrif á landnotk-
un. Jafnan er gert ráð fyrir veg-
tengingu yfir stiflustæði.
• Vinnuvegir vegna framkvæmda
kalla væntanlega á nýja vegteng-
ingu yfir nyrsta hluta Vesturöræfa,
milli Sauðafells og Kárahnúka.
• Sauðárdalsstífla kallar á til-
færslu slóða í austurhlíðum Hvann-
stóðsfjalla.
• Virkjunarframkvæmdir hafa
ekki bein áhrif á landnotkun, en
bætt aðgengi gæti hugsanlega kall-
Vinnuferill fyrir mat á umhverfisáhrifum K
2000
Tillaga 8. júní 2000 A M J J X s o N
Tillaqa að matsáætlun i
Blaðamannafundur 7. iúní B
Kynninq á matsáætlun EH
Matsáætlun send Skipulaqsstofnun
Umfjöllun Skipulaqsstofnunar (4 vikur)
Kynninq Skipulaqsstofnunar
Úrvinnsla rannsókna
Vinna við matsskýrslu
Dröq að matsskýrslu kynnt, óskað eftir athugas.
Matsskýrsla send Skipulaqsstofnun
Umfjöllun Skipulagsstofnunar (2 vikur)
Skipulaqsstofnun auglýsir matsskýrslu (6 vikur)
Kynninq á framkvæmd og matsskýrslu
Úrskurður Skipulagsstofnunar (4+2 vikurj
Svör við athugasemdum (1 vika)
Breyta þarf skipulagi ]