Morgunblaðið - 09.06.2000, Qupperneq 56

■56 FÖSTUDAGUR 9. JÚNÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
+ Bjöm Þorláksson
fæddist í Reykja-
vík 5. maí 1928. Hann
lést á heimili sínu,
Kaplaskjólsveg'i 93,
1. júní síðastliðinn.
Foreldrar hans vora
Þorlákur Björnsson
fulltrúi hjá H. Bene-
diktsson hf. í Reykja-
vík, f. 6. júlí 1893, d.
27. janúar 1948, og
Valgerður Einars-
dóttir húsfreyja í
Reykjavík, f. 31. jan-
úar 1895, d. 1. nóv-
ember 1978. Bróðir
Björns er Einar Þorláksson list-
málari, f. 19. júní 1933, maki Guð-
rún Þórðardóttir.
Eftirlifandi kona Björns er
Ellen Sigurðardóttir Waage versl-
unarstjóri, f. 7. maí 1930. Foreldr-
ar hennar voru Sigurður Kristinn
Sigurðsson Waage, forstjóri Sani-
tas hf. í Reykjavík, f. 25. des. 1902,
d. 31. okt. 1976, og Kristín Helga
Vilhjálmsdóttir húsfreyja, f. 3.
maí 1906, d. 28. aprfl 1938. Börn
Björas og Ellenar eru: 1) Þorlák-
; > ur, f. 17. júlí 1955, fulltrúi í
Reykjavík, maki Eraa G. Agnars-
dóttir röntgentæknir. Börn þeirra
eru Björn, Guðrún og Agnar. 2)
Kristín Helga, f. 31. maí 1957,
kvænt Lofti Ólafssyni endurskoð-
anda f Reykjavík. Börn þeirra eru:
EUen Birna og Ólafur Björn. 3)
Sigurður Kristinn, f. 25. nóv.
1962, hagfræðingur í Reykjavík,
maki Margrét Kristinsdóttir, hag-
fræðingur. Böra þeirra eru Andri
Þegar sumarið ætlar loks að fara
að láta á sér kræla og menn hugsa
sem svo að bráðum komi betri tíð þá
dimmir skyndilega, Björn Þorláks-
son er allur, og eftir sitjum við hníp-
in. Alltaf kemur dauðinn manni í
opna skjöldu, „Dauðinn er eitt af því
fáa sem maður trúir ekki, kanski
það eina,“ segir í Höll sumarlands-
ins, það er töluvert til í því.
Að Birni stóðu sterkir stofnar,
hann bar þess merki og hann var
einn af fulltrúum þessara vel
menntuðu sjentilmanna sem eru
sjaldséðir hrafnar í dag. Hann var
vel greindur, einstaklega víðlesinn
og vel að sér í ýmsum fræðum og
mikill málamaður.
Ég átti því láni að fagna að kynn-
-.ast Birni er við tengdumst fjöl-
skylduböndum fyrir fáeinum árum
og tók hann mér strax með þeim
Ijúflingshætti sem honum var eigin-
legur. Hann var rólegur og dagfars-
prúður maður en lá ekki á skoðun-
um sínum ef honum bauð svo við að
horfa og fór þá gjarnan mikinn.
Hann var töluvert pólitískur, var
gallharður sjálfstæðismaður og var
stoltur af því. Þau skipti sem ég
heyrði hann hvessa sig eitthvað að
ráði og láta gamminn geisa var þeg-
ar honum þótti vinstri menn vera
farnir að færa sig helsti mikið upp á
skaftið.
Bjöm var húmoristi og tók hvorki
sjálfan sig né lífið of hátíðlega, ég
^held svei mér þá að honum hafi þótt
það hálfgerður brandari þegar
tengdadóttir hans viðraði rauðleitar
stjórnmálaskoðanir sínar í bláman-
um á Kapló, en alltaf sýndi hann
virðingu og kurteisi og fyrir það er
honum þakkað. Björn var sannur
Vesturbæingur og hélt opinberlega
með KR. Hafði einhvem tíma í
æsku og óvitaskap tengst öðru
íþróttafélagi, hélt því ekkert á loft
og var nauðugur sá kostur að halda
með þeim röndóttu, enda ekki stætt
á öðru þar sem hann bjó í hverfinu
og börnin í KR.
4 Björn var ekki margorður um til-
finningar sínar, hann var þeirrar
gerðar, en hann var engu að síður
hlýr og einlægur og mikill fjöl-
skyldumaður. Það var augljóst hvað
hann elskaði og virti Ellen konu
sína, honum fannst hann eiga feg-
urstu rósina. Þau voru ákaflega
.glæsileg, samhent og gestrisin hjón
*og sannarlega ekki í kot vísað þegar
gesti bar að garði.
Kristinn, Björn Ró-
bert og Kristín Lilja.
Stjúpsonur Björns
(sonur Ellenar og
fyrri ni.h. Ólafs Jó-
hannssonar flug-
stjóra, f. 20 sept.
1928, d. 31. jan.
1951). 4) Ólafur Jó-
hann Ólafsson for-
stöðumaður, f. 13.
aprfl 1951, maki Sig-
ríður Egilsdóttir
deihlarstjóri, börn
(frá fyrra hjóna-
bandi með Guðlaugu
Lýðsdóttur fulltrúa í
Reylgavík): a) Ása Birna, maki
Eiríkur Blumenstein flugvirki.
Börn þeirra eru Jóhann og Sigríð-
ur Elísa. b) Magnea, maki Jón
Gunnar Erlingsson.
Björn útskrifaðist sem lögfræð-
ingur frá Háskóla íslands árið
1954. Hann starfaði hjá H. Bene-
diktssyni hf. í Reykjavík frá júní
1954 til ársloka 1956. Hann var
sveitarsljóri í Seltjarnarnes-
hreppi frá 1. jan. 1957 til 31. des.
1959, framkvæmdastjóri hjá Sani-
tas hf. í Reykjavík frá 1. jan. 1960
til 31. júlí 1979. Fulltrúi hjá Rauða
krossi fslands frá 1. aprfl 1980 til
1. nóv. 1983. Björn var sérfræð-
ingur í landbúnaðarráðuneytinu
frá 1. jan. 1985. Hann sat í stjórn
Félags íslenskra iðnrekenda um
árabil og í stjórn Nóa-Siríusar hf.
Útför Björas Þorlákssonar fer
fram frá Dómkirkjunni í Reykja-
vík í dag og hefst athöfnin klukk-
an 13.30.
Björn ferðaðist víða og þekkti
landið sitt vel, naut þess að ferðast
og var óþreytandi að keyra um
landið þvert og endilangt. A yngri
árum voru þau Ellen oftar en ekki
með tjald, prímus og fullt af börnum
í farteskinu. Á síðari árum hafa
sumarhúsin leyst tjaldið af hólmi og
ávallt voru vinir og vandamenn
aufúsugestir. Hann hafði einnig
mikla ánægju af ferðalögum til ann-
an-a landa og er ég ekki frá því að
Mið-Evrópa hafi heillað hann hvað
mest, enda þekkti hann sögu hennar
eins og sína eigin og talaði tungu
innfæddra nánast hvar sem hann
kom.
Það var gaman að setjast niður
með Bimi og spjalla og var þá sama
hvert umræðuefnið var, hann kunni
oftar en ekki skil á því. Hann hafði
nýlega fengið tölvu heim og ætlaði
sér að „tæknivæðast" og taka til við
þýðingar og önnur skrif þegar hann
hætti að vinna og hlakkaði til þess.
Örlögin urðu önnur.
Ég sakna þess að hitta Björn ekki
aftur í lifanda lífi og missir Ellenar
er mikill en eftir situr mynd af góð-
um manni. Ég votta henni, börnum
þeirra, Einari bróður hans og öðr-
um ættingjum samúð mína, megi
allar góðar vættir vaka yfir þeim.
Sigríður Egilsdóttir.
I Biblíunni er ritað: „Öllu er af-
mörkuð stund og sérhver hlutur
undir himninum hefir sinn tíma. Að
fæðast hefir sinn tíma, að deyja hef-
ir sinn tíma, að gráta hefir sinn tíma
og að hlæja hefir sinn tíma.“
Nú kveð ég Björn tengdaföður
minn og á fallega minningu um vel-
vild og vináttu hans sem aldrei bar
skugga á.
Við biðjum að þér ijóssins englar lýsi
og leiði þig hin kærleiksríka hðnd.
í nýjum heimi æ þér vörður vísi
sem vitar inn í himnesk sólarlönd
Þér sendum bænir upp í hærri heima
og hjartans þakkir öll við færum þér.
Við sálu þína biðjum Guð að geyma,
þín göfga minning okkur heilög er.
(G.E.W.)
Erna.
Okkur langar með örfáum orðum
að minnast ástkærs mágs og svila,
Björas Þorlákssonar, sem lést hinn
1. júní sl. Það er eins og hluti af
manni sé slitinn burt þegar einhver
svo nákominn kveður þennan heim.
Kynni okkar af Birni stóðu í nær
hálfa öld. Skömmu eftir að hann
kynntist Ellen systur minni hóf
hann störf í Sanitas og rak það fyr-
irtæki ásamt mér og föður mínum, á
árunum 1959-1979 og betri og ljúf-
ari samstarfsaðila gat enginn maður
kosið sér. Björn var góður fjöl-
skyldumaður, einstaklega glæsileg-
ur á velli, heilsteyptur, traustur og
eitthvert mesta prúðmenni sem við
höfum kynnst.
Björn var áhugamaður um knatt-
spyrnu og voru oft á tíðum fjörugar
umræður á heimilum okkar. Björn
var nefnilega Frammari og ég og
Ellen Víkingar og synir Björns KR-
ingar. Eins og gefur að skilja voru
menn ekki alltaf sammála.
Nú, þegar leiðir skiljast að sinni,
kveðjum við Björn með miklum
söknuði en geymum jafnframt ljúfar
miningar um góðan dreng í hjarta
okkar. Viljum við þakka Birni allt
það sem hann gaf okkur og dætrum
okkar gegnum árin.
Elsku Ellen, Ólafur, Þorlákur,
Kirístín, Sigurður og fjölskyldur
ykkar, megi góður Guð styrkja ykk-
ur í þessari miklu sorg.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt. •
(V. Briem)
Guðrún og Sigurður S. Waage.
Bjössi frændi minn lézt að morgni
uppstigningardags. Hann var annar
tveggja stórfrænda minna, sem
bjuggu í sama húsi á Hávallagöt-
unni, þegar ég ólst þar upp. Hann
var jafnan fyrirmyndin og mér er
minnisstætt, þegar hann varð stúd-
ent og síðan lögfræðingur og svo
þegar hann kvæntist - brúðkaups-
veizlan var einhver sú glæsilegasta,
sem ég hafði verið boðinn í. Ég var
þá rétt 14 ára og fannst afskaplega
mikið til um öll hátíðahöldin.
Og nú er hann allur, kvaddur burt
í blóma lífsins. Ég hafði raunar frétt
af honum kátum og glöðum degin-
um áður, svo að það var mikið reið-
arslag, þegar Þorlákur sonur hans
hringdi rétt fyirir hádegið á upp-
stigningardag og sagði mér andlát
Bjössa.
Björn Þorláksson var hvers
manns hugljúfi, skemmtilegur og
ræðinn, í hvert skipti sem ég hitti
hann. Hann hafði góða kímnigáfu og
sá jafnan allt það sem spaugilegt
var í tilverunni. Hann var í raun
einn þeirra, sem gott var að eiga að
vini og vera í návist við. Ég og fjöl-
skylda mín munum sárt sakna hans.
Við sendum Ellen, konu hans, og
börnum hugheilar samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning Björns Þorláks-
sonar.
Magnús Finnsson og fjölskylda.
Birni Þorlákssyni kynntist ég
fyrst í Miðbæjarbarnaskólanum fyr-
ir meira en 60 árum. Þau kynni urðu
að náinni og góðri vináttu, sem hald-
ist hefur alla tíð og aldrei fallið á
skuggi. Við vorum bekkjarbræður í
barnaskóla og í Menntaskólanum í
Reykjavík þaðan sem við útskrifuð-
umst 1948.
Björn var félagslyndur ungur
maður og valdist snemma til for-
ustu. Hann var umsjónarmaður síns
bekkjar í menntaskóla. Við sátum
saman í sex manna bekkjarráði,
sem enn starfar. Nú er stórt skarð
fyrir skildi. Við, sem eftir sitjum,
þökkum Birni langt og gott sam-
starf. Við bekkjarsystkini Björns
kveðjum með söknuði.
Kynni okkar Björns náðu fljót-
lega út fyrir skólann. Fyrir tilstuðl-
an Björns kynntist ég heilbrigðum
hópi unglinga á og í nágrenni Há-
vallagötu þar sem Björn bjó. Á
Landakotstúninu var farið í leiki og
íþróttir stundaðar og komið saman í
heimahúsum.
Þarna var drengjafélagið Röskir
drengir stofnað 6. mars 1940. í lög-
um félagsins segir að tilgangur þess
sé að vinna að samstarfi og íþróttum
drengja. Björn var mikill hvatamað-
ur að þessu félagsstarfi og var bæði
formaður og ritari félagsins. Um
Röska drengi mætti skrifa langt
mál. Fundir voru reglulegir og
fundargerðir skráðar. Þær bera vott
um festu í fundarsköpum, sem að
vísu fór stundum úr böndum, þegar
mönnum var heitt í hamsi. Tillögur
voru margar fluttar og ýtarlega
ræddar. Á fundi félagsins 13. sept-
ember 1942 lagði Björn fram eftir-
greinda tillögu:
„Ég geri það að tillögu minni, að
stjórninni verði heimilað að gefa út
bráðabirgðalög án samþykkis allra
félagsmanna og utan fundar.
Bráðabirgðalög eru nauðsynleg
og eiga menn að sætta sig við þau.“
Þetta voru viðsjálverðir tímar og
ríkisstjórn landsins greip iðulega til
bráðabirgðalaga. Birni þótti sjálf-
sagt að stjórn Röskra drengja hefði
sama rétt. Eftir miklar umræður
var tillagan samþykkt.
Félagið Röskii- drengir lifir enn.
Fundir eru að vísu ekki eins tíðir og
fyrrum og íþróttir og leikir liðin tíð
en minningin um góða vini og fé-
lagsskap, sem ég hygg að hafi haft
mikil áhrif á okkur alla, lifir. í mars
síðastliðnum héldum við hátíðlega
upp á 60 ára afmæli félagsins. Þar
var Björn í fullu fjöri. Skjótt skipast
veður í lofti.
Við vorum flestir 15 félagar í
Röskum drengjum. Þrír eru fallnir
frá. Ágúst Sigurðsson lést ungur af
slysförum, Jósef Bjömsson lést á
besta aldri og nú hefur Björn kvatt.
Sem síðasti formaður Röskra
drengja flyt ég fyrir hönd þeirra fé-
laga, sem eftir lifa, Birni okkar
hinstu kveðju með sérstöku þakk-
læti fyrir góðar samverustundir.
Eftir stúdentspróf skildust leiðir.
Björn varð lögfræðingur og gerðist
meðal annars athafnamaður í iðnaði
og viðskiptum. Þá sögu munu aðrir
rekja. Það veit ég, að hvar sem
Björn starfaði, reyndist hann sami
góði drengurinn.
Við Edda vottum eiginkonu
Björns, Ellen Sigurðardóttur, og
fjölskyldu okkar dýpstu samúð.
Steingrímur Hermannsson.
Mér er eiginlega ómögulegt að
skrifa venjulega, hefðbundna minn-
ingargrein um Björn Þorláksson -.
Til þess vorum við of nánir, höfðum
þekkst of lengi og verið of góðir vin-
ir. Að minnast hans er eins og að
upplifa bemsku sína og ævi. Samt
er ekki annað hægt.
Endurminningar hrúgast upp frá
barnaskólaárunum, menntaskóla-
og fullorðinsárum. Varla er nokkur
leið að vita nákvæmlega hvenær
kynni okkar hófust og skiptir enda
ekki máli, því þræðirnir sem spunn-
ir voru í bernsku héldu meðan báðir
lifðu.
Vitanlega verður fyrii'ferðarmest
í endurminningunni að minnast
gleði og áhyggjuleysis æsku- og
uppvaxtarára. Það var mikið um að
vera á þeim tíma og enn meiri um-
brot í vændum. Eins og logn á und-
an stormi. Vesturbærinn var að
byggjast upp sunnan Túngötu og
vestan Garðastrætis. Við Hólavalla-
götu og Hávallagötu risu tvíbýlishús
og parhús í stómm stíl. Ibúarnir
voru fólk á besta aldri - þótt okkur
fyndist það gamalt - með mörg
börn. Vestan Hofsvallagötu, á Há-
vallagötu 39, byggðu Valgerður og
Þorlákur Björnsson, foreldrar
Bjössa og Einars, sem var yngri
bróðirinn. Við hliðina bjó Finnur
Einarsson, bróðir Valgerðar. Á ská
á móti bjó Ásgeir, síðar forseti, og
Árni Kristjánsson píanóleikari og
býr þar enn. Vestar bjuggu Har-
aldur Johannessen bankagjaldkeri
og Anna kona hans, föðursystir mín,
með þrjú börn. Eitt þeirra er Matt-
hías, skáld.
Þorlákur, faðir Bjössa, var ættað-
ur frá Seyðisfirði, sonur Björns hins
sterka, Þorlákssonar, prests á
Dvergasteini. Hann vann hjá H.
Ben. og Co„ sem þá hafði skrifstof-
ur við Austurvöll. Þorlákur var hlýr
maður, en þögull og alvörugefinn.
Finnur, móðurbróðir Bjössa, var
annars eðlis. Hann hafði ekki upp-
götvað kynslóðabilið og hafði létta
lund. Hann hafði ánægju af að tala
við okkur krakkana og síðar ungl-
inga. Ég minnist á það, því að
Bjössa svipaði að sumu leyti til
þessa móðurbróður síns.
BJORN
ÞORLÁKSSON
Athafnasvæði okkar Bjössa og
unglinganna þarna í nágrenninu var
Landakotstúnið, sem þá var talsvert
stærra en nú. Það og kirkjan vora
nokkurs konar miðpunktur hverfis-
ins. Yfir kirkjunni réð Meulenberg
biskup, vænn maður, sem var vinur
okkar allra. Yfir Landakotstúni réð
hinsvegar Ferdinand munkur og
rak úr túninu, ef fótboltaiðkanir
voru að breyta því í svað, en gætti
þess vel að ná engum. Landakots-
klukkurnar vora hinn opinberi
tímavörður. Ferdinand hringdi
þeim kl. 18 og þá var kominn tími til
að fara að koma sér í matinn, enda
boðuðu þær endalok vinnudags,
búðum var lokað og kvöldið hófst í
Reykjavík.
Þetta vora í fyrstu áhyggjulitlir
tímar og byrjun menntaskólaáranna
breytti litlu um það. Heimsstyrjöld-
in og hernámið breyttu þessu öllu.
Við voram allt í einu komnir í návígi
við alvöra lífsins. Þýski sendiherr-
ann bjó við Landakotstúnið og her-
menn vora á hverju horni. „Hernað-
arskrifstofa Björns og Guðjóns" var
heima hjá Bjössa og brotnir vora til
mergjar pésar og bæklingar um
flugvélar og beitiskip. Öllu þessu
tímabili og þessu svæði gerði Matt-
hías Johannessen skil í ljóðabálki
sínum, Morgni í maí. Hann bjó á
Hávallagötu 49 og var einn af þessu
gengi. Hann var hins vegar tveimur
áram yngri, þannig að hann var
varla tekinn alvarlega þá.
Við fylgdumst að í Menntaskólan-
um. Bjössi var gerður að umsjónai--
manni, enginn gat verið á móti því.
Hann var mikill námsmaður og átti
sérstaklega auðvelt með tungumál
og sögu. Raungreinarnar vora ann-
að mál, þannig að hann fór í mála-
deild og við báðir.
Unglingsárin liðu og alvara lífsins
tók við. Við stóðum saman fyrir
framan Alþingishúsið og létum
henda í okkur grjóti hinn 30. mars
1949. Hvorki þá né síðar var nokkur
vafi í hugum okkar, að þá átti að
gera byltingu á íslandi. Við töluðum
um það síðast íyrir tveimur mánuð-
um.
Dauðinn birtist skyndilega, þegar
Þorlákur faðir hans varð bráð-
kvaddur rúmlega fimmtugur. Hann
var að tala í síma við konu sína.
Dauðinn barði sem sé ekki að dyr-
um, hann ruddist inn í heim okkar
ungmennanna. Valgerður, móðir
Bjössa, var nú ein með syni sína tvo.
Hún var engin venjuleg kona.
Nokkur heimili á svæðinu höfðu
alltaf verið opnari okkur unglingun-
um en önnur. Heimili Bjössa var eitt
þeirra og það breyttist ekki. Við átt-
um þar athvarf og síðar á ævinni
fékk ég tækifæri til að kynnast Val-
gerði á nýjan leik og minnast henn-
ar á svipaðan hátt og Bjössa nú.
Svo skildi leiðir í háskóla og við
ólík störf, en aldrei þannig að við
vissum ekki hvor af öðram og vin-
áttan hélst óbreytt. Afmælisdaga
var minnst, oft hringt og hlegið að
því, sem fýrirfólki þótti hátíðlegt
eða alvarlegt.
Við sátum saman við jarðarfarir
bekkjarbræðra og furðuðum okkur
á hvað þetta fólk, sem var að fylgja,
var gamalt. Hvernig gat það verið
svona miklu eldra en við? Én Bjössi
gekk ekki heill til skógar. Hann
vissi það og ég vissi það. Hann eyddi
ekki ævidögum sínum í að fárast út
af því. Það væri rangt að segja, að
hann ansaði því ekki, því að það
orðalag gæti bent til ábyrgðarleysis.
En engan sem sá hann eða hitti
hefði getað rennt grun í að heilsan
væri tæp.
Bjössi var mjög vinsæll maður og
vinmargur, enda hafði hann ótrú-
lega gott lundarfar og jafnaðargeð.
I einkalífi var hann hamingjumaður
og mikill fjölskyldufaðir.
Ég hef orðið að sleppa mörgu,
sem ég var búinn að setja á blað af
endurminningum mínum um Bjössa
og ég hef ekki minnst á alla vinina,
sem áttu þátt í að skapa þann heim,
sem var okkar. En í þann hóp, sem
var í mið- og vesturbænum á þeim
áram, sem um getur, hefur nú verið
höggvið stórt skarð. Og það er mik-
ils að sakna.
Við Auður söknum vinar í stað og
sendum Ellen og öðram ástvinum
hugheilar samúðarkveðjur.
Guðjón Lár.