Morgunblaðið - 30.09.2000, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
LAUGARDAGUR 30. SEPTEMBER 2000 13
Viðbrögð stjórnmálamanna við tillögum Auðlindanefndar
Halldór Asgrímsson
utanríkisráðherra
Sjávarútveg-
urinn greiði
meira til
samfélagsins
HALLDÓR Ásgrímsson, utanríkis-
ráðherra og formaður Framsóknar-
flokksins, segir það sína skoðun að
auðlindanefnd hafi skilað ágætu
verki. „Þessi nefnd var sett upp á sín-
um tíma í framhaldi af tillögu
stjómarandstöðunnar á Alþingi. Eg
tók undir þá tillögu og það vai-ð að
ráði að setja þessa nefnd á fót. Eg tel
að það hafi verið mjög skynsamlegt,“
segir Halldór.
„Nefndin leggur til að sjávarút-
vegurinn greiði meira til samfélags-
ins, enda hafi hann afkomumöguleika
til þess að gera það. Ég tek undir þá
skoðun. Það er hins vegar okkar að
finna út úr því hvaða leið skuli valin
og hvenær það verði gert. Það verður
viðfangsefni stjórnmálaflokkanna á
næstunni,“ segir Halldór.
Fagnar tillögu um að sett
verði ákvæði í stjórnarskrá
Nefndin leggur til að eignarréttar-
leg staða auðlindanna verði sam-
ræmd með þeim hætti að tekið verði
upp nýtt ákvæði í stjórnarskrá þar
sem þessar náttúruauðlindir verði
lýstar þjóðareign eftir því sem nánar
verði ákveðið í lögum.
Aðsgurður um þetta sagði Hall-
dór: „Ég nefndi það í sambandi við
dóm Hæstaréttar á sínum tíma, að
það gæti reynst nauðsynlegt að
styrkja ákvæði stjómarskrárinnar
að því er vai-ðaði þessa auðlind. Því
var afar illa tekið á þeim tíma. Þess
vegna hlýt ég að fagna því sérstak-
lega að þessi ágæta nefnd hefur kom-
ist að þeirri niðurstöðu að það kunni
að reynast nauðsynlegt að styrkja
ákvæði stjómarskrárinnar að þessu
leyti til,“ segir Halldór.
Ekki jafnmikill munur á leiðum
og mönnum kann að sýnast
Hann var einnig spurður álits á
þeim tveimur meginleiðum sem
nefndin setur fram varðandi greiðsl-
ur fyrir afnot af fiskveiðiauðlindinni.
Halldór sagðist telja eðlilegt að það
mál yrði tekið fyrir í stjórnmála-
flokkunum.
„Þegar upp er staðið er ef til vill
ekki jafn mikill munur á þessum leið-
um og mönnum kann að sýnast í
fyrstu. En ég tel nauðsynlegt að fara
betur ofan í það. Þótt ég hafi sjálfur
mínar hugmyndir um það finnst mér
eðlilegt að minn flokkur og aðrir fái
tækifæri til að fara vel yfir það,“
svaraði Halldór.
Árni M. Mathiesen
sjávarútvegsráðherra
/
Agætur
grunnur til
að byggja á
frekari sátt
ÁRNI M. Mathiesen sjávarútvegs-
ráðherra segir að álitsgerð auðlind-
anefndar sé ágætur gmnnur til að
byggja á frekari sátt um fiskveiði-
stjórnunarkerfið en verið hafi.
„Nefndin tekm- á nokkrum grund-
vallaratriðum og bendir einnig á leið-
ir sem eru færai' til þess að ná fram
markmiðunum. Hún bendir hins veg-
ar einnig réttilega á vandkvæði sem
eru á því að leysa úr þessum málum,
setur ákveðin skilyrði fyrir því hvem-
ig eigi að standa að gjaldtöku og
hverju taka eigi mið af þegar gjald
verður ákveðið. Mér sýnist því að
þessi nálgun sé að mörgu leyti mjög
raunsæ.
Nefndin bendir reyndar líka á hver
gætu orðið neikvæð áhrif af gjald-
töku. Ég tel að það verði verkefni
endurskoðunamefndarinnar [ráð-
herraskipuð nefnd um endurskoðun
laga um stjóm fiskveiða, innsk. Mbl.]
að vinna frekar úr þessu og byggja á
þessum gmnni,“ segir sjávarútvegs-
ráðherra.
Vonast til að frumvarp
geti komið fram á vorþingi
„Upphaflega hafði ég gert ráð fyrir
að auðlindanefndin myndi skila af sér
um seinustu áramót og að endurskoð-
unamefndin myndi skila af sér í þess-
um mánuði en hún hefur auðvitað
ekki gert það vegna þessarar tafar.
En endurskoðunamefndin hefur auð-
yitað þrátt fyrir það verið að störfum.
Ég vona að hún geti skilað af sér á
styttri tíma en ella hefði verið og geti
jafnvel skilað af sér upp úr áramótum
og að þá gæti ég komið með framvarp
inn í þingið. Það verður síðan undh'
þinginu komið hversu hratt málin
vinnast í framhaldi af því,“ sagði Ámi.
„Auðvitað er það hin efnislega nið-
urstaða sem skiptir meira máli og að
það verði víðtækari sátt en verið hef-
ur fremur en nákvæmlega sú dag-
setning þegar niðurstaðan fæst,“
sagði Arni. „En ég held að þrátt fyrir
þetta muni ekki nást allsherjarsátt í
málinu og að fiskveiðistjómarmálin
muni áfram verða umdeild og í
brennideph,“ bætti hann við.
Ami sagði að líta beri á tillögur
auðlindanefndar um breytingar á
stjómarskrá í svolítið öðm samhengi
en þær breytingar sem hugsanlega
verða gerðar í framhaldi af þessari
álitsgerð á stjóm fiskveiða. Breyting-
ar á stjórnarskrá væra mim flóknara
ferli og því þyrfti að vinna úr því í
öðra samhengi en úr hugmyndum um
breytingar á stjóm fiskveiða, að sögn
Árna.
Skiptir mestu máli að
gjaldtakan sé hófleg
Fram kemur í álitsgerðinni að
nefndin tók tvær meginleiðir til skoð-
unar vai'ðandi greiðslu fyrir afnot af
fiskveiðiauðlindinni, svonefnda „fym-
ingarleið“ og „veiðigjaldsleið“.
Ami vildi ekki kveða upp úr um
hvor leiðin væri álitlegri að hans mati.
„Það þarf að skoða það í samhengi við
það verkefni sem endurskoðunar-
nefndin hefur, sem snýst um hags-
muni greinarinnar sjálfrar, hagsmuni
byggðanna og hagsmuni alls almenn-
ings. Það hefur verið talað um að
fymingarleiðin geti verið mjög erfið
fyrir hinar di’eifðari byggðir og það
sem skiptir kannski mestu máli er að
gjaldtakan sé hófleg, eins og auðlind-
anefndin bendir á, og sé í samhengi
við afkomu greinarinnai' og sam-
keppnisstöðu greinarinnar gagnvart
fyrirtækjum í sjávarútvegi í öðram
löndum, sem við eram að keppa við,“
sagði Ami að lokum.
Sverrir Hermannsson,
formaður
Frjálslynda flokksins
Fyrningar-
leiðin eina
færa leiðin
SVERRIR Hermannsson, formað-
ur Frjálslynda flokksins, segist
ekki vilja hafna fyrirfram þeim
leiðum sem auðlindanefndin leggur
til um sjávarútvegsmálin í skýrslu
sinni, en segir að svonefnd „fyrn-
ingarleið", um greiðslu fyrir afnot
af fiskveiðiauðlindinni, sem fæli í
sér uppboð á frjálsum markaði, hafi
augljósa yfirburði og sé í reynd
eina færa leiðin.
Kafli um brottkast
afar lítils virði
Sverrir tekur fram að sér hafi
ekki gefist tóm til að kynna sér
álitsgerð nefndarinnar til hlítar.
„Þetta er mikið fræðirit. Ég hef
reyndar lesið kaflann um brottkast
og finnst hann afar lítils virði í raun
og veru. I lok hans er talað um að
beita þurfi hagrænum aðferðum til
þess að verðlauna menn fyrir að
koma með afla að landi en það er
nú dálítil grautargerð í því. En ég
held að þetta sé betur unnið en
óunnið. Ég sé líka hverjir eru fyrir-
varar höfuðsmiða atvinnurekenda
og ég er ekkert hissa á fyrii'vara
fyrrverandi stórkommans Ragnars
Árnasonar. Ég heyrði líka að for-
sætisráðherra taldi þetta stór-
merkilegt og get ég að sinu leyti
tekið undir það, án þess þó að hafa
haft tækifæri til að kynna mér
þetta að neinu marki,“ sagði Sverr-
ir.
Hann sagðist hins vegar spá því
að ef núverandi ráðamenn færu að
einhverju leyti eftir tillögum nefnd-
arinnar yrði það aðeins eitthvert
málamyndaauðlindagjald sem tekið
yrði upp og jafnframt yrði framsali
aflaheimildanna sleppt lausu.
„Og svo er nú komið að því að
formaður Framsóknarflokksins vill
fá Unilever til landsins, til að kaupa
þessar aflaheimildir sem hefur ver-
ið úthlutað gefms,“ segir Sverrir.
Steingrímur J.
Sigfússon, formaður
VinstrihreyÍFingarinnar
Drjúgur hluti
gjaldsins
renni til
sjávarútvegs-
byggða
„ÉG tel að þessi skýrsla sé að
mörgu leyti ágætt gagn til áfram-
haldandi vinnu og tillögugerðar í
þessum efnum. Þarna er um að
ræða almenna og tiltölulega hóf-
samlega nálgun og að því leyti er ég
ánægður með þann tón í skýrslunni
að hugmyndir um einhverja stór-
fellda og tugmilljarða skattlagningu
eru í raun og veru slegnar út af
borðinu," segir Steingrímur J. Sig-
fússon, formaður Vinstrihreyfingar-
innar - græns framboðs, um álits-
gerð auðlindanefndar.
Hann bendir einnig á að tillögur
um gjaldtöku séu í skýrslu nefndar-
innar settar í samhengi við afkomu,
greiðslugetu og samkeppnisstöðu
viðkomandi greina.
Breyta þarf fiskveiðistjórn
óháð ákvörðun um gjaldtöku
.Auðvitað er ýmsum spumingum
ósvarað og ég er ekki sáttur við
ýmsar aðrar forsendur sem nefndin
gefur sér. Mér finnst nefndin gefa
sér óþarflega mikið fyrirfram þá
niðurstöðu að í aðalatriðum verði
um óbreytt stjórnkerfi fiskveiða að
ræða. Ég er alls ekki tilbúinn til
þess að skrifa upp á það og tel þvert
á móti að gera þurfi róttækar breyt-
ingar, óháð því í raun hver verður
niðurstaðan varðandi gjaldtöku. Þá
er ég sérstaklega með strandveið-
amar og stöðu sjávarútvegsbyggð-
anna í huga,“ segir Steingrímur.
Hann segir að einnig skipti miklu
máli hvernig staðið verði að ráðstöf-
un þess gjalds sem lagt er til að
tekið verði upp fyrir nýtingu auð-
linda sjávar. „Það skiptir ekki síður
miklu máli hvort um það gæti orðið
samstaða að láta a.m.k. drjúgan
hluta þess renna sem tekjustofn til
sjávarútvegsbyggða eða landshluta.
Nefndin gefur undir fótinn með það
á einum stað, en dregur það hálf-
vegis til baka á næstu síðu, þar sem
talað er um „þjóðarsjóð". Niður-
staðan er því ekki alveg skýr en ég
tel að þetta geti skipt mjög miklu
máli í sambandi við hvort samstaða
gæti tekist um þessa gjaldtöku,
vegna þess að ef þetta rennur ekki
a.m.k. að veralegu leyti til viðkom-
andi landsvæða, þá yrði um nettó-
fjármagnsflutninga að ræða frá
þeim svæðum þar sem þessi at-
vinnugrein er aðallega stunduð,“
segir Steingrímur.
Hann sagði að það líka mjög mik-
ilvægt hvaða aðferð yrði fyrir valinu
við gjaldtökuna.
„Það skiptir miklu máli í mínum
huga í hvaða tengslum slík gjald-
taka er við mögulegar breytingar á
fiskveiðistjórnunarkerfinu,11 segir
hann.
Gagnrýnir ummæli um
séreignaskipan umhverfisgæða
„Ég er hins vegar mjög ósam-
mála einni forsendu sem nefndin
gefur sér á lokasíðu skýrslunnar og
er reyndar gáttaður á að sumir
nefndarmenn skuli hafa skrifað
undir það án fyrirvara, en þar segir:
„Enda þótt nokkuð hafi þokast í þá
átt hér á landi á undanfömum árum
að fella umhverfisgæði undir sér-
eignarskipan, takmarka að þeim að-
gang og innheimta gjald fyrir notk-
un þeirra er það enn svo að þorri
umhverfisgæða er í ríkum mæli op-
inn fyrir öllum almenningi." Er það
virkilega svo að nefndin telji þetta
vera mjög óheppilegt? Var algjör
samstaða um það í þessari nefnd að
það sé markmið í sjálfu sér að fella
öll umhverfisgæði, og þá væntan-
lega þ.ám. auðlindir í þjóðareign,
undir séreignarskipan? Ég á mjög
erfitt með að trúa að fulltrúar
sumra stjórnmálaafla þarna inni
hafi skrifað undir svona lagað fyrir-
varalaust. Ég geri það hins vegar
ekki,“ segir hann.
Steingrímur sagðist á hinn bóg-
inn telja það jákvætt að í niður-
stöðum nefndarinnai' væri gert ráð
fyrir að festa sameign þjóðarinnar á
tilteknum auðlindum í sessi í stjórn-
arskrá.
Össur Skarphéðinsson,
formaður
Samylkingarinnar
Geri mér
vonir um að
hægt verði að
ná góðri sátt
ÖSSUR Skarphéðinsson, formaður
Samfylkingarinnai', fagnar niður-
stöðu auðlindanefndar. „Ég er
ánægður með að í meginatriðum virð-
ist hún taka undir þau viðhorf sem ég
og aðrir jafnaðarmenn höfum verið
að berjast fyrir á síðustu áram,“ segir
hann.
Þjóðareign verði
skilgreind í stjómarskrá
„Það sem stendur upp úr þessum
tillögum er sú hugmynd að sameigin-
legar auðlindir á borð við fiskimiðin
verði skilgreindai' sem þjóðareign og
það verði neglt inn í stjórnarskrá með
sérstöku ákvæði," segir Össur Hann
bætir við að þetta sé bæði ákaflega
mikilvæg og ánægjuleg niðurstaða
nefndarinnar.
Össur segir það einnig skipta miklu
máli að nefndin taki af öll tvímæli um
að ekki sé hægt að úthluta hlutdeild í
auðlindum til varanlegrar eignar.
„Það er líka ákaflega mikilvægt að
nefndin kemst sameiginlega að þeirri
niðurstöðu að þeh- sem fá tímabund-
inn rétt til þess að nýta þjóðareignina
verða að greiða fyrir það gjald. Ég
læt það liggja á milli hluta að nefndin
bendir á tvær leiðir í því sambandi,
annars vegar á veiðileyfagjaldsleið og
hins vegar á svokallaða fyrningarleið.
Ég er sjálfur þeirrar skoðunar að
fyrningarleiðin sé bæði betri og
sanngjarnari. Með henni era tvær
flugur slegnar í einu höggi. Hún
tryggh' að eigendur þjóðarauðlindar-
innar fá gjald frá þeim sem fá tíma-
bundinn afnotarétt af auðlindinni, en
jafnframt opnai' hún greinina, gefur
nýju blóði færi á að hasla sér völl, og
skapar jafnræði. Það skiptir ekki síst
máli að allir hafi sama rétt til að verða
sér úti um veiðiheimildir,“ segh' Öss-
ur.
Hann bendir á að í umfjöllun
nefndarinnar um aðrar sameiginleg-
ar auðlindir komi fram það grundvall-
arsjónarmið nefndarinnar að úthluta
beri með uppboðum nytjarétti á þess-
um takmörkuðu auðlindum, s.s. varð-
andi vatnsaflsréttindi og á fjarskipta-
rásum.
„Það má álykta af þessu að það
hefði verið rökrétt að nefndin kæmist
einnig að eindi'eginni niðurstöðu um
að sú leið yrði farin varðandi fisk-
veiðiauðlindina, en ég geri engan
ágreining um það. Ég tel það ákaf-
lega sögulegt að nefndin skuli hafa
náð þetta langt,“ segir Össur.
Hann segist vera bjartsýnn á að
takast muni að koma á einhvers kon-
ar sátt á grandvelli álitsgerðar auð-
lindanefndar.
„Þegar litið er á skipan nefndar-
innar blash' við að fulltrúar þýðingai'-
mikilla afla, helstu stjómmálaflokka í
landinu og hagsmunaaðila, eiga aðild
að þessari sátt sem náðst hefur innan
nefndarinnar. Ég bendi sérstaklega á
að Ari Edwald, framkvæmdastjóri
Samtaka atvinnulífsins og fyrrver-
andi aðstoðarmaður sjávarútvegsráð-
herra, er á meðal nefndarmanna,"
sagði hann.
Sljórnvöld gefi af-
dráttarlausa yfirlýsingu
„Ég geri mér vonir um að það verði
hægt að ná góðri sátt. Það skiptir
miklu máli, ef menn vilja sátt, að það
komi fljótlega skýrt frarn hvað stjóm-
völd ætla sér að gera í framhaldinu,"
sagði Össui'. Hann kvaðst einnig telja
að ef stjómvöld gæfu fljótlega af-
dráttarlausa yfirlýsingu um að þau
ætluðu að beita sér fyrir því að sam-
eiginlegar auðlindir þjóðarinnar verði
skilgreindar í stjómarskrá, eins og
nefndin leggur til, yrði það mjög far-
sælt fyrsta skref af hálfu ríkisstjórn-
arinnar í þá átt að ná mætti víðtækri
sátt um málið í þjóðfélaginu.
Einar K. Guðfinnsson,
formaður
sjávarútvegsnefndar
Fara ber
af gát við inn-
heimtu gjalds
af sjávarút-
veginum
EINAR K. Guðfinnsson, formaður
sjávarútvegsnefndar Alþingis, fagn-
ar því að auðlindanefnd hefur nú
skilað niðurstöðum sínum og segist
telja að með þessari álitsgerð sé
lagður grannur að því að stjómmála-
menn geti tekið skynsamlegri
ákvarðanir í miklu og vandasömu
álitamáli.
„Ég tel að það hafi verið rétt
ákvörðun Alþingis á sínum tíma að
kjósa nefnd til þess að fara ofan í
saumana á þessu máli. Ég tel líka að
það skipti miklu máli að hér era sett-
ar undir sama hatt bæði auðlindir
sjávarins og aðrar náttúraauðlindir
sem nýttar eru, en á það hefur að
mínu mati skort í þessari umræðu,“
segir Einar.
Veiðigjaldsleið miklu nærtæk-
ari aðferð en fyrningarleið
„Ég tel að það hafi verið skynsam-
legt hjá nefndinni að skilja það eftir
opið hvaða leið menn færa í að krefj-
ast einhvers gjalds af sjávarútvegin-
um. Nefnt er að tvær leiðir komi til
greina, fyrningarleið og veiði-
gjaldsleið. Sjálfur tel ég að fyrning-
arleiðin væri afar óskynsamleg og að
hún myndi leiða til óvissu og óhag-
ræði í greininni. Mér finnst veiði-
gjaldsleiðin miklu nærtækari aðferð.
Atökin munu standa um hversu langt
á að ganga í þessum efnum. Eins og
staðan er í sjávarútvegi um þessar
mundir og við sjáum af milliuppgjör-
um fyrirtækjanna, þá er augljóst mál
að um mikla skattheimtu af greininni
er ekki að ræða. En ég fagna því að
nefndin leggur mál sitt þannig fram
að Ijóst er að hún gerir ráð fyrir að
hluti af því veiðigjaldi, sem innheimt
yrði af greininni, sé það gjald sem
þegai' er verið að rakka af sjávar-
útveginum, til að mynda í formi Þró-
unarsjóðsgjalds,“ segir Einar.
Hann sagðist leggja sérstaka
áherslu á að fara yrði af mikilli gát
við innheimtu gjalds af sjávarútveg-
inum til þess að raska ekki við-
kvæmri stöðu sjávarútvegsins og
byggðanna þar sem sjávarútvegur-
inn væri grandvallaratvinnuvegm'.