Morgunblaðið - 30.09.2000, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 30. SEPTEMBER 2000
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Mat stjórnmálaskýrenda á úrslitum þjóðaratkvæðagreiðslu Dana um evruaðild
Danmörk kyrrstæð en
Evrópa geysist áfram
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
Nær engra áhrifa gætir
af niðurstöðu þjóðar-
atkvæðagreiðslunnar
í Danmörku en að mati
stj órnmálaskýrenda
sem Urður Gunnars-
ddttir ræddi við í Kaup-
mannahöfn á það eftir
________að breytast.__________
DANIR vöknuðu í gærmorgun upp
við óbreytt ástand, daginn eftir þjóð-
aratkvæðagreiðslu þar sem aðild að
evrópska myntbandalaginu var felld
með meiri mun en búist hafði verið
við.
Danska krónan heldur velli, gengi
hennar hækkaði meira að segja lítil-
lega, hinar efnahagslegu afleiðingar
eru sáralitlar, stjórnin situr og engin
krafa hefur komið fram um að hún
segi af sér. Þetta gerist þrátt fyrir
það sem Toger Seidenfaden, ritstjóri
Politiken, kallar „risa-kjaftshögg“
fyrir stjómvöld og þingið, sem lögðu
hart að almenningi að greiða evr-
unni, hinum sameiginlega gjaldmiðli
Evrópu, atkvæði sitt. Svo virðist
hins vegar sem danskur almenning-
ur hafi ákveðið að láta það sem vind
um eyru þjóta, margir hafa haldið
því fram að Danir hafi tekið ákvörð-
un þrátt fyrir stjómmálamennina.
Styrk staða krónunnar
Afleiðingar þjóðaratkvæða-
greiðslunnar virðast í fljótu bragði
litlar og þeir sem greiddu atkvæði
gegn aðild hafa sagt það styðja það
sem þeir hafi haldið fram; að með því
að hafna aðild hafi Danir valið
óbreytt ástand og að staða dansks
efnahags verði áfram sterk.
Seidenfaden og yfirhagfræðingur
Danske Bank, Jorgen Birger Christ-
ensen, segja Dani hins vegar ekki
munu komast hjá því að taka afleið-
ingunum síðar meir, efnahagslega
og pólitískt: „Ég óttast að þetta hafi
takmarkað fullveldi og áhrif Dan-
merkur þegar til lengri tíma er litið,“
segir Seidenfaden.
Christiensen viðurkennir að fjár-
málamarkaðurinn hafi verið óvenju
rólegur enda hafi sérfræðingar verið
viðbúnir því að Danir felldu aðild.
Vextir hafi aðeins verið hækkaðir
um 'Æ% sem sé minna en menn hafi
óttast og raunar hafi staða dönsku
krónunnar styrkst h'tillega. „Þetta
er þó ekki til marks um að andstæð-
ingar aðildar hafi haft rétt fyrir sér,
heldur er aðeins skammgóður verm-
ir. Á meðan efnahagurinn er í blóma
gengur allt vel en um leið og syrtir í
álinn mun danskur efnahagur hða
fyrir að vera ekki hluti af mynt-
samstarfinu. Staða krónunnar er
ekki styrk þegar óróleiki er á gjald-
eyrismörkuðum.“ .
Engir timburmenn
Danir vöknuðu sum sé ekki upp
með timburmenn. Einn af þekktustu
andstæðingum aðildar, rithöfundur-
inn Ebbe Klovdal Reich, segist þó
ekld syngjandi sæll og glaður. „Ég
myndi vera fyllilega ánægður ef ég
héldi að niðurstaðan væri til marks
um hvað hinni dönsku þjóðarsál
finnst í raun og veru.. Mér flnnst hún
hins vegar því miður bera nokkum
keim af hræðslu við hið útlenda og
óþekkta og það veldur mér áhyggj-
um.“
Þar á rithöfundurinn vísast við að
hluti andstæðinga evrunnar kom úr
hópi stuðningsmanna Danska þjóð-
arflokksins, sem vill m.a. takmarka
straum innflytjenda til Danmerkur.
Reuters
Pia Kjærsgaard, leiðtogi Danska þjóðarflokksins fagnar hér úrslitum kosninganna, en flokkur hennar er meðal
þeirra sem andsnúnir eru evruaðild.
atkvæðið 1992 er nú spennt enn
fastar en fyrr. Stjórnin er lömuð,“
segir Seidenfaden.
Þrátt fyrir að Evrópusambandið
hafi verið rætt í þaula í Danmörku
undanfarna mánuði og andstæðing-
ar aðildar að EMU hafi krafist þess
að breyting verði á Evrópu-umræð-
unni hjá ríkisstjóminni em efasemd-
ir um að sú verði raunin.
Niels Jorgen Nehring segir ekki
raunhæft að búast við endumýjaðri
Evrópu-umræðu. „Það er ekki hægt
án þess að taka tillit til þeirra breyt-
inga sem eiga sér stað í Evrópu. Við
höfum hins vegar greitt atkvæði með
undantekningum frá því. Danir
verða nú að búa sig vel og vandlega
undir leiðtogafund ESB sem haldinn
verður í Nice í desember.“
Seidenfaden er á sama máli, segir
ekkert benda til þess að breyting
verði á Evrópu-umræðunni, enginn
flokkanna hafi lýst því yfir að hann
vilji út úr Evrópusambandinu. Hann
gagnrýnir andstæðinga aðildar
harðlega, segir þá hafa stimplað sig
út úr hefðbundnum stjómmálum og
að þeir séu ekki reiðubúnir að axla
ábyrgð.Yfirlýsing hans er í sam-
ræmi við orð Lene Espersen, tals-
manns íhaldsflokksins í Evrópumál-
um, sem gat ekki leynt vonbrigðum
sínum er úrslitin vom ljós. „Þegar
morgundagurinn rennur upp,“ sagði
hún og vísaði til leiðtoga andstæð-
inga aðildar, „verður Dmde Dahle-
rap farin til Stokkhólms, Jens Peter
Bonde til Brassel og Holger K.
Nielsen og Pia Kjærsgaard, sem
hafa verið í innilegu pólitísku faðm-
lagi, hlaupa nú æpandi hvort frá
öðra.“
Bæði ritstjórinn og stjómmála-
maðurinn vísa til þeirrar staðreynd-
ar að helstu talsmenn Júníhreyfing-
arinnar era báðir búsettir erlendis
en snera heim til að stýra baráttunni
gegn evranni. Ennfremur þess að
þeir stjómmálaleiðtogar sem hafa
farið fyrir andstæðingum standa
fyrir flokkana yst til hægri og vinstri
í dönskum stjórnmálum.
Klpvdal Reich hafnar þessu alger-
lega, segir ekkert benda til þess að
andstæðingar evrannar muni ekki
axla ábyrgð. „Meiri ástæða er til að
Reuters
Poul Nyrup Rasmussen, forsætisráðherra Dana, ræðir við fjölmiðla
eftir að ljóst var að Danir höfðu hafnað evruaðild.
Niels Jorgen Nehring, forstöðu-
maður dönsku utanríkismálastofn-
unarinnar, lýsir niðurstöðunni sem
svo: Danmörk ákvað að standa í stað
á meðan Evrópa geysist áfram.
Kveðst hann ekki telja um sögulega
atkvæðagreiðslu að ræða, hún hafi
verið fyrirséð og niðurstaða hennar
komi ekki á óvart.
Seidenfaden segir niðurstöðuna
staðreynd, staðreynd sem snerti al-
menning ekki svo mjög í nánustu
framtíð en öðra máli gegni um
stjórnvöld. „Þetta er gríðarleg nið-
urlæging fyrir ríkisstjómina, þingið
og fjölmörg samtök, félög og stofn-
anir sem lögðu allt undir til að beij-
ast fyrir aðild. Nú era hendur
stjómvalda bundnar, sú spenni-
treyja sem þau lentu í eftir þjóðar-
spyrja hvaðan stjórnin og meirihluti
þingsins hafi umboð sitt?“
Tala ekki máli
þjóðarinnar
Sú staðreynd að þrátt fyrir að
mikill meirihluti þingmanna hafi
verið fylgjandi aðild féllu atkvæði
þjóðarinnar á annan veg verður ekki
túlkuð á annan hátt en sem ósigur
fyrir stjórnina og þingið.
Seidenfaden segir ríkisstjómina
og þingið verða að horfast í augu við
þá staðreynd að í þessu máli hafi
hvorki stjórn né þing talað máli
Dana. „Ég á von á því að stjómvöld
bregðist við með því að reyna að
komast hjá þjóðaratkvæðagreiðslu í
framtíðinni. Þetta er ekki í fyrsta
sinn sem þjóðin greiðir atkvæði á allt
annan hátt en þingið. Við eram í afar
erfiðri stöðu.“
Engin krafa um afsögn
Hver verða svo áhrifin á dönsk
stjómmál þegar það er haft í huga að
allir stjómmálaflokkarnir klofnuðu í
afstöðu sinni til evrannar? „Allt
heldur áfram eins og venjulega.
Þetta hefur sáralitlar afleiðingar á
dönsk innanríkismál en það sama
verður hins vegar ekki sagt um utan-
ríkismál og Evrópumál,“ segir Seid-
enfaden. Eins einkennilega og það
nú hljómi verði tæplega krafa um að
stjómin segi af sér. „Halda mætti að
það væri fullkomlega eðlileg krafa
en flokkarnir hafa ekki lagt hana
fram. Nú munu þingmennimir
reyna að komast að málamiðlun,
fjölmargir andstæðingar aðildar
styðja stjórnina og ég á ekki von á að
það breytist. Þeir munu væntanlega
krefjast meiri áhrifa."
„Þjóðin er að vissu leyti klofin, það
er engin ástæða til að fela það. Nú
verður ríkisstjómin að breyta um
tón í Evrópuumræðunni, færa hana
upp á annað plan,“ segir Klpvdal
Reich sem er þó á sama máli og Seid-
enfaden, hvað stöðu stjórnarinnar
varðar, telur ekki að mikilla breyt-
inga sé að vænta á stjómarheimil-
inu. „Þingið er kjörið á öðram for-
sendum en þeim sem hafa verið til
umræðu síðustu mánuði. Þess vegna
á ég ekki von á því að menn krefjist
afsagnar stjómarinnar. Hins vegar
vonast ég til þess að stjómvöld skilji
þau skilaboð sem þjóðin sendi þeim
og að það verði breytingar á umræð-
unni um Evrópumál.“
Misst trúverðugleika erlendis
Seidenfaden er ómyrkur í máli er
talið berst að viðbrögðum erlendis.
„Við höfum misst allan trúverðug-
leika erlendis. Nú hljóta menn að
spyrja dönsk stjómvöld fyrir hvem
þau tali eiginlega?“
Klpvdal Reich kveðst hins vegar
vona að erlendis líti menn svo á að
lítil, vel upplýst þjóð hafi hafnað of
hröðu sameiningarferli. „Ég geri
mér þó fyllilega grein fyrir því að
niðurstaðan gefur tilefni til að ætla
að Danir séu varir um sig gagnvart
útlendingum og því miður er nokkuð
til í því.“
Nehring segir niðurstöðuna vond-
ar fréttir fyrir aðildarlög mynt-
bandalagsins og telur hún þetta
verða vopn í höndum þeirra sem
vilja svokallaða tveggja hraða
Evrópu: nánari samvinnu þeirra
ríkja sem það vilji en hin standi að
nokkra leyti utan við. Slíkt muni svo
aftur koma í bakið á Dönum síðar-
meir, þar sem þeir muni standa ut-
andyra. „Áhrifanna gætir hins vegar
ekki fyrr en eftir nokkur ár, engar
breytingar verða á hinu hefðbundna
Evrópusamstarfi."
Nokkrir talsmenn nei-hreyfingar-
innar hafa lýst því yfir að þeir telji
sig hafa gert öðrum Evrópubúum
greiða með því að fella aðild og Iýsa á
þann hátt yfir andstöðu sinni við
hraðann á sameiningu Evrópu en
Seidenfaden tekur ekki undir það.
„Hjálpa öðram? Þetta gerir
evrópskri samvinnu að minnsta kosti
ekkert gott. Hún snýst ekki um það
að segja já eða nei, heldur um mála-
miðlanir. Að segja nei í atkvæða-
greiðslu sem þessari hefur enga þýð-
ingu nema maður vilji segja sig úr
ESB en ég hef varla heyrt nokkum
mann lýsa þvi yfir. Og það sem verra
er, við höfum ekkert um það að segja
hvort Evrópusambandið fer sér
hægar eða hraðar.“