Morgunblaðið - 30.09.2000, Blaðsíða 50

50 LAUGARDAGUR 30. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Vísindin og Mývatn
''* GISLI Már Gíslason
hefur farið mikinn í
fjölmiðlum undanfarið
eftir að úrskurður
skipulagsstjóra lá fyrir
um umhverfismat
námuvinnslu úr Mý-
vatni. Hefur hann sem
vísindamaður, prófess-
or í vatnalíffræði við
Háskóla íslands og
stjómarformaður
Rannsóknastöðvarinn;
ar við Mývatn (RAMY)
^fundið sig knúinn til að
koma ráðgjöf á fram-
færi með þeim eina
hætti sem hann telur nú
færan, þ.e. að kæra
úrskurðinn til umhverfisráðherra.
Nokkuð sem undirritaður áttar sig
ekki á hvað Komið hefur fram í fjölm-
iðlum að það sé „kjaftæði", eins og
hann orðaði það sjálfur, að ekki sé
búið að sýna fram á skaðleg áhrif
námuvinnslu Kísiliðjunnar úr Mý-
vatni. í framhaldi af þessu öllu er
hann nú farinn að leiðbeina skipu-
lagsstjóra um hvernig á að vinna að
úrskurði um umhverfismat. Við lest-
ur þeirra skrifa Gísla kemur mér
helst í huga hugtakið menntað ein-
veldi. I málflutningi Gísla Más skín í
^ gegn að hið eina rétta er þegar sér-
fræðingar, þeir sem „vit“ hafa á mál-
um, eru látnirráða.
Hlutverk vísinda
í þessum greinarstúf langar mig til
að leiða lesendur inn á baksviðið og
varpa nokkuð öðru Ijósi á þessi mál
cn Sofi]r verið.
Byrjum á þvl ao vxiu. „H,llr
hlutverki vísindanna. Að mínu mati
er hlutverk vísindamanna að fást við
rannsóknarspumingar á óvilhallan
hátt og setja fram niðurstöður,
' stjómvöldum og samfélaginu öllu til
upplýsinga. Síðan er það hlutverk
stjómvalda, samtaka og almennings í
landinu að marka stefnu og taka
ákvarðanir á grundvelli þeirra upp-
lýsinga. Það er ákaflega mikilvægt að
vísindamennimir blandi sér ekki með
beinum hætti inn í hið pólitíska um-
hverfi. Ef þeir gera það missa þeir
allan trúverðugleika í sínu vísinda-
lega starfi. Þeir sem ekki em á sömu
skoðun og vísindamaðurinn í pólitík
(t.d. umhverfispólitík) hætta að hafa
trú á viðkomandi vísindamanni og
þar með starfi hans. Sérstaklega er
þetta bagalegt þegar um vísinda-
menn er að ræða sem
þiggja laun sín af skatt-
fé borgaranna. Menn
sem eiga að þjóna öllum
íbúum þessa lands. Það
verður að vera skýlaus
krafa til allra vísinda-
manna að þeir skilji
hlutverk sitt þannig að
störf þeirra nýtist við
umræður og til ákvarð-
anatöku.
Trúnaðarbrestur
Ef við lítum síðan á
hvernig formaður
GunnarÖrn RAMY hefur starfað í
Gunnarsson nafni stofnunarinnar þá
er það augljóst hvers
vegna flestir Mývetningar telja að al-
gjör trúnaðarbrestur ríki á milli
stofnunarinnar og þeirra. Það er ein-
faldlega vegna þess að flestir telja að
meirihluti stjórnar stofnunarinnar,
Mývatn
Ef vísindamenn fara að
blanda sér með beinum
hætti inn í hið pólitíska
umhverfi, telur Gunnar
Örn Gunnarsson að þeir
missi allan trúverðug-
leika í sínu vísindalega
starfi.
meo sljoi iiíu fui-mo.Mjiuin'n, f-iísiifl Má
Gíslason, í farabroddi síðustu 22 árin,
hafi leynt og Ijóst unnið gegn hags-
munum íbúa hreppsins. Nú síðast
með umsögnum til skipulagsstjóra
um umhverfismat Kísiliðjunnar
vegna námuvinnslunnar. í þessum
umsögnum hefur ekki verið að finna
eina jákvæða setningu um starfsemi
fyrirtækisins. Þegar síðan farið er of-
an í saumana á umkvörtunarefnum
meirihluta stjórnar RAMY kemur í
ljós að rök þau sem notuð eru af
þeirra hálfu eru í besta falli léttvæg.
Staðreyndin er einfaldlega sú að
þrátt fyrir áratuga rannsóknir á líf-
ríki Mývatns og mörg hundruð
skýrslur er ekki neitt að finna sem
bendir til þess að Kísiliðjan hafi haft
slæm áhrif á lífríkið. Svo skemmti-
Stærri og fallegri
verslun
full af vönduðum fatnaði
á frábæru verði
Vöruhúsið
Faxafeni 8
Opið hús
Smáraf löt 37 - Garðabæ
Opið hús laugardag og sunnudag frá kl. 10-19
Einbýlishús á einni hæð, samtals 190,2 fm, á þessum eftirsótta stað. Húsið
hefur verið töluvert endurnýjað á síðustu árum. 40-50 fm sólpallur. Garður í
góðri rækt og er lóðin 850 fm að stærð. Sjón er sögu ríkari.
Þorsteinn og Guðrún taka vel á móti ykkur,
Sími 588 8787
Suðurlandsbraut 16
lega vill til að þetta er einnig niðurs-
taða þriggja skandínavískra prófes-
sora í vatnalíffræði sem fengnir voru
af hálfu iðnaðarráðuneytisins til að
fara yfir rannsóknargögn og gáfu álit
sitt á starfseminni og áhrifum hennar
á lífríkið. Niðurstöður þeirra voru
eindregnar, þ.e. að ekkert væri sem
benti til að starfsemi Kísiliðjunnar
orsakaði margumtalaðar sveiflur í líf-
rfid vatnsins. Því er meint fiskleysi í
Syðriflóa Mývatns t.d. ekki af völdum
Kísiliðjunnar þrátt fyrir að einstaka
leikmenn haldi öðru fram. Úrskurður
skipulagsstjóra er síðan í meginatrið-
um staðfesting á niðurstöðum um-
hverfismats Kísiliðjunnar, að óhætt
sé að halda námuvinnslu áfram en
fara varlega. Hvers vegna getur
embættismaðurinn Gísli Már þá ekki
sætt sig við þær niðurstöður? Að
mínu áliti er ástæðan sú að Gísli Már
er að framfylgja ákveðinni umhverf-
ispólitík sem hann og ýmsir aðrir
standa fyrir. Sú pólitík gengur ein-
faldlega út á það að ekki eigi að hrófla
neitt við náttúru íslands, að láta nátt-
úruna vera eins og hún er. Þessi
skoðun á fullan rétt á sér eins og aðr-
ar skoðanir og fólk sem aðhyllist þær
sameinast í ákveðinn félagskap og
fylkir sér á bak við þá pólitísku flokka
sem vilja taka stefnuna upp. Það er
hins vegar ófært að þessari stefnu sé
framfylgt af opinberum stofnunum
þessa lands undir yfirskini vísinda.
Gísli Már getur að sjálfsögðu gengið í
náttúruverndarsamtök eða í flokka
og barist fyrir þessum málefnum en
hann getur ekki gert það sem emb-
ættismaður rfldsins. Eg er viss um að
margir skattborgarar þessa lands
eru mér sammála.
I£oo..o mfiirlhlllta
stjórnar RAMY
Það er skoðun mín að meirihluti
stjómar RAMÝ hefði aldrei átt að
kæra úrskurð skipulagsstjóra vegna
þess sem að framan er sagt. Kæran
er fullkomlega lögleg en að mínu mati
óeðlileg og jafnvel siðlaus. Það væri í
sjálfu sér í lagi fyrir stofnun eins og
RAMÝ að kæra ef nýjar upplýsingar
væru að koma fram sem réttlættu að
úrskurðinum væri breytt. Svo er hins
vegar ekki því að í kærubréfi RAMÝ
eru hafðar í frammi nákvæmlega
sömu röksemdir sem RAMÝ hefur í
tvígang komið á framfæri við Skipu-
lagsstofnun í matsferlinu. Röksemdir
sem á endanum voru taldar léttvæg-
ari en málflutningur Kísiliðjunnar og
því varð úrskurðurinn eins og raun
ber vitni. Fullyrðing Gísla Más um að
úrskurður skipulagsstjóra hafi verið
pólitískur er að mínu mati hlægileg
og sýnir hversu veikur málflutningur
hans er.
Höfundur er frumkvæmdnstjóri
Kísiliðjunnnr hf.
Gangi þér vel,
Baltasar
Kormákur
OSKOP er nú
hressandi að láta
skrifa um sig af sterk-
um tilfinningahita
eins og Baltasar
Kormákur leikari ger-
ir í Morgunblaðinu í
gær.
Baltasar Kormákur
hefur upplýst að
Loftkastalann hafi
hann stofnað og rekið
í frítíma sínum frá
Þjóðleikhúsinu. Það
er gott að vita að
menn hafa áhugamál
og nægan frítíma til
að sinna þeim af alefli.
Hann hefur einnig
staðfest að hann sé vel að sér um
leiklist annarra þjóða, hafi víða
farið og kynnt sér margt. Þetta
hafi þó hvorki haft teljandi áhrif á
hann né mótað skoðanir hans og
vinnuaðferðir. Það er óvenjulegt
en alls ekki útilokað.
Leikhús
Ég mun halda áfram að
fjalla um leikhús, segir
Hávar Sigurjónsson,
með gagnrýna blaða-
mennsku að leiðarljósi.
Hávar
Sigurjónsson
Baltasar Kormákur segir auð-
vitað ýmislegt annað um bæði mig
og sig í grein sinni í Morgunblað-
inu í gær. Það var við því að búast.
Menn verða að svara fyrir sig,
standa á sínu. Mér finnst hann
gera það ágætlega. Hann stendur
á sínu og ég á mínu eins og vera
ber. Þar á milli er gjá en vafalaust
er okkur báðum annt um leiklist
þótt væntumþykjan birtist með
ólíkum hætti.
Afstaða okkar til áhorfenda er
t.d. mjög ólík, en ég er honum al-
gjörlega sammála um hversu
nauðsynlegir þeir séu leikhúsinu.
Hvernig leikhúsið biðlar til áhorf-
enda erum við ekki sammála um
og verðum tæpast úr þessu.
Mér þykir afar vænt um að geta
glatt Baltasar Kormák með því að
ég muni ekki fjalla um einstök
verk hans á síðum Morgunblaðs-
ins, ekki hér eftir
fremur en hingað til.
Eg er nefnilega ekki
leiklistargagnrýnandi
Morgunblaðsins í
þeim skilningi sem
hann leggur í orðið.
Ég mun hinsvegar
halda áfram að fjalla
um leikhús með gagn-
rýna blaðamennsku
að leiðarljósi og leyfa
mér að hafa skoðanir
á íslensku leikhúsi og
leiklist, þrátt fyrir að
ég sé einnig að skrifa
leikrit, þýða leikrit og
jafnvel leikstýra ef
svo ber undir. „Hlut-
laus umfjöllun" í blaðagreinum,
sem skrifaðar eru í þeim tilgangi
að birta skoðanir höfundar á um-
fjöllunarefninu, er hugtak sem
þarf jafnvel enn meiri moðhaus en
mig til að skilja. Baltasar Kormák-
ur hefur engu að síður komið
þeirri kröfu sinni skýrt á framfæri
að hann sætti sig ekki við neitt
nema jákvæða gagnrýni og hlut-
lausa umfjöllun.
Baltasar Kormákur benti á í
glaðlegu viðtali í DV á dögunum að
smæð samfélagsins ýtti undir hlut-
drægni og hrossakanp. Tíl aú
Koma auga á slíkt þarf ekki ein-
ungis ákveðið hugarfar heldur og
siðferðilega yfirburði. „Mér er það
algjörlega hulin ráðgát a hvaða
hagsmunaárekstur það er að
starfa hjá Þjóðleikhúsinu sem und-
irmaður og taka ekki nokkurn þátt
í stjórnun leikhússins og reka ann-
að leikhús í frítíma mínum, meira
eins og áhugamál.“ Vafalaust verð-
ur einhver til að leysa úr þessari
ráðgátu fyrir þig, Baltasar Korm-
ákur.
Ég mun reyna að standa undir
öllum þeim góðu óskum sem þú,
Baltasar Kormákur, færðir mér í
grein þinni, og vil jafnframt nota
tækifærið til að óska þér velfarn-
aðar á þyrnum stráðri listabraut-
inni. Þetta er áreiðanlega afskap-
lega dýrt og erfitt en gangi þér
vel, Baltasar Kormákur. Þjóðin
fylgist með þér í huganum og ósk-
ar þess innilega að þú reynist
verðugur fulltrúi íslands hvar sem
leið þín liggur.
Höfundur er blaðamaður.
Skref í áttina
NÚ í vikunni kynnti
Ingibjörg Pálmadóttir
tryggingamálaráðherra
breytingar á greiðslum
almannatrygginga.
Breytingar þessar voru
tvíþættar. í fyrsta lagi
var bensínstyrkur
hækkaður svo að hreyfi-
hamlaðir viðskiptamenn
Tryggingastofnunar rík-
isins sem náuðsynlega
þurfa bifreið vegna íotl-
unar sinnar fengu
nokkra kjarabót.
í öðru lagi var rýmkað
um tekjumörk í tekju-
tryggingu þeirra við-
skiptamanna þannig að tekjur maka
hafa nú minni áhrif á tekjutryggingu
viðskiptamannsins.
Vissulega get ég sagt að ég vonað-
ist til að lengra yrði gengið, en alltaf
skal meta viljann fyrir verkið og hér
ber að fagna og þakka. Ég lít á þetta
sem eitt skef enn til að gera kjör ör-
yrkja betri og þannig úr garði að þau
verði til sóma íslensku þjóðfélagi og
Arndr Pétursson
íslenskum stjómvöld-
um.
í næstu viku verður
Alþingi sett og um leið
verða lagt fram
fjárlagafmmvargið
fyrir næsta ár. Ég bíð
spenntur eftir að sjá
hvemig fjármálaráð-
herra og meirihluti
fjárlaganefndar mun í
því marka stefnuna í
kjaramálum öryrkja á
næsta ári.
A vegum ríkisstjórn-
arinnar er starfandi
nefnd sem fer yfir og
endurskoðar almanna-
tryggingalögin og ég vonast jafn-
framt til þess að hún skili tillögum
sínum vel í tíma þannig að allir, og þá
ekki síst hagsmunasamtök öryrkja,
hafi tíma til að leggja mat á þær áður
en endanleg fjárlög verða samþykkt.
I tengslum við þingsetninguna nk.
mánudag mun átakshópur öryrkja
halda opinn fund á Hótel Borg til að
leggja áherslu á kröfuna um bætt
Kjarabót
Alltaf skal meta viljann
fyrir verkið, segir Arn-
ór Pétursson, og hér
ber að fagna og þakka.
kjör. Ég vona að þar muni sem flestir
mæta til að veita stuðning og til að
hlýða á það sem þar fer fram.
Ég hef alltaf verið að eðlisfari
bjartsýnn maður og trúað á mann-
fólkið og að það sé reiðubúið að
standa saman um hagsmunamál
þeiira sem minnst bera úr býtum í
þessu þjóðfélagi og þess vegna trúi ég
ekki öðru en að þegar ríkissjóður
stendur eins vel og raun ber vitni
verði það forgangsverkefni að halda
áfram að bæta kjör öryrkja.
Ég geri því þær kröfur til Alþingis
og ríkisstjómar að þar verði stutt við
bak Ingibjargar Pálmadóttur trygg-
ingamálaráðherra og henni gert
kleift að taka fleiri og stærri skref í
þessum málum sem fyrst.
Höfundur er formnöur Sjálfs-
bjnrgnr, Inndssnmbnnds fntlnðm.