Morgunblaðið - 30.09.2000, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 30. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Salfræði
Hvers vegna nær Vala
Flosadóttir árangri?
Aldraðir
Líkamsræktin eykur
sjálfsvirðinguna
Þunglyndi
Gerir líkamsrækt sama
gagnoggeðlyf?
Könnun á áhrifum líkamsræktar á heilsu aldraðs fólks
Baráttan við þunglyndi
Sj álfsvir ðing
eykst til muna
Presslink
Á góðu róli. Öll hreyfing er af hinu góða og
lfkamsrækt styrkir sjálfsímyndina.
The New York Times Syndicate.
LÍKAMSRÆKT bætir ekki aðeins
líkamlega heilsu aldraðs fólks
heldur eykur hún líka sjálfsvirð-
ingu þess. Ekki virðist skipta öllu
máli í hverju likamsræktin er fólg-
in. Ný bandarísk rannsókn hefur
leitt í ljós, að hvort sem maður vel-
ur að gera teygjuæfmgar eða
stunda göngu leiða slíkar æfingar
til álíka aukningar á sjálfsvirðingu.
„Það er ljóst að eftir því sem
fólk eldist minnkar það álit sem
það hefur á eigin líkama Viðkom-
andi hefur ekki til að bera sama
styrk og áður og hættir að geta
gert hlutina lengi í einu. Það eru
margar vísbendingar um að um
leið og líkaminn breytist þá breyt-
ist líka sjálfsímyndin, sú mynd sem
hver og einn hefur af sjálfum sér,“
segir stjórnandi rannsóknarínnar,
Edward McAuley, prófessor við
Háskólann í Illinois í Urbana-
Champaign.
Rannsókn hans leiddi í ljós, að
vinna má gegn hnignandi sjálfs-
virðingu með því að stunda líkams-
rækt. McAuley og samstarfsfólk
hans mældi breytingar á sjálfsvirð-
ingu aldraðs fólks á aldrinum 60-75
ára sem tók þátt í hálfsárslangri
líkamsræktardagskrá undir eftir-
liti. Voru æfingar gerðar þrisvar í
viku, m.a. teygju- og vöðvaæfingar
í leikfimisal eða rösk ganga innan-
dyra í verslanamiðstöð.
í byrjun gengust þátttakendur
undir mat á líkamsástandi og svör-
uðu spurningalista um sjálfs-
virðingu sína og hugmyndir um
eigið líkamsástand.
Hálfu ári eftir að
líkamsræktardag-
skránni lauk mættu
116 af þeim 174 sem
upphaflega tóku
þátt í henni og geng-
ust aftur undir mat
á líkamsástandi og
152 svöruðu spurn-
ingalista öðru sinni.
Vísindamennirnir
komust að því, að á
meðan líkamsrækt-
ardagskránni stóð
jókst sjálfsvirðing
fólksins að meðaltali
bæði hjá þeim sem
stunduðu teygju- og
vöðvaæfingar og hjá
þeim sem stunduðu
göngu og var aukn-
ingin meiri í fyrr-
greinda hópnum.
í báðum hópunum
jókst yfirleitt tilfinn-
ing fyrir jákvæðu
líkamlegu ástandi og
sjálfsvirðing er
varðaði sjálfsímynd,
líkamsástand og
styrk. Þar að auki
jókst sjálfsvirðing
eftir því sem tíðni
likamsæfinga jókst.
Sagði McAuley að í ljós hefði kom-
ið að mismunandi æfingar hafi að
mestu sömu jákvæðu áhrif. Niður-
stöður rannsóknarinnar birtust í
Annals of Behavioral Medicine.
TENGLAR
The American Association for
Geriatric Psychiatry:
www.aagpgpa.org/
Líkamsrækt jafn-
vel betri en lyf
Washington. AP.
LÍKAMSRÆKT virkar vel gegn
þunglyndi, jafnvel betur en mikið
notað þunglyndislyf samkvæmt
niðurstöðum nýrrar rannsóknar.
Hundrað fímmtiu og sex þung-
lyndissjúklingar tóku þátt í rann-
sókninni og var skipt f þrjá með-
ferðarhópa. Sjúklingamir í fyrsta
hópnum stunduðu reglulega
iíkamsrækt f hálfa klukkustund
þrisvar í viku; sjúklingamir í öðr-
um hópnum tóku þunglyndislyfið
Zoloft og fólkið í þriðja hópnum
gerði hvort tvcggja.
Eftir fjóra mánuði var útkoman
svipuð hjá öllum hópunum. Dregið
hafði úr þunglyndi hjá öllum.
Bendir það til þess að líkamsrækt
sé jafnáhrifarík og Zoloft í barátt-
unni við sjúkdóminn. Eftir hálft ár
í viðbót vora mun minni líkur á að
sjúklingunum sem stunduðu
likamsrækt hefði hrakað. Aðeins
8% sjúklinganna íþeim hópi fundu
fyrir auknu þunglyndi samanbor-
ið við 38% í hópnum sem tók lyfið
og 31% í hópnum sem gerði bæði.
James Blumenthal, sálfræðing-
ur við læknamiðstöðina í Duke-
háskóla í Bandaríkjunum, stjórn-
aði rannsókninni. Greint er frá
niðurstöðunum í timaritinu
Psychosomatic Medicine 22. sept-
ember. Vísindamennirnir sögðu
að það hefði komið þeim á óvart
að sjúklingarnir sem stunduðu
líkamsrækt hefðu náð betri ár-
angri en þeir sem stunduðu
likamsrækt og tóku einnig lyf.
„Við höfðum vænst þess að
líkamsrækt ásamt lyljagjöf myndi
auka áhrifin en svo reyndist ekki
vera,“ sagði Blumenthal.
Ástæðan kann að vera sú, að
sjúklingar sem stunda líkamsrækt
taka virkan þátt í eigin meðferð.
„ Að taka aðeins pillur er fremur
óvirkt," segir Blumenthal. „Sjúkl-
ingamir sem stunduðu líkams-
rækt kunna að hafa haft á tilfinn-
ingunni að þeir réðu ferðinni
sjálfir og frekar fundist þeir vera
að takast á við vandann. Og þegar
sjúklingunum fer að líða betur era
þeir líklegri til að fara að æfa sig
meira sem eykur enn á vellíðan
þeirra.“
Ekki töfralausn
Vísindamennirnir telja ekki að
líkamsrækt sé töfralausn sem geti
læknað alla þunglyndissjúklinga.
Taka vísindamennimir fram að í
rannsókninni hafi ekki tekið þátt
sjúklingar með sterkar sjálfs-
morðstilhneigingar eða sjúklingar
sem þjást af „geðveikiþunglyndi".
Þá kann það að hafa haft áhrif á
niðurstöðumar að sjúklingamir
sem buðust til að taka þátt í henni
vildu ná bata og höfðu áhuga á
líkamsrækt.
Zoloft er vöraheiti lyfs er inni-
heldur virka efnið sertraline og er
eitt mest selda þunglyndislyf á
markaðnum. Blumenthal segir að
allt að einn af hveijum þrem
þunglyndissjúklingum finni ekki
fyrir virkni lyfjameðferðar og
margir kvarti undan aukaverkun-
um. Þess vegna sé mikilvægt að
finna aðrar leiðir til að meðhöndla
þunglyndi.”
TENGLAR
Um Zoloft: www.netdoktor.is
Upplýsingabanki um andlegt heil-
brigði: http://mhnet.org/
Að ná því besta út úr sjálfum sér
Gylfi Asmundsson sálfræðingur svarar spurningum lesenda
Spurning: Hvað eiginleika þarf að
hafa til að standa sig svo frábær-
lega eins og Vala Flosadóttir gerði
á Olympíuleikunum í Sidney? Það
er greinilega ekki bara gott líkam-
legt ástand, þrotlaus þjálfun og
tækni, sem ræður árangri hennar
eða annarra sem taka þátt í erfiðri
keppni. Hversu miklu máli skiptir
andlegt ástand og hvaða persónu-
eiginleikar gera gæfumuninn?
Svar: Líkamleg og tæknileg
þjálfun eru að sjálfsögðu undir-
staða þess að ná árangri í íþrótt-
um. Það er forsenda fyrir því að
geta náð ákveðnum hámarks-
árangri. Þegar á hólminn er komið
í stórmóti er þó ekki víst að sá
hámarksárangur sjái dagsins ljós,
eins og sjá mátti hjá mörgum
fremstu íþróttamönnunum á Ól-
ympíuleikunum. Margir færustu
íþróttamenn heims voru langt frá
sínu besta og sumir komust ekki
einu sinni í úrslit, þótt þeim væri
spáð fremstu sætum. í stangar-
stökkskeppninni voru margar af
bestu íþróttakonunum ákaflega
mistækar og felldu mun lægri
hæðir en sem nam getu þeirra,
þótt sumum þeirra tækist að
hampa verðlaunum að lokum.
Margar ástæður geta verið fyrir
þessu, en líklega er andlegt ástand
þeirra sú veigamesta, einkum
spenna og skortur á yfirvegun,
sem truflar einbeitingu þeirra og
kemur í veg fyrir að þær nái því
besta út úr sjálfum sér. Flestir
íþróttamenn hafa reynslu af þessu
af og til og þó einkum í mikilvæg-
ustu keppnum.
í stangarstökkskeppninni var
einn keppandi, sem skar sig úr
hvað þetta snertir. Það var Vala
Flosadóttir. Af fádæma öryggi
stökk hún yfir hverja hæðina á
fætur annarri í fyrsta stökki, þar
til hún var komin langt fram úr
sínum besta árangri. Sjaldan hef-
Sjálfstraust
ur sést jafn glæsileg stökksería og
hjá henni í þessari keppni. Öllum,
sem á horfðu, mátti vera ljóst að
hún var í mjög góðu andlegu jafn-
vægi og nýtti sína bestu persónu-
eiginleika til þess að ná því besta
út úr sjálfri sér og meira til,
árangri sem fæstir höfðu búist við.
Eins og áður segir getur spenna
verið of mikil hjá þátttakanda í
svona keppni og verið truflandi.
Spenna er hins vegar nauðsynleg
að vissu marki. Flestir þekkja
spennu og kvíða fyrir próf,
adrenalínið flæðir, vöðvar spenn-
ast og próftakinn er í viðbragðs-
stöðu, einbeitingin er í hámarki.
Slíkt er nauðsyn hverjum keppnis-
manni svo fremi að spennan verði
ekki svo mikil að hún fari að hafa
lamandi áhrif. Hjá Völu mátti sjá
þessa spennu og einbeitingu, en
jafnframt yfírvegun, sem gerði
henni kleift að útfæra stökk sín af
skynsemi.
Það mátti sjá á Völu í keppninni
að hún hefur gott sjálfstraust og
hátt sjálfsmat, án þess að hún hafi
tilhneigingu til að ofinetnast. Eins
og hún sagði sjálf eftir keppnina
vildi hún aðeins gera sitt besta og
hafa gaman af að taka þátt, en
hugsaði minna um að vera betri en
keppinautarnir. Hún gladdist
þvert á móti einlæglega yfir
árangri þeirra. Glaðlyndi hennar
sem birtist í brosmildi hennar og
fögnuði yfir velgengni bæði sinnar
og hinna keppendanna sýndi vel
að hún er í sátt við sjálfa sig.
Síðast en ekki síst kann Vala að
hvetja sjálfa sig og efla sjálfs-
traust sitt þegar mest á ríður.
Þegar spennan fór vaxandi og
kvíði fór að gera vart við sig fyrir
keppnina, segist hún einfaldlega
hafa sagt við sjálfa sig „Já“, og
það virkaði vel. Þetta er ráð sem
hefur mörgum reynst vel, þótt ein-
falt sé, til þess að létta á spennu
og skapa jákvætt hugarfar. I upp-
hafi hvers stökks hvíslaði hún að
sjálfri sér: „Vala, þú getur þetta.“
Og hún gat það, þangað til þjálfun
hennar og tækni leyfði ekki meira.
Vala er kona sem kann að ná því
besta út úr sjálfri sér.
• Lesendur Morgunblaðsins geta
spurt sálfræðinginn um það sem
þeim liggur á hjarta. Tekið er á
móti spurningum á virkum dögum
milli klukkan 10 og 17 í síma
5691100 og bréfum eða símbréfum
merkt: Vikulok, Fax:5691222.
Einniggeta lesendur sent fyrir-
spumir sínar með tölvupósti á net-
fang Gylfa Ásmundssonar-
:gylfías@li.is