Morgunblaðið - 14.10.2000, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 2000 35
LISTIR
Skýrsla um
ofvirkjunaráform
Morgunblaðið/Halldór Kolbeina
Ofvirkir feður og þunglyndar mæður eignast ofvirka syni: Gunnar
Helgason og Björk Jakobsdóttir í hlutverkum sinum.
LEIKLIST
Halnar Ijarrtar-
leíkhilsið
VITLEYSINGARNIR
Höfundur: Olafur Haukur Símonar-
son. Leikstjóri: Hilmar Jónsson.
Leikmynd: Finnur Arnar Arnars-
son. Lýsing: Kjartan Þórisson. Bún-
ingar: Þónmn María Jónsdóttir.
Gervi og grímur: Ásta Hafþórsdótt-
ir. Tónlist: Jóhann Jóhannsson.
Hljóð: Arndís Steinþórsdóttir.
Söngur: Ásgerður Júníusdóttir.
Leikarai-: Björk Jakobsdóttir, Dofri
Hermannsson, Erling Jóhannesson,
Gunnar Helgason, Ilalla Margrét
Jóhannesdóttir, Jóhanna Jónas og
María Ellingsen. Föstudaginn 13.
október.
ÞAÐ er í raun ótnólega sjaldgæft að
fá að líta leikverk þar sem bent er á
bólguæxlin, klipið í graftarhnúðana og
loks stungið á kýlunum á íslenskum
þjóðarlíkama. I þessu verki er um að
ræða ýktan breiðtjaldsþverskurð af
heilli kynslóð, vonum hennar og þrám,
lífi hennar og ólifnaði með skírskotun í
það sem helst ber á góma í pólitík og
það sem er nýjasta nýtt í neysluæðinu.
Ef leita á fyrirmynda eru það kannski
helst revímTiar gömlu sem koma upp í
hugann. Það væri kannski hægt að
kalla þetta nútímarevíu með einu
sönglagi. I stað þess að tjá sig í tónum
ákalla persónumar hver aðra í neyð
sinni. Hér er ofvirknin eins og miðlæg
meinsemd í þjóðarlíkamanum. Hér er
virkjuð kenningin um að ofvirkir feður
og þunglyndar mæðrn- eignist ofvirka
syni og allur sá ofurkraftur notaðm1
sem eldsneyti fyrir kynslóð á fullri
keyrslu á framabrautinni. Það þarf
varla að taka fram að Ólafur Haukur
Simonarson leikur sér að tungumálinu
og klisjunum og að því að finna leikn-
um málsnið sem hentar fullkomlega.
Það er einhvem veginn eins og
leikstjórnarstfllinn og útlitshönnun
sýningarinnar Ijái henni form. Henni
er pakkað inn í sirkushring, þar sem
persónumar koma fram eins og trúð-
ar sem em að líkja eftir hnefaleika-
köppum. Milli lota leita þær skjóls í
dúkkuhúsum sem umlykja hringinn,
litlum brúðuheimilum þar sem þær
geta haldið áfram að spinna sambönd
sín eftir úreltri forskrift sem er for-
rituð í heila þeirra. Þær geta valið um
að fylgja uppskriftinni eða ekki, þau
reyna að grípa í þræðina á meðan
samskiptamunstrið raknar upp í
höndunum á þeim.
Þessi leikmynd Finns Amar Arn-
arssonar - fjölleikahi-ingurinn um-
luktur brúðuhúsum - er frábær úr-
lausn á þeim vanda sem hin fjölmörgu
stuttu atriði skapa. Það era sex inn-
gangar í þetta hringleikahús og það
era gjaman áhrifamestu atriðin þeg-
ar hver persónan stendur í sínum inn-
gangi og sú sjöunda engist í miðdepl-
inum. Það er eins og ef þessi sýning
væri hlutuð í sundur og byijað aftur
upp á nýtt þá væri einungis hægt að
finna hverjum hlut stað nákvæmlega
þar sem hann er núna. Svo vel fellur
leikrými og leikstjómarstfll Hilmars
Jónssonar að efninu að það er erfitt að
hugsa sér textann í öðra samhengi.
Það er erfiðleikum bundið að lýsa
hringlaga leikrými upp þannig að at-
riðin njóti sín jafn vel frá sem flestum
sjónarhomum en Kjartan Þórisson
leysir þetta verkefni með miklum
glæsibrag. Búningar Þórannar Maríu
Jónsdóttur era hver sín útgáfan af
gráum jakkafotum með mismunandi
hvítum skellum. Það era auðskiljan-
legt tákn um þá einsleitu eftirsókn
eftir valdi og peningum sem einkennir
þessa kynslóð. Aftur á móti er til-
gangslaust að letra fleygar setningar
á fótin, þær verða aldrei nógu skýrar
til að áhoifendur geti tileinkað sér
þær og það traflar að þurfa að rýna í
orðin og reyna að ráða þau. Smágrím-
m- Ástu Hafþórsdóttur era ótrúlega
áhrifaríkar; stflfærð skil mótaðs hárs-
ins sem myndar umgjörð um andlit
leikaranna eru snilldarlega útfærð.
Hljóðmynd Arndísar Steinþórsdóttur
er notuð til að gefa tóninn í ótal atrið-
um þar sem stflíserað leikmynd og
búningar koma ekki að gagni; t.d.
segja dæmi um hljóðgervlatónlistina
meira en mörg orð um anda fyrri tíð-
ar.
Leikverk sem skrifuð era fyrir og
þróuð í samráði við ákveðinn leikhóp
hvetja sjaldnast leikara til að kanna
ókunna stigu. Hér má sjá gamalkunn-
ar hliðar á leikurunum en það er ekki
þar með sagt að leikstjórinn hafi ekki
notað tækifærið og fengið þá tfl að
fara yfir farinn veg og nýta betur það
sem í þeim býr. Gunnar Helgason
tekst allur á loft í túlkun sinni á Hans;
þó að taktamir séu þekktir leikur
Gunnar betur og af meiri krafti en
fyrr í anda ofvirkninnar. Björk Jak-
obsdóttur tekst líka einstaklega vel
upp í hlutverki Grétu, hinnar lang-
þjáðu konu hans. Erling Jóhannesson
og Jóhanna Jónas eru á heimaslóðum
í túlkun sinni á Jónasi og Siggu en
gera betur og ganga lengra en þau
hafa áður gert. María Ellingsen gæð-
ir framakonuna Aslaugu lífi og til-
finningum allt að því í mótsögn við
kaldrifjaðan persónuleikann sem
kemm' fram í textanum. Halla Mar-
grét Jóhannesdóttfr gerði sér mikinn
mat úr grimmdaræði Oddnýjar og
slafraði með tilþrifum í sig leifarnar
af ofætunni Sigmari, eiginmanni sín-
um, sem í lfld Dofra Hermannssonar
skreið íyrir henni í duftinu sem
aumkunarvert aðhlátursefni. Það var
snilldarbragð að láta sömu leikarana
leika kviðmága sína, auðvitað á allt
öðram forsendum, sem tókst upp og
ofan. Erling var mjög eftirminnUegur
sem utanríkisráðherrann og María
sem hjúkrunarfræðingurinn, auk
þess sem Dofri fékk skemmtilega
takta að láni til að skapa rithöfundin-
um persónueinkenni.
Þetta er bráðfyndið verk um ófyr-
irleitnar persónur sem ná sínu fram á
kostnað okkar hinna. Sú staðreynd að
örlög þeirra vekja hlátur okkar en
enga samúð er kannski helsti agnúinn
á ágætri sýningu. I skýrslu um of-
virkni heillar kynslóðar mætti varpa
betur ljósi á orsök og afleiðingu.
Sveinn Haraldsson
EFTIRTALDAR bækur koma út í
haust á vegum Iðunnar:
Vetrarmyndin. Þorsteinn frá
Hamri. „Það læðist í hjartað, / líður
um vitin: / angurværð, sagði ég /
ungur forðum og lausmáll ...“
Meitluð ljóð Þorsteins frá Hamri era
tær og margræð í senn, gædd ein-
stæðum töfrurn og kynngimætti;
hógvær og hljóðlát en um leið áleitin,
kraftmikil og áhrifarík. Vetrarmynd-
in er fimmtánda ljóðabók Þorsteins.
Þögnin. Vigdís Grímsdóttir. Hver
er fórnarlamb og hver er böðull?
Hvenær drepur maður mann? I
þessu margslungna og vel skrifaða
verki þar sem mennska og myrkur
leikast á er fátt sem sýnist og engar
leiðir auðrataðar, engar lausnir ein-
faldar. Haustgríma. Iðunn Steins-
dóttir. Mikil örlög eru stundum fólg-
in í fáeinum orðum. Örstutt frásögn
úr fornu riti verður Iðunni Steins-
dóttur kveikja að áhrifamiklu skáld-
verki um miskunnarlaust mannlíf á
víkingaöld. Bróðir Lúsífer. Friðrik
Erlingsson. Friðrik skyggnist hér
inn í hugarheim hinna minnstu
bræðra ekki síður en þeirra sem
meira mega sín. Næm skynjun og
nakinn veraleiki spila saman í verk-
um hans á áhrifaríkan hátt. Bróðir
Lúsífer er fjórða skáldsaga Friðriks
sem einnig hefur samið leikrit og
kvikmyndahandrit. Kaldaljós. Vig-
dís Grímsdóttir. Kaldaljós, fyrsta
skáldsaga Vigdísar Grímsdóttur,
vakti verðskuldaða athygli er hún
kom fyrst út og var frábærlega vel
tekið af gagnrýnendum og lesend-
um. Hún er hér gefin út í kiljuformi í
fyrsta sinn. Ég stjórna ekki leikn-
um. Jón Hjartarson. Tölvuleikir og
stelpur er það sem Geira er efst í
huga þótt samræmdu prófin nálgist
óðum - en á árshátíðinni gerist at-
burður sem umbyltir öilu lífí hans.
Hlæjandi refur.Þorgrímur Þráins-
son. Sagan um Úlfhildi og indíána-
strákinn sem flúði til Islands.
Seinna lúkkið. Valgeir Magnús-
son. Veruleiki íslenskra unglinga er
oft hrárri og hættulegri en margir
kæra sig um að vita. I þeim heimi
getur allt komið fyrir alla og það fá
krakkarnir í fyrstu bók Valgeirs
Magnússonar að reyna.
Húsdýrin I—III. Brian Pilkington,
Hákon Aðalsteinsson í þessum
þremur gullfallegu harðspjalda-
myndabókum um íslensku húsdýrin
yrkir Hákon Aðalsteinsson léttar og
Útgáfubækur bókaforlagsins Iðunnar á þessu hausti
Skáldsögur, ljóð
og sagnfræði
Friðrik
Erlingssson
Þorgrimur
Þráinsson
Jón
Hjartarson
Þorsteinn frá
Hamri
Vigdís
Grímsdóttir
Iðunn
Steinsdóttir
gáskafullar vísur við heillandi mynd-
ir listamannsins Brians Pilkington.
En hvað það var skrítið. Stefán
Jónsson. Þessi heillandi vísnabók,
sem hefur verið ófáanleg áratugum
saman kemur hér út að nýju, prýdd
fjölda skemmtilegra mynda. Jóla-
sveinamir. Iðunn Steinsdóttir. Jóla-
sveinarnir þrettán eru á leið til
byggða með poka á bakinu - en það
gengur ekki alveg þrautalaust fyrir
þá að fóta sig í nútímanum því að
þeir era samir við sig og ýmsar
freistingar verða á veginum. Myndin
er prýdd fjölda mynda eftir Búa
Kristjánsson. Vísnabókin. Símon
Jóh. Ágústsson tók saman. Mynd-
skreyting: Halldór Pétursson. Engin
íslensk barnabók hefur notið viðlíka
vinsælda og Vísnabókin. sem hefur
verið ófáanlleg um margra ára skeið.
Stúlkan sem elskaði Tom Gordon.
Stephen King. Meistarinn Stephen
King dregur hér upp ógleymanlega
mynd af örvæntingarfullri baráttu
ungrar telpu fyrir lífi sínu.
Einar Benediktsson III. Guðjón
Friðriksson. Guðjón Friðriksson
sagnfræðingur lýkur hér hinni miklu
ævisögu þjóðskáldsins, hugsjóna-
mannsins og snillingsins dáða og
umdeilda, Einars Benediktssonar.
Úr sól og eldi - leiðin frá Kamp
Knox. Oddný Sen. Úr sól og eldi er í
senn saga heimskonu og hvunndags-
hetju. Ung kvaddi Ragna Bachmann
æskuslóðir sínar í Vesturbænum
með erfiða reynslu að baki og hélt út
í heim. Hættuleg kona - Kjuregej
Alexandra Argunova. Súsanna
Svavarsdóttir. Kjuregej Alexandra
segir hér frá óvenjulegu lífshlaupi
sínu sem leiddi hana alla leið hingað
til íslands þar sem ævintýri og átök
biðu hennar.
Öldin fimmtánda 1401-1500. Ósk-
ar Guðmundsson. Fimmtánda öldin
hefur stundum verið kölluð hin myrka
öld íslandssögunnar, öld sem fáir vita
mikið um og hefur verið sveipuð dulúð
og leynd í hugum margra. Öldin
fimmtánda er glæsileg viðbót við
bókaflokkinn Aidimar, sem til er á
hveiju íslensku menningarheimili.
Nýjustu fréttir! Saga fjölmiðlunar á
Islandi frá upphafi til vorra daga.
Guðjón Friðriksson. í þessu veglega
og viðamikla verki er ítarlega rakin
saga blaðamennsku og frétta-
mennsku á íslandi allt frá útgáfu
fyrsta íslenska tímaritsins, Islandske
Maanedstidender, árið 1773 fram tU
síðustu hræringa og tæknibyltinga í
samfélagi nútímafjölmiðlunar.
Tiifínningagreind. Daniel Gole-
man. Er há greindarvísitala lykillinn
að velgengni og velfarnaði í lífinu?
Svo er ekki alltaf og í þessari marg-
földu metsölubók gerir höfundurinn
grein fyrir rannsóknum sem sýna að
tilfinningagreind getur vegið þyngra
en greindarvisitala.
Bítlarnir. Mark Hertsgaard.
Strákarnir frá Liverpool breyttu
heiminum með tónlist sinni og hrifu
milljónir ungmenna með sér, en
hvernig urðu lög þeirra og textar til?
Heimssöguatlas. Ritstjóri: Pierre
Vidal-Naquet. Ritstjóri íslenskrar
útgáfu: Helgi Skúli Kjartansson. Ný
prentun þessa glæsilega og viða-
mikla verks, þar sem mannkynssög-
unni frá árdögum fram til síðustu ára
er lokið upp fyrir lesendum í máli,
myndum og á kortum. Icelandic
Bird Guide. Islándischer Vogel-
fúhrer. Jóhann Óli Hilmarsson. ís-
lenskur fuglavísir Jóhanns • Óla
Hilmarssonar hefur hlotið frábæra
dóma sem handhæg og greinargóð
handbók um fugla og fuglaskoðun,
hentug fyrir alla sem langar til að
glöggva sig á fuglum og fræðast um
þá. Bókin er nú komin í enskri og
þýskri útgáfu handa erlendum
áhugamönnum um íslenska náttúra
og dýralíf.
Maturinn hennar mömmu. Áslaug
Ragnars. Plokkfiskur, fiskbollur,
kjötsúpa, saltkjöt og baunir, rjúpur,
kartöflustappa, uppstúf, brauðsúpa,
rabarbaragrautur, heimagerður
rjómaís, vöfflur, jólakaka, hálfmánar
... hér era allar gömlu, góðu upp-
skriftimar. Bókin er prýdd fjölda
glæsilegra ljósmynda sem endur-
vekja stemmningu liðinna daga.
íslenskir bátar I-IV. Jón Bjöms-
son. í þessu mikla fjögurra binda
verki er að finna upplýsingar um alla
smábáta sem skráðir hafa verið í
skipaskrá frá upphafi og einnig alla
aðra báta sem tekist hefur að afla
einhverra upplýsinga um allt frá
upphafi vélbátaútgerðar á Islandi,
alls á sjötta þúsund trillur.
Islensk skip, 5. bindi. Jón Bjöms-
son. Viðbótarbindi við verkið íslensk
skip 1-4, sem út kom fyrir nokkram
áram og hefur hlotið mikla út-
breiðslu. Hér eru talin öll skip sem
bættust við íslenska skipaflotann frá
1989 og birtar myndir af þeim ásamt
upplýsingum.
FÖRDUNARVÖRUR • HRÍSGRJÓNAPÚÐUR
Le Clerc
á Paris depuis 1881
Laugardag 14. október
kynning í
Neglur og list
Suðurlandsbraut 52
Líttu við - Fáðu góð ráð
Gunný og Stefanía kynna og farða
I j I • ;
Dæmi um gæði.