Morgunblaðið - 14.10.2000, Blaðsíða 42

42 LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Lyf
Er virkni algengs maga-
lyfs óhófleg?
Offita
Fundið gen sem vekur
nýjar vonir
Lífshættir
Mengunin drepur fleiri
en bílamir
Könnun á orsökum dauðsfalla í Lundúnum
Associated Press
Umferðin tekur sinn toll.
Mengunin
hættulegri
en bílarnir
MEIRI líkur eru á því að Lundúna-
búi deyi af völdum mengunar en
að hann týni lífi í umferðaróhappi.
Þetta kemur fram í nýrri skýrslu
sem unnin var á vegum breskra
yfírvalda og fréttavefur breska
ríkisútvarpsins, BBC, greindi frá.
I skýrslunni kemur fram það
mat. sérfróðra að um 380 dauðsföll
í stórborginni megi á ári hveiju
rekja til sjúkdóma af völdum loft-
mengunar. Til samanburðar er
nefnt að um 230 manns farist að
jafnaði á ári i umferðinni i Lund-
únum.
Skýrslan var unnin að ósk heil-
brigðisyfírvalda í Lundúnum með
stuðningi borgaryfirvalda. I henni
kemur og fram að veikindi sem
rekja megi til loftmengunar geri
að verkum á ári hverju að 1.200
manns þurfí að leggjast á sjúkra-
hús. Minniháttar öndunarerfíð-
leikar af sömu sökum eru taldir
htjá um hálfa milljón manna f höf-
uðborg Bretlands.
Skýrslan nefnist á enskri tungu
„On the Move“. I henni segir að
einn af hveijum 100 Lundúnabú-
um sem kveðji þennan heim á ári
hveiju sé dreginn til dauða af
völdum sjúkdóma sem rekja beri
til loftmengunar. Vitað er að
mengunaragnir í andrúmsloftinu
tengjast hjartveiki og ennfremur
hefur verið sýnt fram á að þær
tengist tilteknum tegundum
krabbameins.
Ken Livingstone, borgarsljóri
Lundúna, sagði: „Þessi skýrsla
sýnir að það er hættulegra að
gangáeftir gangstéttinni en að
fara yfir götuna.“
í skýrslu, sem birt var fyrir
skemmstu i læknatímaritinu The
Lancet, er fullyrt að tugir þús-
unda manna deyi á ári hveiju í
Evrópu af völdum sjúkdóma sem
þeir hafi tekið sökum loftmengun-
ar.
Bresku sérfræðingamir fjalla
einnig um þá hávaðamengun sem
fylgir búsetu f Lundúnum og
draga þá ályktun að hundmð þús-
unda manna þar þurfí að lifa við
hávaða sem sé yfír mörkum þeim
sem Alþjóða heilbrigðisstofnunin
(WHO) telur boðleg fólki.
TENGLAR
Tímaritiö The Lancet www.thel-
ancet.com/
Rannsókn vísindamanna á algengu
lyfí við magasári vekur athygli
Getur
ómeprazól
virkað of vel?
The New York Times Syndicaie.
ENGINN vafi leikur á þvi að lyf
sem innihalda virka efnið ómepr-
azól geta bjargað lífi þeirra sem
þjást af alvarlegu magasári. En
nýleg rannsókn hefur vakið alvar-
legai’ spurningar um sum algeng-
ustu lyfseðilslyfin í Bandaríkjun-
um og víðar. Getur verið að
sýrudæluhemill (PPI) sem inni-
heldur ómeprazól, valdi maga-
krabbameini?
Ómeprazól er á markaði á ís-
landi sem frumlyfið Losec og sem
innlendu lyfin Lómex og Omezól.
Lyf sem innihalda virka efnið
ómeprazól eru þau nýjustu og
kröftugustu sem beitt er til að
eyða magasýrum. Ómeprazól er
svo kröftugt að það getur alger-
lega stöðvað sýrumyndun í sum-
um sjúklingum, að því er vísinda-
menn segja.
Hljómar vel, ekki satt?
En hópur skoskra vísinda-
manna hefur áhyggjur af því að
þessi sýrudæluhemill kunni að
virka of vel. Telja þeir að hjá sjúkl-
ingum, sem eru smitaðir af bakt-
eríunni „Heliobactor pylori“ sem
veldur magasári, geti ómeprazól
aukið hættuna á magakrabba.
Dr. Craig Mowat, sem stjórnaði
rannsókn skosku vísindamann-
anna, segir að þeir hafi ákveðið að
rannsaka áhrif ómeprazóls vegna
þess að það er nú orðið eitt mest
ávísaða lyf í heiminum. I Banda-
ríkjunum er það í hópi 200 mest
notuðu lyfseðilslyfja. Niðurstöður
rannsóknarinnar birtust í nýlegu
hefti Gastroenterology.
Áhugi Mowats jókst þegar
rannsókn er gerð var í Svíþjóð og
Hollandi 1996 leiddi í ljós að sjúkl-
ingar með H. pylori-bakteríuna
sem taka ómeprazól vegna bak-
flæðiseinkenna sýndu merki „út-
brennslu“ í sýrumyndandi frum-
um. „Skortur á magasýru er
þekktur undanfari magakrabba-
meins,“ segir Mowat.
En dr. Francesco Viani, melt-
ingafærasérfræðingur í Sviss, hef-
ur efasemdir um áhættuna. Hann
hefur gert svipaða rannsókn og
Mowat gerði á sjúklingum sem
ekki eru með H. pylori-sýkingu og
segir hann þá að öllum líkindum
ekki vera í neinni hættu á að fá
magakrabba. Þá telji hann að enn
sé óljóst hvort hætta sé á ferðum
hjá sjúklingum með H. pylori.
TENGLAR
Tímaritiö Gastroenterology:
www.gastrojoumal.oig/.
Ráðstefna um meðferðarmistök í Bandaríkjunum
Aðgerða þörf til að
tryggja öryggi sjúklinga
The New York Times Syndicate.
ÞEGAR Ramon Vasquez lést á síð-
asta ári vegna mistaka í lyfjagjöf er
urðu vegna illlæsilegrar rithandar
læknis var ekki um að ræða einangr-
að atvik, að því er fram kom á ráð-
stefnu er haldin var í Washington í
Bandaríkjunum nýlega. Fremur hafi
verið um að ræða toppinn á ísjak-
anum og að nauðsynlegt sé að grípa
til aðgerða til að tryggja öryggi
sjúklinga. —
Umfangsmikill vandi
„Þetta er alvarlegt vandamál í
heilsugæslu í Bandaríkjunum," segir
dr. John Eisenberg, framkvæmda-
stjóri átaksverkefnisins (Quality
Interagency Coordination Task
Force, QuIC) er skipulagði ráðstefn-
una. „Það þarf að bregðast við þessu
eins og um faraldur sé að ræða. Við
verðum að skera upp herör gegn
svona mistökum."
Eisenberg segir vandamálið vera
umfangsmeira en virðist í fyrstu.
Nefnir hann skýrslu Bandarísku
læknisfræðistofnunarinnar (Instit-
ute of Medicine, IOM) frá í fyrra.
Samkvæmt umfangsmiklum könn-
unum í Colorado, Utah og New York
er líklegt að mistök í læknismeðferð
séu orsök 44 til 98 þúsund dauðsfalla
á ári sem er meira en fjöldi dauðs-
falla af völdum umferðarslysa,
bijóstakrabba eða alnæmis. En ólíkt
krabbameini og alnæmi hafi litlum
peningum verið varið í rannsóknir er
miða að því að draga úr eða koma í
veg fyrir læknisfræðileg mistök.
A ráðstefnunni í Washington tal-
aði Steve Wetzell fyrir rannsóknar-
hóp sem vinnur fyrir nokkur stór
launþegasamtök. f máli hans kom
fram að 60% Bandaríkjamanna hafi
sjúkratryggingar á vegum vinnuveit-
enda sinna en 40% á vegum hins op-
inbera. Hvatti Wetzell til þess að
rannsókn yrði gerð á því hvort ýmis
atriði í sjúkratryggingasamingum
launþega, eins og til dæmis tölvu-
færslur á fyrirmælum lækna, í stað-
inn fyrir hefðbundna, handskrifaða
lyfseðla, kunni að auka öryggi sjúkl-
inga.
Aðrir frummælendur á ráðstefn-
unni hvöttu m.a. til frekari athugana
á því hvemig háttað sé tilkynningum
um mistök er verði við læknismeð-
ferð og hvernig hægt sé að koma í
veg fyrir ásakanir. Finna þurfi að-
ferð til að komast að því hversu al-
gengt sé að ásakanir séu lagðar
fram.
Varasamar styttingar og
skammstafanir
Þá var enn fremur nefnt á ráð-
stefnunni, að kanna þurfi nánar
hættuna er stafi af styttingum á orð-
Associated Press
Meintum læknamistökum fylgja oftar en ekki flókin málaferli. Myndin
sýnir bandarfskan lögmann í réttarsal reyna að sannfæra kviðddm um
tiltekið atriði með því að halda á lofti plasteftirlfkingu af hjarta máli
sfnu til stuðnings.
um og skammstöfunum á sjúkra-
skýrslum og lyfseðlum. Margar vill-
ur endurtaki sig aftur og aftur svo
Ijóst sé að upplýsingum um þær sé
ekki komið á framfæri. Athuga þurfi
hvers vegna þeim sé ekki dreift í
lækna- og lyfjafræðideildum há-
skóla.
TENGLAR
Institute of Medlcine:
www.iom.edu/