Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1921, Blaðsíða 62

62
Því næst er að geta mannvirkis eins, sem er norðanvið neðri
fossinn, 10 — 13 m. frá árbakkanum og fast uppvið hallinn. Er það
fornleg tótt eða girðing, tungumynduð og þó nær hringmynduð.
Hún er að utanmáli 10 m. að br, frá norðri til suðurs, eða í sömu
stefnu og hallurinn, en 8,50 m. á hinn veginn, ef mælt er frá innri
hleðslu við hallinn, þar sem ytri hleðsla sjest nú engin. Veggir
eru ca. 1 m. að þykt. — A síðari tímum hefir verið hlaðin tótt í
þeim hlutanum, sem næst er hallinum, en suður-gafihlað er 3 m.
innar eða norðar en suðurveggur hinnar fornu girðingar. Dyr eru
á þeirri tótt að sjá í norðurgafli hennar, og þar virðast einnig ver-
ið hafa dyrnar áður. Lengdin á þessari ferhyrndu tótt er því að
utanmáli 7 m. og br. 2,70 m. frá innri hleðslu á vesturhliðvegg,
hinum forna, os á ytri hleðslu á hiuum, en hann er um 0,80 m.
þykkur, svo að breiddin verður að innan 1,90 m., en lengdin að
að innan er um 4,40 m.; kann að hafa v.erið meiri, því að suður-
gafl virðist haf'a flazt út og gengið inn. Þeir tveir veggir, er hlaðn-
ir hafa verið innaní hina fornu tótt, til þess að gera þessa fer-
hyrndu tótt, eru sýnilega miklu yngri.
Ekki eru þessi mannvirki mörkuð á neina uppdrættina, nema
S. G., og þó að eins ferhyrnda tóttin, sbr. Alþst., uppdráttinn og
skrána, nr 54; ætlar hann að hjer hafi verið Ljósvetninga-búð, sem
sjá má af Njáls-s., að verið hafi austan ár brennumálasumarið, sbr.
Alþst., bls 20—21. Fyrir því, að ætla að hún hafi verið hjer, eru
samt engin rök; líklegra, að hún hafi verið sunnar, nær brúnni.
V. S. markar fyrir óglöggri búð eða búðarhelmingi norður af henni;
ekki verður neinna slíkra mannvirkjaleifa vart þar nú. — Enn fremur
segir hann, að sunnanvið búðina sjáist skýrt gamalt búðareldhús.
Mun hann eiga við hlóðir, sem eru hjer; er hjer þvegin ull og
þvottur frá Skógarkoti. — Eins og áður var nefnt, getur hann þess
einnig (bls. 20), að hlaðinn hafi verið stekkur í syðstu búðina um
1830, en segir þó síðar (bls. 43), að stekkurinu sje og hafi »verið
svo lengi menn hafa sögur af« uppi í Almannagjá; hefir hann
skotið þessu síðasta inn í ritgjörð sína með blýanti, sjálfsagt eftir
að hann hafði fengið brjef Einars prófasts Einarsens frá 22. sept.
1863. — Ferhyrnda tóttin getur vel verið frá 1830, eftir útliti henn-
ar að dæma, en hún virðist varla hafa verið stekkur. Sennilega
hefir einhver eystra sagt S. G. um bygging hennar og nefnt hana
stekk. Hún hefir og sennilega verið gerð til að reka að fje í. Lega
hennar og dyr benda ótvírætt á, að hún hafi aldrei verið búðartótt.
Sennilega hefir tungumyndaða tóttin verið þess háttar fjárrjett líka,