Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1925, Blaðsíða 24

Nafngjafir landnámsmanna á íslandi.
Að sjálfsögðu er í fyrstu byrjað að gefa nafn landinu öllu: Týli,
Snæland, Garðarshólmur, ísland. Þar er líka fyrsta dæmið um breyt-
ing nafna hér, og nöfn frá fleiri en einum á sama staðnum. Þá koma
og nöfn á helstu firði og víkur: Faxaós, ísafjörður, Hvalfjörður, Húsa-
vík. Á F a x a flóa festist fyrsta mannsnafnið hér við land. Faxi var
maður suðureyskur — og verður síðar vikið að nöfnum fleiri vestmanna.
Nöfn margra sveita og héraða sýna það yfirleitt, að ám og
vötnum var gefið nafn á undan héraðinu: Fljótshverfi, Skaftártunga,
Fljótshlíð, Rangárþing, Þjórsárdalur, Leirársveit, Hvítársíða, Þverárþing.
Arnarvatnsheiði, Laxárdalur, Húnavatnsþing, Blönduhlíð, Hörgárdalur,
Mývatnssveit, Jökulsárhlíð, Fljótsdalshérað.
Slíkt hið sama er um fellin (fjöllin) að segja: Skaftafellsþing,
Eyjafjallasveit, Gnúpverjahreppur, Kjalarnes, Snæfellsnes, Meðalfells-
strönd, Barðaströnd, Snæfjallaströnd. Þá eru enn nærri ótal bygðir
og blettir kendir við firði, víkur og voga, og margt annað, er hlotn-
aðist nafnið á undan umhverfinu.
Hitt kemur líka fyrir, að miklar ár og firðir beri nafn af héraðinu:
— Tungufljót, Héraðsvötn, Héraðsflói, — en það er sjaldgæft. Þar á
móti er algengt um sameiginleg fjöll og fjallgarða, að þeir dragi nafn
af sveit eða héraði — Tungnafjöll, Mýrafjöll — þó hvert fell eða
hnúkur hafi þar sérstakt nafn.
Á síðari öldum er einnig tíðkað meira en fyr að nefna litlar ár
og læki eftir dölum — Dalsá, Brynjudalsá, Flókadalsá. — Óþarflega
er það líka algengt orðið nú á dögum, að kenna litlar ár og læki
við bæina, sem þeir renna hjá, hve margir sem þeir eru: Merkur-
Klofa- Skarðs- Stóruvalla- og Minnivalla-lækur. Hefur þessi lækur þó
í fyrstu vafalaust verið nefndur einu nafni, góðu og glöggu eins og
aðrir slíkir (Hróarslækur, Rauðá). Skarðslækur gat hann ekki verið
kallaður, eins og nú, því að Skarð stóð við fjallið, langt frá læknum, fram
til 1877. — Sennilegra Klofalækur, því hann klauf bygðina nærri
því að endilöngu á Rangárvöllum ytri. Og gæti þá bærinn Klofi
verið kendur við lækinn.
Eftirtektarvert er það, hve fyrstu lnm. hér voru lausir við það
yfirlæti, að kenna lög og láð, bygðir og bæi við sjálfa sig. Enginn