Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1925, Blaðsíða 42

40
Þessar rústir eru í Merkurlandi, því lækurinn ræður merkjum milli
Vatnsskarðs og Merkur, en vitanlega hafa þau merki verið sett löngu
eftir landnámsöld. Því miður hittist svo illa á, þegar jeg skoðaði
þessar húsaleifar, að snjór lá víða í skarðinu, en vafalaust munu fleiri
bygðar-menjar finnast þarna, ef vel væri leitað, þótt þessar sjeu þær
Dyr
Dyr Dyr
(2. mynd) S Dyr Dyr
merkustu og stærstar. í þessari sömu ferð, hitti jeg að máli Dani-
val, fyrv. bónda, háaldraðan mann (82ja ára), sem búið hefur mikinn
hluta æfi sinnar á Vatnsskarði. Segir hann rnjer þá, að hann hafi
fyrir mörgum árum heyrt af gömlu fólki, að skarðið hafi áður heitið
Ævarsskarð. Þó hugði hann það vera tilgátu skynugra manna, frekar en
mjög forn munnmæli, og getur það vel verið. Mun Landnáma hafa orðið
til þess við og við að minna menn á Ævarsskarðs-nafnið, þótt staðurinn
týndist, og þó getur munnmæli þetta, átt sjer rætur aftur í grárri heiðni.
Einnig sagði Danival mjer, að húsarústirnar vestustu, sem jeg
hef lýst að framan, væru kallaðar Seltóftir, og djúpt og klettótt gil
þar rjett norðan við, í Grjótáröxlinni, væri kent við selið og kallað
Selgil. Almæli væri það og, að þarna hefði verið sel frá Litla-Vatns-
skarði og kvíarnar hefðu verið vestast í helstu rústunum. Þykir mjer
þetta sennilegast, því sú tóft er miklu nýlegri en aðalrústin, eins og
áður er sagt. Vafalaust hefur þá selið verið bygt á gömlum húsa-
rústum og að líkindum er austari aðalrústin leifar af því; hún er svo
glögg. En vafalaust er vestari rústin æfa-forn og sömuleiðis tóftar-
brotið við lækinn.
Hannes Þorsteinsson skjalavörður skýrir frá því í Árb. Fornleifa-
fjel. 1924 (bls. 32), að fundist hafi örnefnalýsingar úr Húnavatnssýslu
i Landsbókasafninu, ritaðar um 1871 af Jóhannesi Guðmundssyni á
Gunnsteinsstöðum, síðar á Hólabæ í Langadal (d. 1879), »mjög vel
greindum og fróðum manni«. Gamall maður hefur sagt mjer frá Jó-
hannesi og taldi hann skýran og ábyggilegan í alla staði. Jóhannes
getur þess, að ýmsir hafi verið að brjóta heilann um, hvar Ævars-
skarð hið forna hafi verið, og segir að flestir hafi hallast að Litla-