Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1977, Blaðsíða 139

fjórar fornar húsamyndir
145
11. mynd. Borgundarkirkja í upphaf-
legwrn búningi, svo sem norski arki-
tektinn Henrik Bull liugsar sér hana.
R. Hauglid: Norske stavkirker.
12. m.ynd. Seinasta útbrotakirkja úr
timbri á íslandi, reist árið 1802 í
Slcálholti. P. Gaimard.
Ekki fæ ég á annan hátt skilið tíglamunstrið á innsiglismyndinni
en þar sé verið að lýsa þakspæni af sömu gerð og sést á Borgundar-
kirkju. Á íslensku teikningunni er þó aðeins spónn á hákirkju, en í
Borgund þekur hann allt húsið.
Þakspóns er víða getið í fornum heimildum. Sú elsta er frá 1503 í
skrá um eignir Vatnsfjarðarkirkju þegar Björn Guðnason afhenti
staðinn: „Svo sýndi hann oss við, er hann hafði látið vinna til út-
brotsins um kórinn öðru megin allan sem til heyrði, og fimmtán
hundruð spóns hann hafði látið leggja á kirkjuna, og hundrað spóns-
laust ekki var á lagt“.15
Um vist Þorláks Landbjartssonar í Skálholti segir árið 1524 að:
»hér með skal hann sjá að glergluggum kirkjunnar og spæni“10
1 vísitasíubók Þorláks biskups Skúlasonar árið 1631 stendur um
kirkjuna á Grenjaðarstað að hún sé: „stór og af góðum kostum gjörð
til forna, kór með s^JÓnþaki".17 Árið 1674 er sonur Þorláks, Gísli
biskup, staddur á Möðruvöllum í Eyjafirði og minnist á „spónþak á
kirkju og forkirkju“.18
Allt eru þetta með vissu útbrotakirkj ur af timbri gjörðar, höfuð-
kirkjur með sjálfa dómkirkjuna í Skálholti í fararbroddi. Dæmi þessi
votta svo ekki verður um villst að spónþak á íslenskri kirkju á mið-
öldum er þekkt stærð.
10