Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1977, Blaðsíða 112

118
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
svo um skálasmíði Þórðar: „Hann smíðaði skála að Hrafnagili, þann
er enn stendur í dag, og mörg stór hús önnur á Islandi, þau er eftir
eru vel standandi."3
Hér er hvergi drepið á Flatatunguskála, hvað þá heldur að hann
sé settur í þátíð, en sjálfsagt leynist hann bak við frásögnina sem
eitt þeirra stóru húsa „er eftir eru vel standandi".
Séu þessir staðir í Þórðarsögunum bornir saman, hefur skálinn
í Flatatungu horíið af sjónarsviði á bilinu sem leið millum þess að
eldri og yngri gerð voru færðar í letur, og því þá ekki á þeim tíma
sem Egill Eyjólfsson sat á stóli? Það var sögutækni að segja satt
og rétt frá því sem samtíðarmenn höfundar máttu sjálfir vita, til þess
að vekja með því traust þeirra á hinu sem verið var að skálda um
horfna tíð, þannig að rökleiðsla lesandans (hlustandans) yrði: Höf-
undur segir rétt frá því sem ég sjálfur þekki, hví skyldi hann þá ekki
einnig segja rétt frá hinu sem ég þekki ekki sjálfur.
Nú runnu aldir og veit enginn neitt um Flatatunguskálann fyrr en
fram kemur á öndverða 19. öld. Sigurður Guðmundsson málari leit
svo á, að skálinn hefði staðið bærilega allt til þess tíma og studdist
við umsagnir sýslunga sinna: „1 manna minnum, sem nú lifa, voru
viðirnir í honum í þolanlegri röð, þó er líklegt, að menn hafi áður
oft verið búnir að færa hann saman og minnka hann og breyta þeirri
upprunalegu reglu talsvert.“4
Það er ljóst og' bert af frásögn Sigurðar, þeirri sem hér var vitnað
til, að heimildarmenn hans gengu með rammskakkar hugmyndir um
Flatatungu-útskurðinn, sögðu hann lýsa bardögum Þórðar hreðu.
Einn þeirra var Bólu-Hjálmar. Hann sagði Sigurði að skálann hefðu
skreytt „einlægar orustumyndir og að höfuð og hendur og fætur
hefði legið eins og hráviður“.5 Fyrir því er lítið hægt að nota þau
orð Sigurðar að skálaviðirnir væru ,,í þolanlegri röð“ í minni eldri
manna sem þá lifðu, fyrst sömu menn misskildu verkið frá grunni.
Hvernig gat heldur annað verið? Útskurðurinn var á tvístringi um
öll skálaþilin. „Það er víst,“ ritar Sigurður, „að hér um bil á öll þil
(lbr. mín) í þessum skála hafa upprunalega verið markaðar sög-
ur“ ... og „Hjálmar Jónsson sagði mér, að öll þil (lbr. mín) hefðu
verið einlægar orustumyndir“.6
Þannig hefur þá hinn býzanski dómsdagur í Flatatungu verið
gjörsamlega í graut um og upp úr 1800: fjalir veggmyndarinnar
stóru á dreif innan um og saman við annan skálavið þar. Bezt mætti
trúa því að svo hafi verið um aldir, allt frá 14. öld að skáli „Þórðar
hreðu“ lauk sínum dögum, ef myndin átti þá nokkru sinni heima þar