Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1977, Blaðsíða 83

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1977, Blaðsíða 83
UM ORÐIÐ VATN(S)KARL 89 ÓTM: Ólafs saga Tryggvasonar en mesta III, udg. af Ól. Halldórsson (í próförk). Prinz: Mittellateinisches Wörterbuch ... Redigiert von Otto Prinz unter Mitar- beit von Johannes Schneider. Miinchen 1967. 44Pr: Fire og fyrretyve .. . Prover af oldnordisk Sprog og Literatur, udgivne ^ af Konr. Gislason. Kbh. 1860. Rím.: Áldsta delen af Cod. 1812 it0 gml. kgl. samling ... i diplomatariskt af- tryck utgifven af Ludvig Larsson. Kbh. 1883. Safn: Safn til sögu íslands og íslenzkra bókmenta. Stjórn: Stjom ... udgivet af C. R. Unger. Kria 1862. , Stjórn. AM 227 Fol . . . with an Introduction by Didrik Arup Seip. Copenh. 1956. Wartburg: Oscar Bloch, Walter von Wartburg, Dictionnaire Étymologique de la Langue Franqaise ... Revue et augmentée par Walter von Wartburg. Paris 1968. , WBDeutsch: Werner betz, Deutsch und Lateiniscli. Die Lehnbildungen der Bene- diktinerregel. Bonn 1949. Webster: Webster’s Third New International Dictionary ... Springfield 1966. ÞÞEnchir.: Enchiridion Þad er Handbookarkorn/hafande jnne ad hallda. Ca- lendarivm/Edur Rijm aa Islendsku . . . Hoolum 1671. SUMMARY The present article deals with the meaning, origin and history of the word vatn(s)karl in Icelandic or rather West-Scandinavian (Icelandic, Norwegian and Faeroese). In Icelandic the word is found in documents from the 13th century. Its use is frequent in manuscripts written in the 14th—18th centuries. Vatn(s)karl has three meanings in Icelandic: 1) the Water Bearer, i.e. the llth sign of the Zodiac, obviously a loan-translation of aquarius in classical Latin, 2) common water jug and 3) aquamanile, a ewer used for hand washing during Mass. This last meaning receives a special attention in the paper. Sources show that the word refers solely to the function of the object, regard- less of its form. There is, however, no reason to doubt that it was in some cases formed like a ewer, in others like an animal, e.g. a lion like mediaeval aquamanilia frequently were. No aquamanilia shaped like a man have been found. Vatn(s)karl literally means ’watennan’, the second part of the compound being karl, ’man.’ Earlier attempts to explain the origin of the word are proved to be erroneous. But how can vatn(s)karl acquire the meaning aquamanile? Here, again, the Latin aquarius comes into the picture. In English mediaeval sources this Latin word can be found in the sense of ’ewer, especially for holy water,’ an elliptic form of urceus aquarius. In the I3th century and even earlier when the word vatn(s)karl was formed, the Icelandic church was strongly influenced by the English church. The West Scandinavians (Icelanders, Norwegians and the Faeroese) must have known that aquarius in classical Latin not only meant the Water Bearer but also ’water carrier.’ In England they learned the word in the meaning of ’ewer for holy 'Water.’ As a result they simply formed the word vatn(s)karl for aquamanile without regard to the shape of the object. This kind of loan-translation is very common, not only in Icelandie, but also in most other languages.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.