Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1981, Síða 63

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1981, Síða 63
SPRENGIDAGUR 67 mæni og lét hann hanga þar fyrir augunum á heimamönnum sínum alla föstuna þangað til á laugardaginn fyrir páska, þá tók hann ofan belginn og fékk hverjum sínar leifar sem ,, setið hafði i föstunni“ með því að nefna hvorki ket né flot alla föstuna, heldur skyldi þá nefna það ,,klauflax“ og ,,afrás“; því síður mátti bragða ket allan þann tíma og helzt sú venja enn í pápiskum löndum. Þó voru það ekki einu skriftirnar sem þeir fengu er ,,úr föstunni gengu“ að þeir misstu matleifa sinna frá sprengikvöldinu, heldur höfðu þeir og fyrirgert páskaketinu sem Eggert Ólafsson kannast við og enn fleiri víti voru þeim sett. Sagt er að pápisku biskuparnir hafi sett ríkismönnum njósnir til að vita hvort þeir ætu ekki ket eða nefndu það um föstutímann, og tóku af þeim heilar jarðir í föstuvíti, en af fátækari mönnum voru teknir aðrir fjármunir ef þeir áttu eða þeir voru sjálfir teknir í bönd sem erindið segir: Enginn mátti nefna ket alla föstuna langa; hver það af sér heyra lét, hann var tekinn til fanga. Annað merkisatriði er það um þriðjudaginn í föstuinngang sem tíðkazt hefur til forna að þá áttu þjónustumenn að greiða þjónustum sínum þjónustu- kaupið fyrir árið frá næsta þriðjudegi í föstuinngang eða vorkrossmessu vorið fyrir eftir því sem á stóð. Þó lítur svo út sem meira hafi fylgt með kaup- gjaldinu sem þessi vísa bendir á sem kveðin er um þá venju: Þriðjudaginn i föstuinngang, það er mér i minni, þá á hver að falla í fang þjónustunni sinni.“12 Þessi vísa er til í ýmsum gerðum, og er einungis seinasta línan nokkurnveg- inn sameiginleg þeim öllum: ,,(á) þjónustunni sinni“. Frá Árnessýslu og um allt Vesturland til Strandasýslu þekkist hér og þar afbrigðið „Sunnudaginn í föstuinngang“ í fyrstu línunni. í annarri línu kemur fyrir afbrigðið ,,fast það hafðu í minni“, en það er sjaldséð. í þriðju línunni ber mönnum síst saman um það, hvort menn eigi að ,,falla“, ,,hlaupa“ eða ,,þjóta“ í fang á þjón- ustunni sinni.13 Aukið frjálsræði í samskiptum kynjanna kringum föstuinnganginn er al- þekkt í allri Miðevrópu enn í dag, og fyrirbærið að gantast einkum við stelpur á þriðjudaginn var einnig kunnugt á írlandi. Áðurnefnd vísa minnir annars á gamla latneska vísu í þessu sambandi, sem þekkt var í Miðevrópu: Edit Nonna, edit Clerus, Ad edendum nemo serus,
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.