Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1981, Blaðsíða 74

78
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
symmetrisk til hver side fra en rund medaljong pá midten. Ranken har mange
smágrener og fint svungne blad, som ender spisst eller rundt. Innerst i hver av
de store opprullinger som danner avslutningen pá hver side, er en stor ut-
sprungen blomst, og i grenene nærmest medaljongen svever pá hver side en
engel med utspilte vinger og med en basun i hánden.“ Ég nefndi einnig grunna
sneiöingu eða lækkun fram með stönglunum og á sumum blöðunum, en þetta
hefur í för með sér víxlverkan milli ögn úrhvelfdra og lítið eitt kúptra forma á
yfirborði skreytisins.
Á hinn bóginn olli það sínum erfiðleikum við að skipa verkinu til sætis í
réttu samhengi innan um íslenskan tréskurð frá ofanverðri 18. öld. Greinilega
virtist það vera í ætt við tvo flokka listaverka, sem eignuð hafa verið lands-
þekktum manni, Hallgrími ,,bíldhöggvara“ Jónssyni (1717-1785). Hann átti
heima á Norðurlandi og vann sitt verk þar. Já, þetta skurðverk var i rauninni
eini hluturinn sem virtist sverja sig það mikið í ætt við báða hópa, að þess-
vegna gæti hann byggt brú milli þeirra og bent til þess að báðir væri í raun og
veru frá hendi Hallgríms. En illa kom þetta heim og saman við það að skurð-
verkið þurfti helst að vera eftir einhvern mann sem starfað hefði á Suðurlandi.
Áletrunin á kringlunni, spegilnafndrátturinn með fangamarkinu OSS og orð-
ið AMTMADUR fyrir neðan sýna nefnilega að verkið hefur verið í eigu Ólafs
Stefánssonar amtmanns, og ég sá enga ástæðu til að efast um það sem
Matthias Þórðarson bætir við í safnskránni: ,,Er sýnilega frá bústað Ólafs
amtmanns Stephánssonar, en hann bjó i Sviðholti á Álftanesi.“
En nýjar rannsóknir skila nýjum árangri. Hörður Ágústsson hefur um ára-
bil gert umfangsmiklar byggingarsögulegar rannsóknir á torfbænum í Hólum
i Eyjafirði. Árangur þessara rannsókna birti hann í Árbók 19782 og gerir þar
meðal annars grein fyrir athyglisverðum upplýsingum sem hann fann viðvíkj-
andi kirkjunni á staðnum. Fram kemur í kirkjustól Hóla að Ólafur Stefánsson
amtmaður átti jörðina og lét byggja þar nýja kirkju, „torfkirkju 11“, árið
1774! Það lítur úr fyrir að þetta varði skurðverkið meira en lítið. Það minnir
sem sagt á útskurð sem við vitum að átti heima á Norðurlandi. Á því er
fangamark og titill amtmannsins, ártalið 1774, og þar að auki trúarlegt efnis-
atriði, venjulega notað i kirkjulist, útskornir englar með básúnur. Sem heild
mjög veigamiklar bendingar í þá átt að verkið hafi einmitt verið í torfkirkju II
i Hólum. Enda dregur Hörður þá ályktun í greininni frá 1980, og það er
ástæða til að óska honum til hamingju með uppgötvunina.
Hörður lætur þá ósk í ljós (Árbók 1980, bls. 66) að staða skurðverksins í
listasögunni verði vegin og metin að nýju. Eg er fús til að reyna það, þótt ég
haldi að erfitt verði að komast svo djúpt ofan í saumana á því að höfundur
þess finnist.
En fyrst verð ég fyrir mitt leyti að fá að láta þá ósk í ljós að staður útskornu