Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1981, Side 117

GAMLA RÚSTIN VIÐ FÓELLUVÖTN
121
dannebrogsmanns í Skildinganesi og Guðmundur bóndi á Lágafelli í Mosfells-
sveit, sem hér verður nú nokkuð frá sagt.
Guðmundur var fæddur í Skildinganesi um 1796 og þar ólst hann upp með
foreldrum sínum og systkinum. Fluttist hann svo upp að Lágafelli með for-
eldrum sínum, er þau fóru frá Skildinganesi. Guðmundur hefur vafalaust
verið dugnaðar- og atorkumaður sem bræður hans og hann átti kyn til. Um
svipað leyti og Guðmundur fluttist upp að Lágafelli kom þangað stúlka um
tvítugsaldur neðan úr Reykjavík. Hún hét Guðrún Hákonardóttir, talin fædd
á Stóru-Vatnsleysu á Vatnsleysuströnd árið 1795. Voru foreldrar hennar
Hákon ríki Oddsson, sá er byggði Hákonarbæ í Grjótaþorpinu, og kona
hans Kristín Einarsdóttir, en hún var systir ísleifs Einarssonar dómstjóra.
Árið 1801 eru þau Hákon og Kristín sest að í Reykjavík og eru þá búin að
byggja bæ sinn, sem bar síðan lengi nafn húsbóndans. í Sögu Reykjavíkur
segir Klemens að Hákon hafi verið nefndur hinn ríki, en bætir svo við:
„Hversvegna hann hefir fengið þetta viðurnefni er ekki gott að sjá. Eftir að
hann flutti til Reykjavíkur var hann allt annað en ríkur, hefur sennilega átt
eitthvað áður.“ Þau Guðmundur á Lágafelli og Guðrún Hákonardóttir gengu
í hjónaband um 1818. Um þær mundir hafði hún lært ljósmóðurfræði og
gengdi síðan ljósmóðurstörfum í Mosfellssveit um fjölda ára. Áttu þau nokk-
ur börn sem upp komust og eru ættir frá þeim komnar. Þau hjón bjuggu á
Lágafelli í tvíbýli til 1826. Á hinum hluta jarðarinnar bjó faðir Guðmundar,
sem áður getur, uns hann andaðist. Jörðin hefur sennilega verið fullsetin.
Árið 1822 eru á báðum heimilum yfir 20 manns, bú hefur verið nokkuð stórt
og efnahagur góður. Um þessar mundir virðist Guðmundur bóndi yngri hafa
tekið þá ákvörðun að efna til nýbýlisbyggingar og þá hefur hann komið auga
á landspildu nokkra við Fóelluvötnin.
Eins og áður er að vikið er fram undan Lyklafelli, þó nokkurn spöl til suð-
vesturs, hæðardrag fram í Fóelluvötnin, en þau kannast flestir Reykvíkingar
við. Hæðardrag þetta, Eystri-Vatnaásinn liggur til suðurs. Fremst á því er
klettabelti, reyndar tvö með örstuttu millibili. Framundan þvi efra til suðvest-
urs er lítil brekka, gróin og græn hvert sumar, falleg tilsýndar og blasir við
sunnan frá um nokkra vegalengd. Fyrir neðan þessa brekku er mýrardrag með
vatnsrennsli í úrkomutíð. Svipað er einnig hinum megin við hæðardragið, en
þar er efsti hluti Fóelluvatnanna. Þar er grasi gróin landspilda, sumt milli
mýrar og valllendis og þótti þar gott til slægna áður á tíð. Þangað sóttu hey-
skap Elliðakotsbændur ávallt öðru hvoru og heimild er fyrir því, að gestgjaf-
inn á Kolviðarhóli (Jón Jónsson) sótti þangað heyskap í grasleysissumrum ef-
tir 1880. Ofan frá Lágafelli suður að Fóelluvötnum hefur verið um tveggja
tíma lestagangur, sem kallað var, þegar farið var með klyfjahesta ellegar
menn voru fótgangandi.