Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1981, Page 121

GAMLA RÚSTIN VIÐ FÓELLUVÖTN
125
hafi þá neitað honum að svo komnu að láta útmæla honum jarðnæði í Fó-
elluvötnum, og ég þar þá fyrirbyði honum að hafa framvegis selstöðu eður
útibú í téðu plássi, þar eð hún væri ólögmæt, hefur mér samt verið tjáð, að
hann þrátt fyrir þetta forboð hafi nú að nýju flutt búfé sitt þangað og haldi
þar eins og áður útibú eður selstöðu, hvar þó er eftir Jónsbókar landleigu-
bálki 43. og 46. kap. aldeilis ólögleg. Því vildu stefnuvottarnir í Mosfells-
sveit á löglegan hátt birta honum, að hann verði viðliggjandi lagaákæru og
sektar eiga að hafa burt flutt allan sinn fénað úr fyrrgreindri selstöðu innan
þriggja daga að reikna frá því honum þetta auglýsist, og gefst honum þar
hjá til vitundar, að honum með því skuli, er hann skal hafa látið þinglýsa í
þeim konunglega landsyfirrétti þann 3. þ.m. engan rétt hefur öðlast til þess
að framhald verði með búfé hans, beit og útibú í Vötnunum, allt svo lengi
honum er það ekki leyft að taka upp nýlendu og þar til útmælt
jarðarstæði.“
Fleira hefur ekki fundist ritað um forboð yfirvaldanna um búskap Guð-
mundar á Lágafelli suður við Fóelluvötn. Ekki heldur hvort hann hvarf þaðan
heim með búsmala sinn í júlímánuði 1826, eins og honum var fyrirskipað
ellegar þraukaði þar eitthvað lengur fram eftir sumrinu, meðan málnytupen-
ingur mjólkaði. En eins og fyrr getur, önduðust báðir foreldrar Guðmundar á
Lágafelli þetta sumar. Var dánarbúið skrifað upp um haustið og fóru svo
fram skipti. Kemur þá fram, að hinn látni bóndi Guðmundur Jónsson á
Lágafelli er talinn eiga tvo þriðju hluta ,,í húsinu við Fóelluvötn“, og eru þeir
virtir á 14 ríkisdali, 64 skildinga. Það jafngilti á þeim tíma nokkurn veginn
einu kýrverði (3-8 vetra) — og svo geta menn, ef þeir vilja reiknað hvað það er
mikill peningur í dag. Af þessu má sjá, að þarna hefur enginn smákofi verið
byggður heldur talsvert mikið hús. Erfði Guðmundur á Lágafelli þessa 2A
hluta af húsverðinu, hinn þriðja partinn hefur hann átt sjálfur. Hvað húsið
hefur staðið lengi við Vötnin veit nú enginn, en trúlega ekki mörg ár. Það
hefur verið rifið og viðirnir fluttir þaðan burtu.
Kveikjan í þætti þessum er vitnisburður Geirs gamla Zoéga árið 1891, þar
sem hann getur þess að Guðrún Hákonardóttir hafi búið í Fóelluvötnum.
Guðrún hefur sennilega verið þarna sjálf selráðskona en aldrei haft þar vetur-
setu. Geir Zoéga hefur vafalaust munað Guðrúnu vel, bæði uppalin í Reykja-
vík. Hún hefur áreiðanlega verið nokkuð þekkt kona og því hefur nafn hen-
nar og minning lifað miklu lengur en Guðmundar manns hennar, sem dó
löngu fyrr en hún sjálf. Trúlega hefur hún verið nokkuð mikil fyrir sér og ekki
látið hlut sinn fyrir neinum smámunum. Verður nú sagt hér frá einum atburði
er bendir til þess, að hún hefur ekki verið nein veimiltíta í tiltektum, ef svo
bauð við að horfa.